Kāśikāvṛttī1:
śṛ\u0304 dṛ\u0304 pṛ\u0304 ityeteṣāṃ aṅgānāṃ liṭi parato vā hrasvo bhavati.
śṛ\u
See More
śṛ\u0304 dṛ\u0304 pṛ\u0304 ityeteṣāṃ aṅgānāṃ liṭi parato vā hrasvo bhavati.
śṛ\u0304 viśaśratuḥ, viśaśruḥ. viśaśaratuḥ, viśaśaruḥ. dṛ\u0304 vidadratuḥ, vidadruḥ.
vidadaratuḥ, vidadaruḥ. pṛ\u0304 nipapratuḥ, nipapruḥ. nipaparatuḥ, nipaparuḥ. hrasvavacanam
itvotvanivṛttyartham. kecidetat sūtraṃ pratyācakṣate. śrā pāke, drā
kutsāyāṃ gatau, prā pūraṇe ityeteṣām anekārthā dhātavaḥ iti
śṛ\u0304dṛ\u0304prāmarthe vartamānānāṃ viśaśratuḥ, viśaśruḥ, vidadratuḥ, vidadruḥ,
nipapratuḥ, nipapruḥ ityetāni rūpāṇi sādhayanti. tathā ca sati kvasau viśaśṛvānityetad
rūpaṃ na syāt.
Kāśikāvṛttī2:
śṝdṝprāṃ hrasvo vā 7.4.12 śṝ dṝ pṝ ityeteṣāṃ aṅgānāṃ liṭi parato vā hrasvo
See More
śṝdṝprāṃ hrasvo vā 7.4.12 śṝ dṝ pṝ ityeteṣāṃ aṅgānāṃ liṭi parato vā hrasvo bhavati. śṝ viśaśratuḥ, viśaśruḥ. viśaśaratuḥ, viśaśaruḥ. dṝ vidadratuḥ, vidadruḥ. vidadaratuḥ, vidadaruḥ. pṝ nipapratuḥ, nipapruḥ. nipaparatuḥ, nipaparuḥ. hrasvavacanam itvotvanivṛttyartham. kecidetat sūtraṃ pratyācakṣate. śrā pāke, drā kutsāyāṃ gatau, prā pūraṇe ityeteṣām anekārthā dhātavaḥ iti śṝdṝprāmarthe vartamānānāṃ viśaśratuḥ, viśaśruḥ, vidadratuḥ, vidadruḥ, nipapratuḥ, nipapruḥ ityetāni rūpāṇi sādhayanti. tathā ca sati kvasau viśaśṛvānityetad rūpaṃ na syāt.
Nyāsa2:
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā. , 7.4.12 "śṛ? hiṃsāyām()" (dhā.pā.1488) "dṛ
See More
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā. , 7.4.12 "śṛ? hiṃsāyām()" (dhā.pā.1488) "dṛ? vidāraṇe" (dhā.pā.1490) "pṛ? pālanapūraṇayoḥ" (dhā.pā.1489)--eṣāṃ pūrvasūtreṇa nityo guṇo bhavatyeva. "viśaśratuḥ" iti. hyasvatve kṛte yaṇādeśaḥ. "hyasvavacanam()" ityādi. asati hyasvagrahaṇe vāścanena vikalpite yasmin? pakṣe guṇo nāsti tasmin? pakṣe "ṛta iddhātoḥ" 7.1.100 itīttvaṃ prasajyeta, "udīṣṭha()pūrvasya" 7.1.102 ityuttvañca. tasmāt? tannivṛttyartha hyasva ityucyate? ṛditi katrtavye hyasvagrahaṇamuttarārtham().
kecit? ityādi. kathaṃ punarasya pratyācyamāne viśaśratuḥ--ityevamādīni rūpāṇi sidhyanti? ityāha--"śrā pāke" ityādi. yadyapi "āto lopa iṭi ca" 6.4.64 ityakaralope kṛte śrādīnāṃ viśaśraturityevamādīni rūpāṇi sidhyantīti, tathāpyarthamevo bhavati; tadā'yutttamasya pratyākhyānamityāśaṅkyānekārthatvāddhātūnāmityuktam(). "tathā ca sati" ityādinā pratyādinā pratyākhyānaṃ pratyācaṣṭe. yadi sūtrasya pratyākhyānaṃ kriyate, kvāsau kṛte viśaśṛṣāniti rūpaṃ na sidhyati, tathā hi--yadi śṛṇātehryasvo na kriyate, tadā viśaśarvāniti rūpaṃ syāt(). atha śrāteḥ, viśaśrivāniti. tasmādayukatamasya pratyākhyānam()॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
eṣāṃ liṭi hrasvo vā syāt. papratuḥ.. Sū #616
Laghusiddhāntakaumudī2:
śṝdṝprāṃ hrasvo vā 616, 7.4.12 eṣāṃ liṭi hrasvo vā syāt. papratuḥ॥
Bālamanoramā1:
śṛ?dṛ?prām. śṛ? dṛ? pṛ? eṣāṃ dvandvaḥ. liṭīti. `dayaterdigi
liṭīṭatyatastadanuv Sū #325
See More
śṛ?dṛ?prām. śṛ? dṛ? pṛ? eṣāṃ dvandvaḥ. liṭīti. `dayaterdigi
liṭīṭatyatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. yadyapi pūrvasūtreṣu kvāpi kitīti na dṛṣṭaṃ
tathāpi asya `ṛcchatyṛ?tā'miti guṇā'pavādatvādguṇasya ca tasya
kidarthatvātkitītyuktam. papraturiti. papṛ? atus iti sthite ṛkārasya hyasve
tasya yaṇiti bhāvaḥ. guṇapakṣe āha—paparaturiti. guṇa eva tu na vikalpitaḥ, guṇā'bhāve
`vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ' iti yaṇaṃ bādhitvā `udoṣṭha\ufffde'tyuttvaprasaṅgāt. paparitha
paprathuḥ–paparathuḥ paprapapara. papāra papara papriva papariva. `vṛ?to vā' iti dīrghavikalpaṃ
matvā āha—paritā pariteti. pariṣyati– parīṣyati. pipartu–pipūrtāt pipūrtām
pipuratu. pipūrhi–pipūrtāt pipūrtam pipūrta. piparāṇi piparāva piparāma. laṅyāha-
- apipariti. api pṛ? t iti sthite guṇe raparatve halṅyādinā takāralope rephasya
visargaḥ. apiparuriti. abhyastatvāt jus. kṛte `jusi ce'ti guṇe raparatvam. apipaḥ
apipūrtam apipūrta. apiparam apipūrva apipūrma. keciditi. anye ācāryā
ityarthaḥ. hyasvāntatvapakṣe `udoṣṭha\ufffde'tyuttvaṃ neti matvā āha—pipṛta
iti. hyasvāntasya aniṭtvālluḍādau partetyādi. pipṛhi. apārṣīditi.
hyasvāntasya aniṭtvānna sijlopa iti bhāvaḥ. nanvācāryāntarasaṃmataṃ
hyasvāntatvaṃ kuto'smābhirādartavyamityata āha–pāṇinīyeti.
pāṇinisaṃmatadīrghāntatvasyaivāśrayaṇe `taṃ rodasī pipṛta'mityādau
`udoṣṭha\ufffd'tyuttvāpattyā'ṛkārasya hyasvasya śravaṇā'nāpattyā tadviṣaye
chāndasatvameva śaraṇamanusaraṇīyaṃ syādatyarthaḥ. ḍubhṛñiti. aniḍayam. ñittvādubhayapadī.
ślau sati dvitvanādau bibhartītyādi sthitam.
Bālamanoramā2:
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā 325, 7.4.12 śṛ()dṛ()prām. śṛ? dṛ? pṛ? eṣāṃ dvandvaḥ. liṭīti
See More
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā 325, 7.4.12 śṛ()dṛ()prām. śṛ? dṛ? pṛ? eṣāṃ dvandvaḥ. liṭīti. "dayaterdigi liṭīṭatyatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. yadyapi pūrvasūtreṣu kvāpi kitīti na dṛṣṭaṃ tathāpi asya "ṛcchatyṛ()tā"miti guṇā'pavādatvādguṇasya ca tasya kidarthatvātkitītyuktam. papraturiti. papṛ? atus iti sthite ṛkārasya hyasve tasya yaṇiti bhāvaḥ. guṇapakṣe āha---paparaturiti. guṇa eva tu na vikalpitaḥ, guṇā'bhāve "vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ" iti yaṇaṃ bādhitvā "udoṣṭha()e"tyuttvaprasaṅgāt. paparitha paprathuḥ--paparathuḥ paprapapara. papāra papara papriva papariva. "vṛ()to vā" iti dīrghavikalpaṃ matvā āha---paritā pariteti. pariṣyati-- parīṣyati. pipartu--pipūrtāt pipūrtām pipuratu. pipūrhi--pipūrtāt pipūrtam pipūrta. piparāṇi piparāva piparāma. laṅyāha-- apipariti. api pṛ? t iti sthite guṇe raparatve halṅyādinā takāralope rephasya visargaḥ. apiparuriti. abhyastatvāt jus. kṛte "jusi ce"ti guṇe raparatvam. apipaḥ apipūrtam apipūrta. apiparam apipūrva apipūrma. keciditi. anye ācāryā ityarthaḥ. hyasvāntatvapakṣe "udoṣṭha()e"tyuttvaṃ neti matvā āha---pipṛta iti. hyasvāntasya aniṭtvālluḍādau partetyādi. pipṛhi. apārṣīditi. hyasvāntasya aniṭtvānna sijlopa iti bhāvaḥ. nanvācāryāntarasaṃmataṃ hyasvāntatvaṃ kuto'smābhirādartavyamityata āha--pāṇinīyeti. pāṇinisaṃmatadīrghāntatvasyaivāśrayaṇe "taṃ rodasī pipṛta"mityādau "udoṣṭha()"tyuttvāpattyā"ṛkārasya hyasvasya śravaṇā'nāpattyā tadviṣaye chāndasatvameva śaraṇamanusaraṇīyaṃ syādatyarthaḥ. ḍubhṛñiti. aniḍayam. ñittvādubhayapadī. ślau sati dvitvanādau bibhartītyādi sthitam.
Tattvabodhinī1:
śṛ?dṛ?prāṃ. śṛ? hiṃsāyām. dṛ? vidāraṇe. imau kryādī. pakṣe guṇa iti.
`ṛcchatyṛ? Sū #281
See More
śṛ?dṛ?prāṃ. śṛ? hiṃsāyām. dṛ? vidāraṇe. imau kryādī. pakṣe guṇa iti.
`ṛcchatyṛ?tā'mityanena. papraturiti. hyasvapakṣe yaṇ. nanu hyasvagrahaṇamiha māstu,
guṇānuvṛttyā tasyaiva vikalpo'stu. tathā ca yaṇādesena papratuḥ śaśraturityādi
sidhyatyeva. guṇapakṣetu paparatuḥ śaśaraturityādyapi sidhyatīti cet, maivam.
guṇā'bhāvapakṣe `ṛta iddhāto' ritīttvaprasaṅgāt. na cāntaraṅgatvādyaṇeva syāditi
vācyaṃ, vārṇādāṅgasay balīyastvāt. ḍubhṛḍh. `ḍvitaḥ kriḥ'.
bhṛtrimam.
Tattvabodhinī2:
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā 281, 7.4.12 śṛ()dṛ()prāṃ. śṛ? hiṃsāyām. dṛ? vidāraṇe. imau
See More
śṛ?dṛ?prāṃ hyasvo vā 281, 7.4.12 śṛ()dṛ()prāṃ. śṛ? hiṃsāyām. dṛ? vidāraṇe. imau kryādī. pakṣe guṇa iti. "ṛcchatyṛ()tā"mityanena. papraturiti. hyasvapakṣe yaṇ. nanu hyasvagrahaṇamiha māstu, guṇānuvṛttyā tasyaiva vikalpo'stu. tathā ca yaṇādesena papratuḥ śaśraturityādi sidhyatyeva. guṇapakṣetu paparatuḥ śaśaraturityādyapi sidhyatīti cet, maivam. guṇā'bhāvapakṣe "ṛta iddhāto" ritīttvaprasaṅgāt. na cāntaraṅgatvādyaṇeva syāditi vācyaṃ, vārṇādāṅgasay balīyastvāt. ḍubhṛḍh. "ḍvitaḥ kriḥ". bhṛtrimam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents