Kāśikāvṛttī1:
chandasi ityataḥprabhṛti nivṛttam. aśva kṣīra vṛṣa lavaṇa ityeteṣām aṅgānām
ātma
See More
chandasi ityataḥprabhṛti nivṛttam. aśva kṣīra vṛṣa lavaṇa ityeteṣām aṅgānām
ātmaprītiviṣaye kyaci parato 'sugāgamo bhavati. aśvasyati vaḍavā. kṣīrasyati māṇavakaḥ.
vṛṣasyati gauḥ lavaṇasyatyuṣṭraḥ. ātmaprītau iti kim? aśvīyati. kṣīriyati.
vṛṣīyati. lavaṇīyati. aśvavṛṣayormaithunecchāyām iti vaktavyam. kṣīralavaṇayor
lālasāyām iti vaktavyam. tṛṣṇātireko lālasā. anyatrātmaprītāvapi na bhavati. apara
āha sarvaprātipadikebhyo lālasāyāmasugvaktavyaḥ. dadhyasyati, madhvasyati ityevam
ādyartham. apara āha sugvaktavyaḥ. dadhisyati, madhusyati ityevam ādyartham.
Kāśikāvṛttī2:
aśvakṣīravṛṣalavaṇānām ātmaprītau kyaci 7.1.51 chandasi ityataḥprabhṛti nivṛtta
See More
aśvakṣīravṛṣalavaṇānām ātmaprītau kyaci 7.1.51 chandasi ityataḥprabhṛti nivṛttam. aśva kṣīra vṛṣa lavaṇa ityeteṣām aṅgānām ātmaprītiviṣaye kyaci parato 'sugāgamo bhavati. aśvasyati vaḍavā. kṣīrasyati māṇavakaḥ. vṛṣasyati gauḥ lavaṇasyatyuṣṭraḥ. ātmaprītau iti kim? aśvīyati. kṣīriyati. vṛṣīyati. lavaṇīyati. aśvavṛṣayormaithunecchāyām iti vaktavyam. kṣīralavaṇayor lālasāyām iti vaktavyam. tṛṣṇātireko lālasā. anyatrātmaprītāvapi na bhavati. apara āha sarvaprātipadikebhyo lālasāyāmasugvaktavyaḥ. dadhyasyati, madhvasyati ityevam ādyartham. apara āha sugvaktavyaḥ. dadhisyati, madhusyati ityevam ādyartham.
Nyāsa2:
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci. , 7.1.51 "ātmaprītau" iti. viṣa
See More
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci. , 7.1.51 "ātmaprītau" iti. viṣayasaptamīyam(). ata evāha--"ātmaprītiviṣaye kyaci" iti. ātmaprītirviṣayo yasya kyacaḥ sa tathoktaḥ. "a()āsyati" iti. ātmano'()āmicchatīti "supaḥ ātmanaḥ kyac()" 3.1.8 anenāsuk(), ato guṇe" 6.1.94 pararūpatvam(). evaṃ "kṣīrasyati" ityādāvapi veditavyam(). sarvatrātmaprītiviṣaye kyac(). yo hrātmano'()āādikamicchati sa niyogata ātmanaḥ protyarthamicchati. yadyevam(), icchāyāṃ kyacvidhīyamānaḥ sarvatrātmaprītiviṣaye bhaviṣyatītīcchāyāṃ vaktavyam()? prasiddhyupasaṃgrahārthamātmaprītāviti laukikasyārthasyopādānam(), tena yatrātmaprītāvasugloke prayujyate tatraiva bhavati, nānyatra. tenā()āvṛṣayormaithunecchāyāṃ kṣīralavaṇayorlālasāyāmityupapannaṃ bhavati.
"a()āīyati" iti. a()āmivācaratīti "upamānādācāre" 3.1.10 iti kyac(), "kyaci ca" 7.4.33 itīttvam().
"a()āvṛṣayoḥ" ityādi. " a()āvṛṣyormethunecchāyāmasugbhavati" ityetadartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ.
"kṣīralavaṇayoḥ" ityādi. vaktavyamityetadapekṣate. "kṣoralavaṇayorlālasāyāmasugbhavati" ityetadartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ. vyākhyānaṃ tu kṛtameva. "anyatrātmaprītāvapi na bhavati" iti. ātmano'()āādikamicchatya()āīyatīti. lavaṇīyati. "tṛṣṇātarekaḥ" iti. tṛṣṇāyā atirekaḥ=atiśayaḥ, prakarṣaḥ, adhikyamityartha-॥
Bālamanoramā1:
a\ufffdākṣīra kyaci. `pare asu'giti śeṣapūraṇam,
`ājjaserasu9;gityatas Sū #487
See More
a\ufffdākṣīra kyaci. `pare asu'giti śeṣapūraṇam,
`ājjaserasu'gityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. asuki kakāra it,ukāra uccāraṇārthaḥ.
kittvādantyāvayavaḥ. a\ufffdāvṛṣayoriti - vārtikam. a\ufffdāsyati vaḍaveti.
maithunārthama\ufffdāmicchatītyarthaḥ. vṛṣasyati gauriti. maithunārthaṃ vṛṣamicchatītyarthaḥ.
`vṛṣasyantī tu kāmukī'ti kośastu a\ufffdāvṛṣarūpaprakṛtyarthaparityāgeva
maithunecchāmātre lākṣaṇikaḥ. kṣīralavaṇayoriti - vārtikam. `asu ' giti śeṣaḥ. lālasā
- utkaṭecchā. sarvaprātipadikānāmiti. idamapi vārtikam. lālasāyāṃ sarveṣāṃ
prātipadikānāṃ kyac vaktavyaḥ. tasmin pare prakṛtīnāṃ sugasukau ca vaktavyau
ityarthaḥ. nacānenaiva vārtikena siddhe `kṣīralavaṇayorlālasāyā'miti vārtikaṃ
vyarthamiti śaṅkyaṃ, `kṣīralavaṇayorlālasāyā'miti vārtikaṃ vyarthamiti śaṅkyaṃ,
`kṣīralavaṇayo'riti vārtikaṃ kātyāyanīyaṃ, `sarvaprātipadikānā'miti tu
matāntaramityadoṣāt. etacca bhāṣye `apara āhe'tyanena dhvanitam.
Bālamanoramā2:
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci 487, 7.1.51 a()ākṣīra kyaci. "pare as
See More
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci 487, 7.1.51 a()ākṣīra kyaci. "pare asu"giti śeṣapūraṇam, "ājjaserasu"gityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. asuki kakāra itukāra uccāraṇārthaḥ. kittvādantyāvayavaḥ. a()āvṛṣayoriti - vārtikam. a()āsyati vaḍaveti. maithunārthama()āmicchatītyarthaḥ. vṛṣasyati gauriti. maithunārthaṃ vṛṣamicchatītyarthaḥ. "vṛṣasyantī tu kāmukī"ti kośastu a()āvṛṣarūpaprakṛtyarthaparityāgeva maithunecchāmātre lākṣaṇikaḥ. kṣīralavaṇayoriti - vārtikam. "asu " giti śeṣaḥ. lālasā - utkaṭecchā. sarvaprātipadikānāmiti. idamapi vārtikam. lālasāyāṃ sarveṣāṃ prātipadikānāṃ kyac vaktavyaḥ. tasmin pare prakṛtīnāṃ sugasukau ca vaktavyau ityarthaḥ. nacānenaiva vārtikena siddhe "kṣīralavaṇayorlālasāyā"miti vārtikaṃ vyarthamiti śaṅkyaṃ, "kṣīralavaṇayorlālasāyā"miti vārtikaṃ vyarthamiti śaṅkyaṃ, "kṣīralavaṇayo"riti vārtikaṃ kātyāyanīyaṃ, "sarvaprātipadikānā"miti tu matāntaramityadoṣāt. etacca bhāṣye "apara āhe"tyanena dhvanitam.
Tattvabodhinī1:
a\ufffdākṣīra. `ājjase'rityato'sugiti vartate.
a\ufffdāvṛṣayormaithunecchā Sū #418
See More
a\ufffdākṣīra. `ājjase'rityato'sugiti vartate.
a\ufffdāvṛṣayormaithunecchāyām. a\ufffdāsyatīti. maithunārthama\ufffdāmicchatītyarthaḥ
evaṃ maithunārthaṃ vṛṣamicchati vṛṣasyati gauḥ. nanu `iti rāmo vṛṣasyantī'miti prayogo
manuṣyaviṣaye kathaṃ saṅgacchata iti cet. atrāhuḥ-
- a\ufffdāvṛṣarūpaprakṛtyarthaparityāgena maithunecchaivārthaḥ, ataeva `vṛṣasyantī tu
kāmukī'ti kośo'pi svarasataḥ saṅgacchate iti.
utkaṭecchāyāmityarthaḥ.
Tattvabodhinī2:
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci 418, 7.1.51 a()ākṣīra. "ājjase"r
See More
a�ākṣīravṛṣalavaṇānāmātmaprītau kyaci 418, 7.1.51 a()ākṣīra. "ājjase"rityato'sugiti vartate.* a()āvṛṣayormaithunecchāyām. a()āsyatīti. maithunārthama()āmicchatītyarthaḥ evaṃ maithunārthaṃ vṛṣamicchati vṛṣasyati gauḥ. nanu "iti rāmo vṛṣasyantī"miti prayogo manuṣyaviṣaye kathaṃ saṅgacchata iti cet. atrāhuḥ-- a()āvṛṣarūpaprakṛtyarthaparityāgena maithunecchaivārthaḥ, ataeva "vṛṣasyantī tu kāmukī"ti kośo'pi svarasataḥ saṅgacchate iti. *lavaṇayorlālasāyām. lālasāyāmiti. utkaṭecchāyāmityarthaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents