sarvanāmnaḥ ākārādeśo bhavati dṛgdṛśavatuṣu. tādṛk. tādṛśaḥ. tāvān. yādṛk. yādṛśaḥ. yāvān. dṛkṣe ceti vaktavyam. tādṛkṣaḥ. yādṛkṣaḥ.

ā sarvanāmnaḥ 6.3.91 sarvanāmnaḥ ākārādeśo bhavati dṛgdṛśavatuṣu. tādṛk. tādṛśaḥ. tāvān. yādṛk. yādṛśaḥ. yāvān. dṛkṣe ceti vaktavyam. tādṛkṣaḥ. yādṛkṣaḥ.

ā sarvanāmnaḥ. , 6.3.90 "dṛkṣe ceti vaktavyam()" iti. dṛkṣaśabde parataḥ sarvanāmna ātvaṃ bhavatītyetadartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ. tatredaṃ vyākhyānam()--uttarasūtrādiha siṃhāvalokitanyāyena cakāro'nuvatrtate, sa cānuktasamuccayārthaḥ. tena dṛkṣaśabde cottarapade bhaviṣyatīti. atha kimartho dīrgho vidhīyate, na, hyasva eva vidhīyatām(), hyasve'pyādeśe savarṇadīrghatvena sidhyati? na; yasmāt? "ato guṇe" 6.1.94 pararūpatvaṃ prāpnoti. na ca śakyate vaktum()--akāroccāraṇasāmarthānna bhaviṣyatati; akāravidherdakāranivatrtanārthatvāt lopavidhau hi gauravaṃ syāt(). kiñca--tvādṛk(), tvādṛśa ityatra dīrghaśravaṇaṃ na syāt(). tasmāddīrgha eva vidheyaḥ॥

sarvanāmna ākāro'ntādeśaḥ syāddṛgdṛśavatuṣu. tādṛk, tādṛg. tādṛśau. tādṛśaḥ. tādṛgbhyām.. vraśceti ṣaḥ. jaśtvacartve. viṭ, viḍ. viśau. viśaḥ. viḍbhyām.. ,

ā sarvanāmnaḥ 350, 6.3.90 sarvanāmna ākāro'ntādeśaḥ syāddṛgdṛśavatuṣu. tādṛk, tādṛg. tādṛśau. tādṛśaḥ. tādṛgbhyām॥ vraśceti ṣaḥ. jaśtvacartve. viṭ, viḍ. viśau. viśaḥ. viḍbhyām॥ ,

ā sarvanāmnaḥ. `ā' ityavibhaktikanirdeśaḥ. `dṛgdṛśavatuṣu' iti sūtramanuvartata. tadāha- -sarvanāmna iti. antādeśa iti. alo'ntyaparibhāṣālabhyamidam. dakārasya ātve savarṇadīrghaḥ. tādṛś iti rūpam. tataḥ subutpattiḥ. kutvasyeti. tādṛś s iti sthite halṅyādilope, `kvinpratyayasya ku'kiti kutvasyā'siddhatvāt. `vraśce'ti ṣa ityarthaḥ. tasyeti. `vraśce'ti saṃpannasya ṣakārasyetyarthaḥ. tasya kutveneti. ḍakārasya `kvinpratyayasya ku'riti kutvena gakāra ityarthaḥ. tasya cartveneti. gakārasya `vāvasāne' iti catrvavikalpa ityarthaḥ. tādṛgiti. sa iva dṛśyata iti na vigrahaḥ, `kartari kṛt'iti kartaryeva kvinvidhānāt. kiṃtu karmakartari kvin. sa ivāyaṃ paśyati. jñānaviṣayo bhatītyarthaḥ. `dṛśeratra jñānaviṣayatvāpattimātravṛttitvādajñānārthatā' iti `tyadādiṣu dṛśeḥ' iti sūtre bhāṣye spaṣṭam . rūḍhaśabda evāyamityanye. athātra kaiyaṭādimataṃ dūṣayati– ṣatvāpavādatvāditi. yadyapi dadhṛgañcuyujikruñcuṣu aprāpte.ñapi vraścādiṣatve `kvanpratyayasya kuḥ' iti kutvamārabhyate. tathāpi kvipaiva siddhe `spṛśo'nudake kvin', `tyadādiṣu dṛśo'nālocane kañ ce'ti kvinvidhānaṃ `kvinpratyayasya ku'riti kutvārthaṃ kriyamāṇaṃ ghṛtaspṛk, tādṛgityādiṣu apravṛttau niravakāśameva syāt. atastadviṣaye kutvasya phalataḥ ṣatvāpavādatvamiti bhāvaḥ. kvinvidhānaṃ `kvinpratyayasya kuḥ' iti kutvārthameveti `spṛśo'nudake' iti sūtre bhāṣye spaṣṭam. anavakāśatvādeva ca ṣakāraviṣaye kutvasya nā'siddhatvamapi. anyathā `spṛśo'nudake kvi'nityādinā spṛśādeḥ kvinvidhivaiyathryāt. uktaṃ ca `pūrvatrāsiddha'mityatra bhāṣye–`apavādo vacanapramāṇyā'diti. khakāra itīti. aghoṣamahāprāṇasāmyāditi bhāvaḥ. kha eveti. #ātadṛk, tādṛgiti rūpadvayamiṣṭam. śakārasya kutvena khakāre sati tasya `vāvasāne' iti catrvapakṣe tādṛgiti rūpasiddhāvapi catrvā'bhāvapakṣe tādṛkhityeva syāt, tāda-gitā gakāro na śrūyetetyarthaḥ. nanvastu śakārasya khakārastathāpi tasya catrvābhāvapakṣe jaśtvena gakāro nirbādha ityāta āha– jaśtvaṃ pratīti. jaśtvena gakāre kartavye śakārasthānakasya kutvasampannakhakārasyā'siddhatayā jhalo'bhāvena jaśtvā'saṃbhavādityarthaḥ. atha kaiyaṭādimate uktadoṣaṃ nirasyati-digādibhyo yaditīti. `viśa praveśane' kvip, viśiti rūpam. tasya viśeṣamāha–vraśceti ṣatvamiti. viś siti sthite haṅyādilope `vraśce'ti śakārasya ṣakāra ityarthaḥ. jaśtvacartve iti. ṣasya jaśtvena ḍaḥ. `vā'vasāne' iti tasya cartvena pakṣe ṭa ityarthaḥ. viḍbhyām. viṭtsu viṭsu. `ṇaśa adarśane' kvip. naś iti rūpam. tataḥ subutpattiḥ. sorhalṅyādilope vraścādinā nityaṃ ṣatve prāpte-.

ā sarvanāmnaḥ , 6.3.90 ā sarvanāmnaḥ. "ā" ityavibhaktikanirdeśaḥ. "dṛgdṛśavatuṣu" iti sūtramanuvartata. tadāha--sarvanāmna iti. antādeśa iti. alo'ntyaparibhāṣālabhyamidam. dakārasya ātve savarṇadīrghaḥ. tādṛś iti rūpam. tataḥ subutpattiḥ. kutvasyeti. tādṛś s iti sthite halṅyādilope, "kvinpratyayasya ku"kiti kutvasyā'siddhatvāt. "vraśce"ti ṣa ityarthaḥ. tasyeti. "vraśce"ti saṃpannasya ṣakārasyetyarthaḥ. tasya kutveneti. ḍakārasya "kvinpratyayasya ku"riti kutvena gakāra ityarthaḥ. tasya cartveneti. gakārasya "vāvasāne" iti catrvavikalpa ityarthaḥ. tādṛgiti. sa iva dṛśyata iti na vigrahaḥ, "kartari kṛtiti kartaryeva kvinvidhānāt. kiṃtu karmakartari kvin. sa ivāyaṃ paśyati. jñānaviṣayo bhatītyarthaḥ. "dṛśeratra jñānaviṣayatvāpattimātravṛttitvādajñānārthatā" iti "tyadādiṣu dṛśeḥ" iti sūtre bhāṣye spaṣṭam. rūḍhaśabda evāyamityanye. athātra kaiyaṭādimataṃ dūṣayati--ṣatvāpavādatvāditi. yadyapi dadhṛgañcuyujikruñcuṣu aprāpte.ñapi vraścādiṣatve "kvanpratyayasya kuḥ" iti kutvamārabhyate. tathāpi kvipaiva siddhe "spṛśo'nudake kvin", "tyadādiṣu dṛśo'nālocane kañ ce"ti kvinvidhānaṃ "kvinpratyayasya ku"riti kutvārthaṃ kriyamāṇaṃ ghṛtaspṛk, tādṛgityādiṣu apravṛttau niravakāśameva syāt. atastadviṣaye kutvasya phalataḥ ṣatvāpavādatvamiti bhāvaḥ. kvinvidhānaṃ "kvinpratyayasya kuḥ" iti kutvārthameveti "spṛśo'nudake" iti sūtre bhāṣye spaṣṭam. anavakāśatvādeva ca ṣakāraviṣaye kutvasya nā'siddhatvamapi. anyathā "spṛśo'nudake kvi"nityādinā spṛśādeḥ kvinvidhivaiyathryāt. uktaṃ ca "pūrvatrāsiddha"mityatra bhāṣye--"apavādo vacanapramāṇyā"diti. khakāra itīti. aghoṣamahāprāṇasāmyāditi bhāvaḥ. kha eveti. #ātadṛk, tādṛgiti rūpadvayamiṣṭam. śakārasya kutvena khakāre sati tasya "vāvasāne" iti catrvapakṣe tādṛgiti rūpasiddhāvapi catrvā'bhāvapakṣe tādṛkhityeva syāt, tāda-gitā gakāro na śrūyetetyarthaḥ. nanvastu śakārasya khakārastathāpi tasya catrvābhāvapakṣe jaśtvena gakāro nirbādha ityāta āha--jaśtvaṃ pratīti. jaśtvena gakāre kartavye śakārasthānakasya kutvasampannakhakārasyā'siddhatayā jhalo'bhāvena jaśtvā'saṃbhavādityarthaḥ. atha kaiyaṭādimate uktadoṣaṃ nirasyati-digādibhyo yaditīti. "viśa praveśane" kvip, viśiti rūpam. tasya viśeṣamāha--vraśceti ṣatvamiti. viś siti sthite haṅyādilope "vraśce"ti śakārasya ṣakāra ityarthaḥ. jaśtvacartve iti. ṣasya jaśtvena ḍaḥ. "vā'vasāne" iti tasya cartvena pakṣe ṭa ityarthaḥ. viḍbhyām. viṭtsu viṭsu. "ṇaśa adarśane" kvip. naś iti rūpam. tataḥ subutpattiḥ. sorhalṅyādilope vraścādinā nityaṃ ṣatve prāpte-.

ākāro'ntādeśa iti. akārādeśe sati tvato guṇe ithi syāt. na cā'kāroccāraṇasāmathryāddīrghaḥ syādeveti vācyami, akārasyā'vidhau hala eva śravaṇaprasaṅgāṃt. viḍiti. `viśa praveśane'ityasmāt kvip. naśervā. kecidiha `jhalī'tyanuvatrya `jhali padānte ce'ti vyācakṣate, tanna, `naṣṭa'mityādāvatiprasaṅgāt.

ā sarvanāmnaḥ 382, 6.3.90 ākāro'ntādeśa iti. akārādeśe sati tvato guṇe ithi syāt. na cā'kāroccāraṇasāmathryāddīrghaḥ syādeveti vācyami, akārasyā'vidhau hala eva śravaṇaprasaṅgāṃt. viḍiti. "viśa praveśane"ityasmāt kvip. naśervā. kecidiha "jhalī"tyanuvatrya "jhali padānte ce"ti vyācakṣate, tanna, "naṣṭa"mityādāvatiprasaṅgāt.