Kāśikāvṛttī1:
śamādīnām aṣṭānāṃ dīrgho bhavati śyani parataḥ. śam śāmyati. tam tāmyati. dam
dā
See More
śamādīnām aṣṭānāṃ dīrgho bhavati śyani parataḥ. śam śāmyati. tam tāmyati. dam
dāmyati. bhram bhrāmyati. kṣam kṣāmyati. klam klāmyati. madī mādyati.
aṣṭānām iti kim? asyati. śyani iti kim? bhramati. vā bhrāśa iti śyano vikalpaḥ.
babhrāma.
Kāśikāvṛttī2:
śamām aṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 7.3.74 śamādīnām aṣṭānāṃ dīrgho bhavati śyani parat
See More
śamām aṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 7.3.74 śamādīnām aṣṭānāṃ dīrgho bhavati śyani parataḥ. śam śāmyati. tam tāmyati. dam dāmyati. bhram bhrāmyati. kṣam kṣāmyati. klam klāmyati. madī mādyati. aṣṭānām iti kim? asyati. śyani iti kim? bhramati. vā bhrāśa iti śyano vikalpaḥ. babhrāma.
Nyāsa2:
śamāmaṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani. , 7.3.74 bahuvacananirdeśādaṣṭagrahaṇāccādyartho gam
See More
śamāmaṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani. , 7.3.74 bahuvacananirdeśādaṣṭagrahaṇāccādyartho gamyata ityāha--"śamādīnām()" ityādi. "śamu upaśame (dhā.pā.1201), "tamu kāṅkṣāyām()" (dhā.pā.1202), "damu upaśame" (dhā.pā.1203), "śramu tapasi khede ca" (dhā.pā.1204) "kṣamu sahane" (dhā.pā.1206), "bhramu anavasthāne" (dhā.pā.1205), "klamu glānau" (dhā.pā.1207), "madī harṣe" (dhā.pā.1208)--ityete'ṣṭau śamādayaḥ.
"asyati" iti. "asu kṣepaṇe" (dhā.pā.1209). aṣṭābhyaḥ pareṇāyaṃ paṭha()te. "bhramati" iti. "vā bhrāśa" (3.1.70) ityādinā śyan? yasmin? pakṣe nāsti tatredaṃ pratyudāharaṇam().
śyan()grahaṇaṃ spaṣṭārtham. śakyate hi "otaḥ śyani" (7.3.71) iti yat? prakṛtaṃ śangrahaṇaṃ talluggraṇeva vyavahitamapi maṇḍūkaplatinyāyenehānuvatrtayitum()॥
Bālamanoramā1:
śamāmaṣṭānām. spaṣṭam. bahuvacanācchamādigrahaṇam. tadāha– śamādīnāmiti.
`śamas Sū #349
See More
śamāmaṣṭānām. spaṣṭam. bahuvacanācchamādigrahaṇam. tadāha– śamādīnāmiti.
`śamastamurdamuratha śramubhrramurapi kṣamuḥ. klamurmadī cetyete'ṣṭau śamādaya iti
sthitiḥ.' damu upaśame iti. nanu `śamu yamu upaśame' ityeva paṭhituṃ yuktamityata āha-
- upaśama iti ṇyantasyeti. śamadhātorhetumaṇṇyantāddhañi `nodāttopadeśasye'ti
vṛddhyabhāva ityarthaḥ. tataḥ kimityata āha– teneti. tataśc dāmyatītyasya
śamayatītyarthaḥ. śeṣaṃ bhvādivaditi. ādrdhātukeṣu śappakṣe ca bhvādivadityarthaḥ.
kṣamu sahane. ūdittvātthali vamādau ca iḍvikalpaḥ. tadāha— cakṣamitetyādi.
ṣittvā'ṣittvayoḥ phalabhedaṃ ślokārddhena saṃgṛhṇāti– aṣita iti. aṣitaḥ
kṣāmyateḥ– śyanvikaraṇapaṭhitasya kṣamadhātoḥ ktini kṣānatiriti rūpam. aṣittvāt
`ṣidbhidādibhyaḥ' ityaṅnāk,mūṣastu bhauvādikāt ṣita ātmanepade śapi kṣapi pare iva
śyani pare'pi dīrghasiddheḥ. na ca `ṣṭhivuklamucamāṃśitī'tyatraiva klamugrahaṇaṃ
tyajyatāmitivācyaṃ, śapi dīrghārthaṃ tasyāvaśyakatvādityaśaṅkya pariharati–śapīva
śyanyapītyādi, ghinuṇartha ityantam. `śamityaṣṭābhyo ghinu'ṇiti vidhānāditi bhāvaḥ.
śamādaya iti. `śamu upaśame' ityārabhya `madī harṣe' ityantā aṣṭau śamādayo vṛttā
ityarthaḥ. asu kṣepaṇe.
Bālamanoramā2:
śamāṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 349, 7.3.74 śamāmaṣṭānām. spaṣṭam. bahuvacanācchamādigr
See More
śamāṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 349, 7.3.74 śamāmaṣṭānām. spaṣṭam. bahuvacanācchamādigrahaṇam. tadāha-- śamādīnāmiti. "śamastamurdamuratha śramubhrramurapi kṣamuḥ. klamurmadī cetyete'ṣṭau śamādaya iti sthitiḥ." damu upaśame iti. nanu "śamu yamu upaśame" ityeva paṭhituṃ yuktamityata āha-- upaśama iti ṇyantasyeti. śamadhātorhetumaṇṇyantāddhañi "nodāttopadeśasye"ti vṛddhyabhāva ityarthaḥ. tataḥ kimityata āha-- teneti. tataśc dāmyatītyasya śamayatītyarthaḥ. śeṣaṃ bhvādivaditi. ādrdhātukeṣu śappakṣe ca bhvādivadityarthaḥ. kṣamu sahane. ūdittvātthali vamādau ca iḍvikalpaḥ. tadāha--- cakṣamitetyādi. ṣittvā'ṣittvayoḥ phalabhedaṃ ślokārddhena saṃgṛhṇāti-- aṣita iti. aṣitaḥ kṣāmyateḥ-- śyanvikaraṇapaṭhitasya kṣamadhātoḥ ktini kṣānatiriti rūpam. aṣittvāt "ṣidbhidādibhyaḥ" ityaṅnāk,mūṣastu bhauvādikāt ṣita ātmanepade śapi kṣapi pare iva śyani pare'pi dīrghasiddheḥ. na ca "ṣṭhivuklamucamāṃśitī"tyatraiva klamugrahaṇaṃ tyajyatāmitivācyaṃ, śapi dīrghārthaṃ tasyāvaśyakatvādityaśaṅkya pariharati--śapīva śyanyapītyādi, ghinuṇartha ityantam. "śamityaṣṭābhyo ghinu"ṇiti vidhānāditi bhāvaḥ. śamādaya iti. "śamu upaśame" ityārabhya "madī harṣe" ityantā aṣṭau śamādayo vṛttā ityarthaḥ. asu kṣepaṇe.
Tattvabodhinī1:
bhramu anavasthāne. śeṣamiti. śyani dīrgho luṅi aṅa ca viśeṣa
uktastato'nyadity Sū #306
See More
bhramu anavasthāne. śeṣamiti. śyani dīrgho luṅi aṅa ca viśeṣa
uktastato'nyadityarthaḥ. cakṣaṇveti. `mvośce'ti masya natve kṛte ṇatvam.
śamādipāṭha iti. ``śamityaṣṭābhyo ghinuṇ'. śamādaya iti.
śamutamudamuśramubhramukṣamuklamumada ityarthaḥ.
Tattvabodhinī2:
śamāmaṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 306, 7.3.74 bhramu anavasthāne. śeṣamiti. śyani dīrgh
See More
śamāmaṣṭānāṃ dīrghaḥ śyani 306, 7.3.74 bhramu anavasthāne. śeṣamiti. śyani dīrgho luṅi aṅa ca viśeṣa uktastato'nyadityarthaḥ. cakṣaṇveti. "mvośce"ti masya natve kṛte ṇatvam. śamādipāṭha iti. ""śamityaṣṭābhyo ghinuṇ". śamādaya iti. śamutamudamuśramubhramukṣamuklamumada ityarthaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents