Kāśikāvṛttī1: śrī grāmaṇī ityetayoḥ chandasi viṣaye āmo nuḍāgamo bhavati. śrīṇāmudāro dharuṇo
See More
śrī grāmaṇī ityetayoḥ chandasi viṣaye āmo nuḍāgamo bhavati. śrīṇāmudāro dharuṇo
rayīṇām. api tatra sūtagrāmaṇīnām. śrīśabdasya vāmi 1-4-5 iti vikalpena
nadīsaṃjñā, tatra nityārthaṃ vacanam. sūtagrāmaṇīnām iti yadā sūtāśca te grāmaṇyaśca
sūtagrāmaṇyo bhavanti tadartham idaṃ vacanam. yadā tu sūtaśca grāmaṇīśca sūtagrāmaṇi,
sūtagrāmaṇi ca sūtagrāmaṇi ca sūtagrāmaṇi ca iti sūtagrāmaṇīnām iti, tadā
hrasvātityeva siddham.
Kāśikāvṛttī2: śrīgrāmaṇyoś chandasi 7.1.56 śrī grāmaṇī ityetayoḥ chandasi viṣaye āmo nuḍāgamo See More
śrīgrāmaṇyoś chandasi 7.1.56 śrī grāmaṇī ityetayoḥ chandasi viṣaye āmo nuḍāgamo bhavati. śrīṇāmudāro dharuṇo rayīṇām. api tatra sūtagrāmaṇīnām. śrīśabdasya vāmi 1.4.5 iti vikalpena nadīsaṃjñā, tatra nityārthaṃ vacanam. sūtagrāmaṇīnām iti yadā sūtāśca te grāmaṇyaśca sūtagrāmaṇyo bhavanti tadartham idaṃ vacanam. yadā tu sūtaśca grāmaṇīśca sūtagrāmaṇi, sūtagrāmaṇi ca sūtagrāmaṇi ca sūtagrāmaṇi ca iti sūtagrāmaṇīnām iti, tadā hrasvātityeva siddham.
Nyāsa2: śrīgrāmaṇyośchandasi. , 7.1.56 śrīgrāmaṇyoriti sambandhalakṣaṇā ṣaṣṭhī. "ni See More
śrīgrāmaṇyośchandasi. , 7.1.56 śrīgrāmaṇyoriti sambandhalakṣaṇā ṣaṣṭhī. "nityārthaṃ "vacanam()" iti. śrīśabdasya, na tu grāmaṇīśabdasya. tastu tu prāptyarthameva. yathaiva hi bhāṣāyāṃ nadīsaṃjñāpakṣe "hyasvanadyāpo nuṭ()" 7.1.54 iti sidhyati tathā chandasyapi. tasmānnitya yathā syādityevamartham(). asati hrasmin? yadā nadīsaṃjñā, tadaiva syāt(), nānyadā.
"yadā sūtāśca" ityādi. etenaitaddarśayati--yadā sūtaśabdasya grāmaṇīśabdena saha karmadhārayaḥ kriyate tadā sūtagrāmaṇīśabdo na hyasvāntaḥ na nadyantaḥ, nāpyābanta iti na prāpnoti, iṣyate ca, tato yathā syādityavamarthaṃ vacanam(). yadā sūtagrāmaṇīśabdayoḥ "sarvo dvandvo vibhāṣayaikavadbhavati" (pu.pa.vṛ.50) ityekavadbhāvī dvandvaḥ, tadā "sa napuṃsakam()" 2.4.47 iti napuṃsakatvāt(), "hyasvo napuṃsake prātipadikasya" 1.2.47 iti hyasvatvaṃ kṛtvā bahūnāṃ sūtagrāmaṇīśabdānāmekaśeṣañca, tataḥ ṣaṣṭhībahuvacanaṃ vidhīyate. tadā hyasvāntatvādeva siddhamiti nārthastavarthena vacanena॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents