1/9:sani kim udāharaṇam |
2/9:susūṣati |
3/9:na etat asti prayojanam |
4/9:stautiṇyoḥ eva ṣaṇi iti etasmāt niyamāt na bhaviṣyati |
5/9:idam tarhi |
6/9:abhisusūṣati |
7/9:etat api na asti prayojanam |
8/9:sthādiṣvabhyāsenacābhyāsasya iti etasmāt niyamāt na bhaviṣyati |
9/9:idam tarhi prayojanam : abhisusūṣateḥ apratyayaḥ abhisusūḥ

ni vi abhi ityetebhyaḥ upasargebhyaḥ uttarasya sakārasya aḍvyavāye chandasi viṣaye mūrdahnyādeśo na bhavati vā. nyaṣīdat pitā naḥ, nyasīdat. vyaṣīdat pitā naḥ, vyasīdat. abhyaṣīdat, abhyasīdat. sadiṣvañjoriti tadiha na anuvartate. sāmānyena eva tadvacanam. vyaṣṭaut, vyastaut, abhyaṣṭaut, abhyastautityetadapi siddhaṃ bhavati. iti vāmanakāśikāyāṃ vṛttau aṣṭamādhyāyasya tṛtīyaḥ pādaḥ. aṣṭamādhyāyasya caturthaḥ pādaḥ.

sanoteḥ syasanoḥ 8.3.115 sunoteḥ sakārasya mūrdhanyadeśo na bhavati sye sani ca parataḥ. abhisoṣyati. parisoṣyati. abhyasoṣyat. paryasoṣyat. sani kim udāharanam? abhisusūṣati. na etadasti prayojanam, tatra stautiṇyoreva ṣaṇyabhyāsāt 8.3.71 iti niyamāt na bhaviṣyati. idaṃ tarhi, abhisusūṣate? etadapi na asti, sthādiṣvabhyāsena ca abhyāsasya 8.3.64 iti niyamāt. idaṃ tarhi, abhisusūṣateḥ apratyayaḥ abhisusūḥ ityudāharanam iti? atra hi sanṣabhūto na bhavati ityabhyāsāt prāptirasti. syasanoḥ iti kim? suṣāva.

soḍhaḥ. , 8.3.117 "parinivibhyaḥ" 8.3.70 iti prāpte ṣatva ārabhyate. "soḍhaḥ" iti. niṣṭhāyāmapi prathamaikavacane kṛta etadrūpaṃ bhavati. etadgrahaṇāśaṅkānirāsāyāha--"sahirayam()" ityādi. "soṅbhūtaḥ"["soḍhabhūtaḥ"--prāṃu.pāṭhaḥ] iti. hakāre ḍhakāre kṛte yadrūpaṃ bhavati tatprāpta ityarthaḥ. ḍhakārastu jaśtve na śrūyate. "parisoḍhaḥ" iti. ghatvaḍhatvaṣṭutvaḍhalopeṣu kṛteṣu "sahivahorodavarṇasya" 6.3.111 ityokāraḥ॥

sunoteḥ syasanoḥ. `apadāntasya mūrdhanyaḥra' ityadhikṛtam. `na rapare'tyato netyanuvartate. tādaha–ṣo na syāditi. sye udāharati– visoṣyatīti. atra `upasargātsunotī'ti prāptaḥ ṣo na bhavati. sani tu `abhisusū'rityudāharaṇam. ṣuñaḥ sani dvitve abhisusūseti sasantātkvipi ato lope abhisusūsityasmātsorhalṅyādilope sasya rutve `rvorupadhāyāḥ' iti dīrghe rephasya visargaḥ. susūṣatīti tu nodāharaṇaṃ, `stautiṇyoreva ṣaṇyabhyāsā'diti niyamādeva ṣatvā'bhāvasiddherityalam. ṣiñ bandhane iti. ṣopadeśaḥ, aniṭ ca. ṣuña iva rūpāṇi. visinotīti. `sātpadādyo'riti ṣatvaniṣedhaḥ. `upasargātsunotī'ti tu na ṣaḥ, sunotatyādiṣvanantarbhāvāditi bhāvaḥ. siṣāyeti. ṇali vṛddhāvāyādeśaḥ. atusādau `eranekācaḥ' iti yaṇ. siṣyaturityādi. laṭastaṅyāha– siṣye iti. siṣi e iti sthite `eranekāca' iti yaṇiti bhāvaḥ. siṣyāte siṣyire ityādi. asaiṣīt. ṣiñ niśāne iti. ṣiñvat. ḍu miñ prakṣepaṇe iti. minoti. upadeśe ejantatvā'bhāvādāttve aprāpte āha– mīnātiminotītyāttvamiti. `ejviṣaye aśitī'ti śeṣaḥ. mamāviti. āttve kṛte ṇala autvamiti bhāvaḥ. atusādāvejviṣayatvā'bhāva#ānnāttvam. `eranekācaḥ' itiyaṇ. mimyatuḥ. mimyuḥ. bhāradvājaniyamātthali veḍiti matvā āha– mamitha mamātheti. thalaḥ pittvena akittvādejviṣayatvam. iṭpakṣe `āto lopaḥ' iti bhāvaḥ. mimyathuḥ mimya. mamau mimyiva mimyima. liṭastaṅyāha– mimye iti. eśaḥ kittvādejviṣayatvā'bhāvācca nāttvamiti bhāvaḥ. mimyāte mimyire. mimyiṣe mimyāthe [mimyiḍhve] mimyidhve.mimye mimyivahe mimyimahe. māteti. ejviṣayatvādaśittvācca āttvamiti bhāvaḥ. māsyi māsyate. sārvadhātukeṣu ṣuñvat. mīyāditi. āśīrliṅi parasmaipade yāsuṭaḥ kittvādejviṣayatvā'bhāvādāttvā'bhāve `akṛtsārvadhātuke'ti dīrgha iti bhāvaḥ. amāsātām amāsāta ityādi. ciñ cayane iti. cayanaṃ = racanā. aniṭ. sārvadhātuke ṣuñvadrūpāṇi. praṇicinotīti. `\tnergade'ti ṇatvamiti bhāvaḥ.

soḍhaḥ 195, 8.3.117 soḍhaḥ. "soḍha" iti saherovatvasaṃpannasya ṣaṣṭha()ntam. "saheḥ sāḍaḥ saḥ" ityataḥ sa iti ṣaṣṭha()ntamanuvartate. "na rapare"tyato neti. "mūrdhanya" ityadhikṛtam. tadāha--soḍh()rūpasyetyādinā.

sunoteḥ syasanoḥ. `na rapare' tyasmānnetyanuvartanādāha– ṣo na syāditi॥ sani tu abhisusūḥ. sannantādasmātkvipyato lope rutve kṛte dīrghaḥ. susūṣatītyetattu nodāharaṇaṃ, `stautiṇyoreva ṣaṇī'ti niyamenaiva ṣatvā'bhāvasiddheḥ. etacca kāśikāyāṃ spaṣṭam. ciñ. cayanaṃ racanāviśeṣaḥ.

soḍhaḥ 168, 8.3.117 ṣatvaṃ neti. "na rapare" ti sūtrānnetyanuvartata iti bhāvaḥ.