Kāśikāvṛttī1:
anudāttam iti ca, sarvam iti ca, apādādau iti ca, apādādau iti ca etat trayam
ad
See More
anudāttam iti ca, sarvam iti ca, apādādau iti ca, apādādau iti ca etat trayam
adhikṛtaṃ veditavyam ā pādaparisamāpteḥ. ita uttaraṃ yad vakṣyāmaḥ anudāttaṃ sarvam
apādādau ityevaṃ tad veditavyam. vakṣyati āmantritasya ca 7-1-19 iti. pacasi
devadatta. apādādau iti kim? yat te niyānaṃ rajasaṃ mṛtyo anavadharṣyam. bahuvacanasya
vasnasau 8-1-21. grāmo vaḥ svam, janapado naḥ svam. apādādau iti kim? rudro
viśveśvaro devo yaṣmākaṃ kuladevatā. sa eva nātho bhagavānasmākaṃ śatrumardanaḥ.
pādagrahaṇenātra ṛkpādaḥ ślokapādaśca gṛhyate. sarvagrahaṇam sarvam anūdyamānaṃ
vidhīyamānaṃ ca anudāttaṃ yathā syātiti. tena yuṣmadasmadādeśānām api vākyabhedena
anudāttatvaṃ vidhīyate. yuṣmadasmadādeśāśca sarvasya subantasya padasya yathā syuḥ,
yatra api svādipadaṃ padasaṃjñaṃ bhavati. grāmo vāṃ dīyate. janapado nau dīyate.
Kāśikāvṛttī2:
anudāttaṃ sarvam apādādau 8.1.18 anudāttam iti ca, sarvam iti ca, apādādau iti
See More
anudāttaṃ sarvam apādādau 8.1.18 anudāttam iti ca, sarvam iti ca, apādādau iti ca, apādādau iti ca etat trayam adhikṛtaṃ veditavyam ā pādaparisamāpteḥ. ita uttaraṃ yad vakṣyāmaḥ anudāttaṃ sarvam apādādau ityevaṃ tad veditavyam. vakṣyati āmantritasya ca 7.1.19 iti. pacasi devadatta. apādādau iti kim? yat te niyānaṃ rajasaṃ mṛtyo anavadharṣyam. bahuvacanasya vasnasau 8.1.21. grāmo vaḥ svam, janapado naḥ svam. apādādau iti kim? rudro viśveśvaro devo yaṣmākaṃ kuladevatā. sa eva nātho bhagavānasmākaṃ śatrumardanaḥ. pādagrahaṇenātra ṛkpādaḥ ślokapādaśca gṛhyate. sarvagrahaṇam sarvam anūdyamānaṃ vidhīyamānaṃ ca anudāttaṃ yathā syātiti. tena yuṣmadasmadādeśānām api vākyabhedena anudāttatvaṃ vidhīyate. yuṣmadasmadādeśāśca sarvasya subantasya padasya yathā syuḥ, yatra api svādipadaṃ padasaṃjñaṃ bhavati. grāmo vāṃ dīyate. janapado nau dīyate.
Nyāsa2:
anudāttaṃ sarvamapādādau. , 8.1.18 "yat? te niyatam()" ityādi. atra &q
See More
anudāttaṃ sarvamapādādau. , 8.1.18 "yat? te niyatam()" ityādi. atra "mṛtyo" ityetadāmantritaṃ padaṃ bhavati rajasamityetasmāt? padāt? paran(). kintu mṛtyo anavadhṛṣyabhityasya padasyādau vatrtata iti na bhavati nighātādeśaḥ. asminnasati "āmantritasya ca" 6.1.192 ityāmantrisya ṣāṣṭhikamevādyudāttatvaṃ bhavati.
"rudro vi()ā" iti. atra "devaḥ"--ityasmātpadāt? paraṃ "yuṣmākam()" ityetat? padaṃ bhavati, kintu "yuṣmākaṃ kuladevatā" ityasya pādasyādau vatrtata iti na bhavati vasādeśaḥ. anantare'pi pratyudāharaṇe "asmākaṃ śatrumarvanaḥ" ityasya pādasyādau varttte'smākamityetatpadam(). tena "bhagavān()" ityasmāt? padāt? parasyāpi tasya nasādeśo na bhavati.
"pādagrahaṇenātra ṛkpādaḥ ślokapādaśca gṛhrate" iti. viśeṣānupādānāt().
atha sarvagrahaṇaṃ kimartham(), yāvatā "anudāttaṃ padamekavarṇam()" 6.1.152 iti padeṣu svarita udātto vaiva eva bhavati; tasya cānudātta ādiṣṭe sarvamevānudāttaṃ padaṃ jāyate? ityāha--"sarvagrahaṇam()" ityādi. "anūdyamānam()" ityādinā sarvagrahaṇasya prayojanamācaṣṭe. tad()dvividhaṃ padam()--anūdyamānam(), vidhīyamānañca. tatra yat? siddhameva kāryantarārthaṃ saṃkītryate nadanūdyamānaṃ padam(), yattvapūrvameva vidhīyate tadvidhīyamānam(); tadubhayamapyanudāttaṃ yathā syādityevamarthaṃ sarvagrahaṇam(). tena kiṃ siddhaṃ bhavati? ityāha--"tena" ityādi. yuṣmadasmadādeśā hi vidhīyamānatvādasiddhasattākāḥ. siddhasya hi vastuno dharmāntaraṃ khasyate kartum(), yathā--niṣpannarūpasya vāsaso rāgaḥ, nāniṣpannasya; tathā tasyaivānupajātāvasthasya. tatrāsati sarvagrahaṇe yadeva siddhasattākaṃ padamanūdyamānamāmantritādi, tasyaidānudāttatvaṃ vidhīyate, na tu yuṣmadasmadādeśānām(). sarvagrahaṇe tu sati teṣāmapi vidhīyate. atha kriyamāṇe'pi sarvagrahaṇe kathaṃ yuṣmadasmadādeśānāmapyanudāttatvaṃ śakyaṃ vidhātum()? na hi tena teṣāṃ vidhānakāle yadasiddhatvaṃ tadapanītam()? ityata āha--"vākyabhedena" ityādi. sarvagrahaṇasāmathryādatra va#ākyabheda ukto bhavati, na hranyathā sarvagrahaṇasyānudāttatvaṃ śakyaṃ vijñātum(). tatraikena vākyenādeśā vidhīyante dvitīyena ca teṣāmanudāttatvam(). kathaṃ tarhi vidhīyamānamityuktam(), yāvatā vihitānāmeva yuṣmadasmadādeśānāṃ vākyāntareṇānudāttatvaṃ vidhīyate? yadiha prakaraṇe vidhīyamānaṃ tadvihitaṃ saduttarakālamanudāttaṃ yathā syāt()--ityayaṃ tetrābhiprāyo veditavyaḥ. yadyasiddhasya dhamantiramaśakyaṃ vidhātum(), tatkathaṃ "luṅalaṅlṛṅkṣvaḍudāttaḥ" (6.4.71) ityatra vidhīyamānasyāṭa udāttatvaṃ vidhīyate? tatrāpi vacanaprāmāṇyādvākyabhedaḥ kṛto bhavet()--tatraikena vākyenāṅ()vidhīyate, apareṇa tu vihitasyodāttatvam(); iha tvasati sarvagrahaṇe vākyabhedo na labhyata ityanudāttatvameva na syāt? anudāttavacanasyāmantritādiṣu caritārthatvāt().
"yuṣmadasmadādeśāśca" iti. caśabdaḥ prayojanāntarasamuccaye. idañcānyat? sarvagrahaṇasya prayojanam()--yuṣmadasmadorvānnāvādaya ādeśā sarvasya subantasya padasya yathā syuriti; anyathā hrasati sarvagrahaṇe "yuṣmadasmadoḥ" 8.1.20 iti ṣaṣṭīnirdeśādvibhakiṃ()ta vihāya tayoḥ kevalayoreva syuḥ. nanu ca "padasya" 8.1.16 iti vatrtate, vibhakyantaṃ hi padam(), tatrāntareṇāpi sarvagrahaṇaṃ sarvasya savibhaktikasyaiva padasya bhaviṣyati? ityata āha--"yatrāpi" ityādi. svādau padaṃ svādipadam(), "saptamī" (2.1.40) iti yogavibhāgāt? samāsaḥ; tatpunaryasya "svādiṣvasarvanāmasthāne" 1.4.17 iti padasaṃjñā vihitā. asati sarvagrahaṇe yatra vibhaktyantaṃ padaṃ tatraiva savibhaktikasya padasya syuḥ. yatra vibhaktau parataḥ pūrva padaṃ tatra na syuḥ, iṣyante ca tatrāpi sarvasya. tasmādyatrāpi svādipadaṃ caturthīdvivacanādau tatrāpi sarvasya subantasya yathā syuḥ ityevamarthaṃ "sarvam()" tyuceyate. nanu cāmantritasya padāt? parasyānudattatvaṃ vakṣyati. tatra nāprāpte āmantritādyudāttatva idamanudāttatvamārabhyata iti tasyāpadādaḥ, tataśca tena tasmin? bādhite prakṛtilvaratvamāmantritalyāpadyeta; sarvagrahaṇāttu sarvasvaraprāptirāmantritānudāttatvena bādhyate, tasmāt? sarvasvaraprāptibādhanārthamapi sarvagrahaṇaṃ kasmānna bhavati? nārhatyevaṃ bhavitum(); anudāttaśabdo hrayamāmantritasamānādhikaraṇaḥ sarvasvaraprā()pta bādhiṣyate. na hrādyudāttatve pratiṣiddhe prakṛtisvare kriyamāṇe'nudātta śabdenāmantritamucyate. tasmāt? pūrvoktameva sarvagrahaṇasya prayojanam()॥
Tattvabodhinī1:
anudāttaṃ sarvamapādādau. idaṃ padatrayamā pādaparisamāptaceradhikriyate. Sū #356
Tattvabodhinī2:
anudāttaṃ sarvamāpādādau 356, 8.1.18 anudāttaṃ sarvamapādādau. idaṃ padatrayamā
See More
anudāttaṃ sarvamāpādādau 356, 8.1.18 anudāttaṃ sarvamapādādau. idaṃ padatrayamā pādaparisamāptaceradhikriyate.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents