Grammatical Sūtra: चाहलोप एवेत्यवधारणम् cāhalopa evetyavadhāraṇam
Individual Word Components: cāhalopa eva iti avadhāraṇam Sūtra with anuvṛtti words: cāhalopa eva iti avadhāraṇam padasya (8.1.16 ), padāt (8.1.17 ), anudāttam (8.1.18 ), sarvam (8.1.18 ), apādādau (8.1.18 ), tiṅ (8.1.28 ), na (8.1.29 ), prathamā (8.1.59 ), kṣiyāyām (8.1.60 ) Type of Rule: pratiṣedhaPreceding adhikāra rule: 8.1.18 (1anudāttaṃ sarvam apādādau)
Description:
When ((ca)) and ((aha)) are elided, the first verb still retains its accent, when ((eva)) with the force of limitation, takes their place. Source: Aṣṭādhyāyī 2.0
[The first 59 verbal padá 28 is not 29 all ánudātta 18, co-occurring with 30] a substitute lópa (0̸) replacement of particles ca and áha, and the particle evá is employed (in their place) to denote restriction (ava-dhār-aṇ -e). Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1 : calope ahalope prathamā tiṅvibhaktiḥ nānudāttā bhavati. eva iti etac ced av ad hā ra See More
calope ahalope prathamā tiṅvibhaktiḥ nānudāttā bhavati. eva iti etac cedavadhāraṇārthaṃ
prayujyate, kva ca asya lopaḥ? yatra gamyate cārthaḥ, na ca prayujyate, tatra lopaḥ.
tatra caśabdaḥ samuccayārthaḥ, āhaśabdaḥ kevalārthaḥ iti samānakartṛke calopaḥ, nānākartṛke
ahalopaḥ. calope devadatta eva grāmaṃ gacchatu, sa devadatta evāraṇyaṃ gacchatu. grāmaṃ
cāraṇyaṃ ca gacchatu ityarthaḥ. ahalope devadatta eva grāmaṃ gacchatu, yajñadatta evāraṇyam
gacchatu. grāmaṃ kevalam, araṇyaṃ devalam ityarthaḥ. avadhāraṇam iti kim? devadattaḥ
kveva bhokṣyate. anavaklṛptāvayam evaśabdaḥ. na kva cid bhokṣyate ityarthaḥ. eve
cāniyoge iti pararūpam.
Kāśikāvṛttī2 : cāhalopa eva ityavadhāraṇam 8.1.62 calope ahalope prathamā tiṅvibhaktiḥ n ān ud āt See More
cāhalopa eva ityavadhāraṇam 8.1.62 calope ahalope prathamā tiṅvibhaktiḥ nānudāttā bhavati. eva iti etac cedavadhāraṇārthaṃ prayujyate, kva ca asya lopaḥ? yatra gamyate cārthaḥ, na ca prayujyate, tatra lopaḥ. tatra caśabdaḥ samuccayārthaḥ, āhaśabdaḥ kevalārthaḥ iti samānakartṛke calopaḥ, nānākartṛke ahalopaḥ. calope devadatta eva grāmaṃ gacchatu, sa devadatta evāraṇyaṃ gacchatu. grāmaṃ cāraṇyaṃ ca gacchatu ityarthaḥ. ahalope devadatta eva grāmaṃ gacchatu, yajñadatta evāraṇyam gacchatu. grāmaṃ kevalam, araṇyaṃ devalam ityarthaḥ. avadhāraṇam iti kim? devadattaḥ kveva bhokṣyate. anavaklṛptāvayam evaśabdaḥ. na kva cid bhokṣyate ityarthaḥ. eve cāniyoge iti pararūpam.
Nyāsa2 : cāhalopa evetyavadhāraṇam?. , 8.1.62 "kva cāsya lopaḥ" iti. &q uo t; lo pe See More
cāhalopa evetyavadhāraṇam?. , 8.1.62 "kva cāsya lopaḥ" iti. "lope vibhāṣā" 8.1.45 ityatra yo'bhiprāya praṣṭuruktaḥ sa ihāpi veditavyaḥ. "yatrārtho gamyate" ityādi. atrāpi yastatrābhiprāya itarasyābhihitaḥ sa eva draṣṭavyaḥ. kaḥ punararthastayoḥ prayuktayorapi gamyate? ityāha--"tatra" ityādi. kya punardiṣaye calopaḥ? kva vāhalopaḥ? ityāha--"samānakarttṛke" ityādi. yasmin? vyāpāraviśeṣe samāsa ekaḥ katrtā sa samānakatrtakaḥ. "samānakarttṛke calopaḥ, nānakarttṛke'halopaḥ" iti. nānā katrtā yasmin? sa nānākarttukaḥ.
"devadatta eva grāmaṃ gacchatu, sa devadatta evāraṇyaṃ gacchatu" iti. atra grāmakarmakamaraṇyakarmakañca gamanaṃ yat? tasya devadatta eva katrtati tat? samānakartṛkam(). cārthaṃ ca darśayitumāha--"grāmaṃ ca" ityādi. atra hi devadatta evāraṇyaṃ gacchatu devadatta eva grāmaṃ gacchatviti devadattasyaiva niyojyasya gantugrrāma eva gantavyatayopadiśyate, yajñadattasya tvaraṇyameva kevalam(). tenāsatyapyahaśabdasya prayoge tadartho gamyate--grāmaṃ kevalaṃ devadatto gacchatu, araṇyaṃ kevalaṃ yajñadatto gacchatviti.
"anavaklṛptau" iti. asambhāvanāyāmityarthaḥ. yo hi devadattasya bhojanaṃ na kvacitsambhāvayati sa eva prayuṅakte--devadatta tadeva bhokṣyase" iti. pararūpatvam()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents
Research Papers and Publications