1/16:adbhāve pūrvasavarṇapratiṣedhaḥ |*
2/16:adbhāve pūrvasavarṇasya pratiṣedhaḥ vaktavyaḥ |
3/16:katarat tiṣṭhati , katarat paśya |
4/16:siddham anunāsikopadhatvāt |*
5/16:siddham etat |
6/16:katham |
7/16:anunāsikopadhaḥ acśabdaḥ kariṣyate |
8/16:dukkaraṇāt vā |*
9/16:atha vā dugḍatarādīnām iti vakṣyati |
10/16:ḍitkaraṇāt vā |*
11/16:atha vā ḍid acchabdaḥ kariṣyate |
12/16:saḥ tarhi ḍakāraḥ kartavyaḥ |
13/16:na kartavyaḥ |
14/16:kriyate nyāse eva |
15/16:dviḍakārakaḥ nirdeśaḥ |
16/16:adḍḍatarādibhyaḥ iti

ḍatarādibhyaḥ parayoḥ svamoḥ adḍityayam ādeśo bhavati. katarat tiṣṭhati. katarat paśya. katamat tiṣṭhati. katamat paśya. itarat. anyatarat. anyat. pañcabhyaḥ iti kim? nemaṃ tiṣṭhati. nemaṃ paśya. ḍitkaraṇaṃ kim? katarat tiṣṭhati ityatra pūrvasavarnadīrgho mā bhūt. iha tu katarat paśya iti sthanivadbhāvādami pūrvaṃtvena api sidhyati. evaṃ tarhi takārādeśa eva kasmān na vidhīyate? he kataratiti sambuddher lopo mā bhūt. apṛktaścedamo doṣo nivṛtte ḍatarādiṣu. aḍḍittvāḍ ḍatarādīnāṃ na lopo na api dīrghatā.

adḍ ḍatarā'dibhyaḥ pañcabhyaḥ 7.1.25 ḍatarādibhyaḥ parayoḥ svamoḥ adḍityayam ādeśo bhavati. katarat tiṣṭhati. katarat paśya. katamat tiṣṭhati. katamat paśya. itarat. anyatarat. anyat. pañcabhyaḥ iti kim? nemaṃ tiṣṭhati. nemaṃ paśya. ḍitkaraṇaṃ kim? katarat tiṣṭhati ityatra pūrvasavarnadīrgho mā bhūt. iha tu katarat paśya iti sthanivadbhāvādami pūrvaṃtvena api sidhyati. evaṃ tarhi takārādeśa eva kasmān na vidhīyate? he kataratiti sambuddher lopo mā bhūt. apṛktaścedamo doṣo nivṛtte ḍatarādiṣu. aḍḍittvāḍ ḍatarādīnāṃ na lopo na api dīrghatā.

adḍḍatarādibhyaḥ pañcabhyaḥ. , 7.1.25 dviḍākāro'yaṃ nidrdaśaḥ--tatraiko ḍatarasambandhī dvitīyastvādeśambandhī. ḍatarādayaścaite sarvādyantaḥpātino gṛhrante; na tu "dvayorekasya ḍatarac()" 5.3.92 ityevamādayaḥ pratyayāḥ. kuta etat()? netarācchandasi" 7.1.26 iti pratiṣedhāt(). pratyayagrahaṇe hītaraśabdāt? prāptereva nāstīti pratiṣedho'narthakaḥ syāt(). teṣāṃ ḍatarādīnāṃ madhye'ntyāni trīṇi prātipadikāni; ḍataraḍatamau ca pratyayau; tatra pratyagrahaṇaparibhāṣayā (bho.pa.sū.7) tadantayogrrahaṇaṃ bhavati. "katarat()" iti. "kiṃyattadornirdhāraṇe dvayorekasya ḍatarac()" 5.3.92. "katamat()" iti. "vā bahunāṃ jātiparipraśne ḍatamac()" 5.3.93. "katarat? tiṣṭhatītyatra" ityādi. asati hi ṅitkaraṇe katarat? tiṣṭhatītyatra "akaḥ savarṇe dīrghaḥ" 6.1.97 ityanuvatrtamāne "prathamayoḥ pūrvasavarṇaḥ" 6.1.98 iti dīrghaḥ syāt(), ataḥ sa mā bhūdityevamarthaṃ ṅitkaraṇaṃ kriyate. atra hi kṛte dīrghatvaprasaṅgo na bhavati; ṭilopenā'ko'pahmatatvāt(). kiṃ punaḥ kāraṇam()--prathamaikavacanasyaiva ṅitkaraṇasya dīrghābhāvaḥ prayojanamucyate, na tu dvitīyaikavacanasya? ityata āha--"iha tu" ityādi. amo hi sthāne ya ādeśastasya "sthānivadādeśo'nalvidho" 1.1.55 iti sthānivadbhāvādami pūrvatvenāpi sidhyati--kataradityetat(), tasmāt? tatra ṅitkaraṇasya dīrghatvābhāvaḥ prayojanamiti nocyate. "takārādeśa eva kasmānna kriyate" iti. yadyatra dīrghatvaṃ neṣyate tadā takārādeśa eva katrtavyaḥ. tatrāpyayamarthaḥ--dīrghanivṛttyarthaṃ ṅitkaraṇaṃ na katrtavyamiti. "he katarat()" ityādi. yadi takārādeśa eva kriyate tadā tasya sthānivadbhāvena sambuddhibhāvo'stīti "eṅ hyasvāt? sambuddheḥ" 6.1.67 iti lopaḥ prāpnoti, ataḥ sa mā bhūdityevamarthaṃ takārādeśo na kriyate. "apṛktaśca" ityādi. "halṅyābbhyo dīrghātsutisyapṛktam()" 6.1.67 ityataścedapṛktagrahaṇaṃ sambuddhilope'nuvatrtate tadāmo doṣaḥ--he kuṇḍetyatra. nivṛtte'pṛktādhikāre ḍatarādiṣu doṣaḥ--he kataraditi. tasmāḍḍitkaraṇādevākāralope kṛte hyasavābhāvānna lopaḥ, na ca dīrghateti॥

adḍḍatarādibhyaḥ. `adḍ-ḍatarādibhya' iti chedaḥ. dasya ṣṭutvena ḍakāraḥ, ḍasya saṃyogāntalopaśca ādeśasvarūpāvagataye na kṛta iti kaiyaṭaḥ. ḍatara, ḍatama, anya, anyatara, itara iti ḍatarādayaḥ sarvādigaṇapaṭhitāḥ. atra ḍaktraḍatamau pratyayau. atastadantagrahaṇaṃ. `svamornapuṃsakā'diti sūtramanuvartate tadāha–ebhya ityādinā.

adḍḍatarādibhyaḥ pañcamyaḥ 313, 7.1.25 adḍḍatarādibhyaḥ. "adḍ-ḍatarādibhya" iti chedaḥ. dasya ṣṭutvena ḍakāraḥ, ḍasya saṃyogāntalopaśca ādeśasvarūpāvagataye na kṛta iti kaiyaṭaḥ. ḍatara, ḍatama, anya, anyatara, itara iti ḍatarādayaḥ sarvādigaṇapaṭhitāḥ. atra ḍaktraḍatamau pratyayau. atastadantagrahaṇaṃ. "svamornapuṃsakā"diti sūtramanuvartate tadāha--ebhya ityādinā.

adḍḍatarādibhyaḥ. pañcabhya iti kim?, nemaṃ tiṣṭhati. nemaṃ paśya. ḍatarādayo `ḍataraḍatametarānyatare'ti sarvādiṣu paṭhitāḥ. adḍādeśaḥ syāditi. jighṛkṣitādeśasvarūpapratipādamāya ṣṭutvaṃ na kṛtam.

adḍḍatarādibhyaḥ pañcabhyaḥ 275, 7.1.25 adḍḍatarādibhyaḥ. pañcabhya iti kim(), nemaṃ tiṣṭhati. nemaṃ paśya. ḍatarādayo "ḍataraḍatametarānyatare"ti sarvādiṣu paṭhitāḥ. adḍādeśaḥ syāditi. jighṛkṣitādeśasvarūpapratipādamāya ṣṭutvaṃ na kṛtam.