Kāśikāvṛttī1: chandasi viṣaye masityayaṃ śabdaḥ ikārānto bhavati. masaḥ sakārāntasya ikārāgamo See More
chandasi viṣaye masityayaṃ śabdaḥ ikārānto bhavati. masaḥ sakārāntasya ikārāgamo bhavati, sa ca
tasyānto bhavati. tadgrahaṇena gṛhyate ityarthaḥ. punastvoddīpayāmasi. uddīpayāmaḥ
iti prāpte. śalabhaṃ bhañjayāmasi. bhañjayāmaḥ iti prāpte. tvayi rātriṃ vasāmasi.
vasāmaḥ iti prāpte.
Kāśikāvṛttī2: idanto masi 7.1.46 chandasi viṣaye masityayaṃ śabdaḥ ikārānto bhavati. masaḥ sa See More
idanto masi 7.1.46 chandasi viṣaye masityayaṃ śabdaḥ ikārānto bhavati. masaḥ sakārāntasya ikārāgamo bhavati, sa ca tasyānto bhavati. tadgrahaṇena gṛhyate ityarthaḥ. punastvoddīpayāmasi. uddīpayāmaḥ iti prāpte. śalabhaṃ bhañjayāmasi. bhañjayāmaḥ iti prāpte. tvayi rātriṃ vasāmasi. vasāmaḥ iti prāpte.
Nyāsa2: idanto masi. , 7.1.46 "idantaḥ" iti. takāro'sandehārthaḥ. asati hi tak See More
idanto masi. , 7.1.46 "idantaḥ" iti. takāro'sandehārthaḥ. asati hi takāre yaṇādeśe kṛte "yantaḥ" iti bhavitavyam(), tatra sandehaḥ syāt()--kimayaṃ yakārāntaḥ, utekārānta iti. id? anto yasya idantaḥ. masityayaṃ śabdo'nyapadārthaḥ. sakārāntamasītyavibhaktiko'yaṃ nirddeśaḥ; "supāṃ suluk()" 7.1.39 iti prathamaikavacanasya luptatvāt(). ikāra uccāraṇārthaḥ. bhasītyayaṃ śabda ikārānto bhavatītyasyārthaṃ "masaḥ sakārāntasya" ityādinā vyaktīkaroti. "sakārāntasya" ityanena mantraṃ vocemetyatrākārāntasya na bhavatīti darśayati. kathaṃ punaḥ sakārāntasyopādāne'sakārāntasya prāpnoti? ekadeśavikṛtasyānanyatvāt(). yadyevam(), kasmānna bhavati? chandasi yathādṛṣṭānuvidhānāt(). apautyadhikārādvā. "vocema" iti. vaceḥ parasyāśiṣi liṅo mas(), yāsuṭ(), "liṅyāśiṣi" 3.1.86 ityaṅ(), "ato yeyaḥ" 7.2.80 itīyādeśaḥ, vaceḥ parasyāśiṣi liṅo mas(), yāsuṭ? "liṅyāśiṣi" 3.1.86 ityaṅ(),to yeyaḥ" 7.2.80 itīyādeśaḥ, "vaca um()" 7.4.20 ityumāgamaḥ. "chandasyubhayathā" (3.4.117) iti sārvadhātukatvāt? "liṅaḥ salopo'nantyasya" 7.2.79 iti salopaḥ, "nityaṃ ṅitaḥ" 3.4.99 ityuttamasya salopaḥ, "lopo vyorvali" 6.1.64 iti yakārasaya ca, "ādaguṇaḥ" 6.1.84. "āgama ikāro bhavati" iti. kathampunarayamāgamaḥ? kathañca na syāt()? āgamaliṅgābhāvāt(). ṭittva--kittva-mittvānyāgamaliṅgāni, atra caiṣāmekamapi nāsti, tato nāsāvāgamaḥ, yathā--"asterbhūḥ" 2.4.52 iti bhūbhāvaḥ. yadyevam(), "na yvābhyāṃ padāntābhyāṃ pūrvau ca tābhyāmaic()" 7.3.3 ityaijāgamo na syāt(). atha pūrvagrahaṇāt? tasyāgamatvamavasīyate? asyāpyantagrahaṇādavasīyatām(). yathaiva hi pūrvaśabdo'vayavavacano niyatadeśamadayavamācaṣṭe, tathāntaśabdo'pīti samānametat(). "sa ca tasyānto bhavati" iti. anta ekadeśo'vayava iti yāvat(). ata evāsau tadgarahaṇena gṛhrata ityāha--"tadgrahaṇena ca prayojanam()--pṛthak? svaranivṛttiriti; "tiṅṅatiṅā" 8.1.28 iti nighātaśca. "masa ik()" iti noktam(); asandehārtham(). evaṃ hrucyamāne sandehaḥ syāt()--kimigāgamaḥ, uta pratyāhāra iti. "dīpayāmasi, jambhayamasi" iti. "dīpī dṛptau" (dhā.pā.1150),jabhi jṛbhī gātravināme"["jabhī, jṛbhi--dhā.pā] (dhā.pā.388,389)--ābhyāṃ ṇāyantābhyāṃ laṭ(), "radhijabhoraci" 7.1.61 iti lum(). kvacit? bhañjayāmasīti pāṭhaḥ. sa ca "bhañjo āmardane" (dhā.pā.1453) ityasya ṇyaktasya veditavyam()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents