Kāśikāvṛttī1:
abhyāsasya kavargahakārayoḥ cavargādeśo bhavati. cakāra. cakhāna. jagāma. jaghān
See More
abhyāsasya kavargahakārayoḥ cavargādeśo bhavati. cakāra. cakhāna. jagāma. jaghāna. hakārasya jahāra.
jihīrṣati. jahau.
Kāśikāvṛttī2:
kuhoś cuḥ 7.4.62 abhyāsasya kavargahakārayoḥ cavargādeśo bhavati. cakāra. cakhā
See More
kuhoś cuḥ 7.4.62 abhyāsasya kavargahakārayoḥ cavargādeśo bhavati. cakāra. cakhāna. jagāma. jaghāna. hakārasya jahāra. jihīrṣati. jahau.
Nyāsa2:
kuhoścuḥ. , 7.4.62 "cakhāna" iti. "khanu avadāraṇe" (dha.pā.
See More
kuhoścuḥ. , 7.4.62 "cakhāna" iti. "khanu avadāraṇe" (dha.pā.878), dvirvacanam(), tasya cutvam()--chakāraḥ, "abhyāse carca" 8.4.53 iti chakārasya cakāraḥ. "jaghāti" iti. "liṭa()nyatarasyām()" 2.4.40 ityaderghaslādeśaḥ, abhyāsasya cutvam(). nādavato mahāprāṇasya sthāne tādṛśa eva jhakāraḥ, tasyāpi jaśtvam()--jakāraḥ. "jahāra" iti. "hmañ? haraṇe" (dhā.pā.899). "jihīrṣati" iti. "iko jhal()" 1.2.9 iti sanaḥ kittvam(), "ajjhanagamāṃ 6.4.16 iti dīrghatvam(), "ṛta iddhātoḥ" 7.1.100 itottvam(), raparatvam(), "hali ca" 8.2.77 iti dīrghatvam(), hīrṣa-ityasya dvirvacanam()॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
abhyāsakavargahakārayoścavargādeśaḥ.. Sū #456
Laghusiddhāntakaumudī2:
kuhoścuḥ 456, 7.4.62 abhyāsakavargahakārayoścavargādeśaḥ॥
Bālamanoramā1:
evaṃ ca –kṛ kṛ e iti sthite– kuhoścuḥ. ku h
ityanayodrvandvātṣaṣṭhīdvicavanam. Sū #91
See More
evaṃ ca –kṛ kṛ e iti sthite– kuhoścuḥ. ku h
ityanayodrvandvātṣaṣṭhīdvicavanam. `atra
lopo'bhyāsasye'tyato'bhyāsasyetyanuvartate. tadāha–abhyāseti. yadyapi sthānināṃ
kavargīyāṇāṃ hakārasya ca ṣaṭ?tvāt, cavargīyāṇāṃ pañcatvānna yathāsaṅkhyaṃ, nāpi
sthānata āntaryaṃ, kaṇṭhatālusthānabhedāt. ābhyantaraprayatnasāmyaṃ tu
kavargacavargayoraviśiṣṭam. hakāracavargayostu nāstyeva tat, ato bāhraprayatnata
evāntaryamiha vyavasthāpakamāśrayaṇīyam. tatra prathamasya kavargīyasya parthama eva cavargīyo
bhavati, aghoṣa\ufffdāāsavivārā'lpaprāṇaprayatnasāmyāt, na tu dvitīyaḥ,
mahāprāṇatvāt. nāpi tṛtīya pañcamau, ghoṣasaṃvāranādaprayatnatvāt. nāpi
caturthaḥ,ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇaprayatnatvāt. tathā dvitīyasya kavargīyasya dvitīya eva
cavargīyo bhavati, aghoṣa\ufffdāāsavivārā'prāmaprayatnatvāt, na tu prathamaḥ,
alpaprāṇatvāt. nāpi tṛtīyapañcamau, ghoṣasaṃvāranādālpaprāṇaprayatnatvāt. nāpi
caturthaḥṣa ghoṣasaṃvāranādaprayatnatvāt. tathā tṛtīyasya kavargīyasya tṛtīya eva cavargīyo
bhavati. ghoṣasaṃvāranādālpaprāṇaprayatnatvāt. na tu prathamaḥ,
aghoṣa\ufffdāāsavivāraprayatnatvāt. ata eva na dvitīyo'pi, mahāprāmaprayatnatvācca.
nāpi caturthaḥ mahāprāṇatvāt. nāpi pañcamaḥ, ghoṣasaṃvāranādālprāṇasāmye'pi
anunāsikatayā bhedāt. tathā caturthasya kavargīyasya caturtha eva cavargīyo bhavati,
ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇaprayatnatvāt. na tu prathamaḥ,
aghoṣa\ufffdāāsavivārālpaprāṇaprayatnatvāt. nāpi dvitīyaḥ,
aghoṣavivāra\ufffdāāsaprayatnatvāt. nāpi tṛtīyapañcamau, alpaprāṇatvāt. pañcamasya tu
kavargīyasya anunāsikatvāññakāra eva. hakārasya tu ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇavatastādṛśo
vargacaturtha eva jhakāra iti vivekaḥ. prakṛte tu ka kṛ e iti sthite abhyāsakakārasya cakāre
ṛkārasya yaṇi rephaḥ. tadāha–edhāṃcakra iti. ekakartṛkā bhūtānadyatanaparokṣā vṛddhirūpā
kiyetyartha-. edhāṃcakrāte iti. kṛño liṭa ātāmi ṭeretvam. `dvarvacane'cī'ti yaṇi
niṣiddhe `kṛ' ityasya dvitve uradatvam. halādiḥ śeṣaḥ. catrvam. yaṇ. na ca
ātāmityasya dvitvanimittatve'pi ākārasyā'co dvitvanimittatvā'bhāvātkathamiha
`dvarvacane'cī'ti yaṇ?niṣedha iti vācyaṃ, sākṣādvā, samudāyaghaṭakatayā vā
dvitvaprayojakasyaiva dvitvanimittaśabdena vivakṣitatvāditi bhāvaḥ. edhāṃcakrira iti.
jhasya irec. kṛ ityasya dvitvādi pūrvavat.
Bālamanoramā2:
kuhoścu 91, 7.4.62 evaṃ ca --kṛ kṛ e iti sthite-- kuhoścuḥ. ku h ityanayodrvandv
See More
kuhoścu 91, 7.4.62 evaṃ ca --kṛ kṛ e iti sthite-- kuhoścuḥ. ku h ityanayodrvandvātṣaṣṭhīdvicavanam. "atra lopo'bhyāsasye"tyato'bhyāsasyetyanuvartate. tadāha--abhyāseti. yadyapi sthānināṃ kavargīyāṇāṃ hakārasya ca ṣaṭ()tvāt, cavargīyāṇāṃ pañcatvānna yathāsaṅkhyaṃ, nāpi sthānata āntaryaṃ, kaṇṭhatālusthānabhedāt. ābhyantaraprayatnasāmyaṃ tu kavargacavargayoraviśiṣṭam. hakāracavargayostu nāstyeva tat, ato bāhraprayatnata evāntaryamiha vyavasthāpakamāśrayaṇīyam. tatra prathamasya kavargīyasya parthama eva cavargīyo bhavati, aghoṣa()āāsavivārā'lpaprāṇaprayatnasāmyāt, na tu dvitīyaḥ, mahāprāṇatvāt. nāpi tṛtīya pañcamau, ghoṣasaṃvāranādaprayatnatvāt. nāpi caturthaḥ,ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇaprayatnatvāt. tathā dvitīyasya kavargīyasya dvitīya eva cavargīyo bhavati, aghoṣa()āāsavivārā'prāmaprayatnatvāt, na tu prathamaḥ, alpaprāṇatvāt. nāpi tṛtīyapañcamau, ghoṣasaṃvāranādālpaprāṇaprayatnatvāt. nāpi caturthaḥṣa ghoṣasaṃvāranādaprayatnatvāt. tathā tṛtīyasya kavargīyasya tṛtīya eva cavargīyo bhavati. ghoṣasaṃvāranādālpaprāṇaprayatnatvāt. na tu prathamaḥ, aghoṣa()āāsavivāraprayatnatvāt. ata eva na dvitīyo'pi, mahāprāmaprayatnatvācca. nāpi caturthaḥ mahāprāṇatvāt. nāpi pañcamaḥ, ghoṣasaṃvāranādālprāṇasāmye'pi anunāsikatayā bhedāt. tathā caturthasya kavargīyasya caturtha eva cavargīyo bhavati, ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇaprayatnatvāt. na tu prathamaḥ, aghoṣa()āāsavivārālpaprāṇaprayatnatvāt. nāpi dvitīyaḥ, aghoṣavivāra()āāsaprayatnatvāt. nāpi tṛtīyapañcamau, alpaprāṇatvāt. pañcamasya tu kavargīyasya anunāsikatvāññakāra eva. hakārasya tu ghoṣasaṃvāranādamahāprāṇavatastādṛśo vargacaturtha eva jhakāra iti vivekaḥ. prakṛte tu ka kṛ e iti sthite abhyāsakakārasya cakāre ṛkārasya yaṇi rephaḥ. tadāha--edhāṃcakra iti. ekakartṛkā bhūtānadyatanaparokṣā vṛddhirūpā kiyetyartha-. edhāṃcakrāte iti. kṛño liṭa ātāmi ṭeretvam. "dvarvacane'cī"ti yaṇi niṣiddhe "kṛ" ityasya dvitve uradatvam. halādiḥ śeṣaḥ. catrvam. yaṇ. na ca ātāmityasya dvitvanimittatve'pi ākārasyā'co dvitvanimittatvā'bhāvātkathamiha "dvarvacane'cī"ti yaṇ()niṣedha iti vācyaṃ, sākṣādvā, samudāyaghaṭakatayā vā dvitvaprayojakasyaiva dvitvanimittaśabdena vivakṣitatvāditi bhāvaḥ. edhāṃcakrira iti. jhasya irec. kṛ ityasya dvitvādi pūrvavat.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents