Kāśikāvṛttī1: kopadhāyāḥ striyāḥ puṃvadbhāvo na bhavati. pācikābhāryaḥ. kārikābhāryaḥ.
madrikā See More
kopadhāyāḥ striyāḥ puṃvadbhāvo na bhavati. pācikābhāryaḥ. kārikābhāryaḥ.
madrikābhāryaḥ. vṛjikābhāryaḥ. madrikākalpā. vṛjikākalpā. madrikāyate. vṛjikāyate.
madrikāmāninī. vṛjikāmāninī. velipikāyāḥ dharmyaṃ vailepikam. kopadhapratiṣedhe
taddhitavugrahaṇaṃ kartavyam. iha mā bhūt, pākabhāryaḥ, bhekabhāryaḥ iti.
Kāśikāvṛttī2: na kopadhāyāḥ 6.3.37 kopadhāyāḥ striyāḥ puṃvadbhāvo na bhavati. pācikābhāryaḥ. See More
na kopadhāyāḥ 6.3.37 kopadhāyāḥ striyāḥ puṃvadbhāvo na bhavati. pācikābhāryaḥ. kārikābhāryaḥ. madrikābhāryaḥ. vṛjikābhāryaḥ. madrikākalpā. vṛjikākalpā. madrikāyate. vṛjikāyate. madrikāmāninī. vṛjikāmāninī. velipikāyāḥ dharmyaṃ vailepikam. kopadhapratiṣedhe taddhitavugrahaṇaṃ kartavyam. iha mā bhūt, pākabhāryaḥ, bhekabhāryaḥ iti.
Nyāsa2: na kopadhāyāḥ. , 6.3.36 purveṇa prakāreṇa prāptasya puṃvadbhāvasyāyaṃ pratiṣedha See More
na kopadhāyāḥ. , 6.3.36 purveṇa prakāreṇa prāptasya puṃvadbhāvasyāyaṃ pratiṣedhaḥ. "pācikābhāryaḥ, kārikābhāryaḥ" iti. pācakakāraka śabdabhyāṃ ṇvulantābhyāṃ ṭāp(). "pratyayasthāt? kātpūrvasyāta idāpyasupaḥ" 7.3.44 itīttvam(). atra "striyāḥ puṃvat()" 6.3.33 ityādinā prāptiḥ. "madrikābhāryaḥ vṛjikābhāryaḥ" iti. madreṣu bhavā, vṛjiṣu bhaveti "madravṛjyoḥ kan? 4.2.130 iti kan(). atrāpi "striyāḥ puṃvat? 6.3.33 ityādinā prāptiḥ. "madrikākalpā; vṛjikākalpā" iti. atra "tasilādiṣvākṛtvasucaḥ" 6.3.34 ityanena prāp()tiḥ. "madrikāyate" ityādau "kyaṅmāninośca" 6.3.35 iti prāptiḥ. "vilepikāyā dhamryam()" iti. "lipa upadehe" (dhā.pā.1433) ityasmāṇṇvul(). "vailepikam()" iti. "aṇ? mahiṣyadibhyaḥ" 4.4.48 ityaṇ(). atra "bhasyāḍhe taddhite" (vā.731) iti vā prāptiḥ.
"kopadhapratiṣedhe" ityādi. asmin? kopadhapratiṣedhe taddhitavugrahaṇaṃ katrtavyam(). taddhitasambandhī vusambandhī kakāra upadhā yasya tatraiva pratiṣedho yathā syāt(). iha mā bhūt()--"pākabhāryaḥ" iti. pākaśabdo'yaṃ "arbhakapṛthukapākā vayasi" (da.u.3.50) ityanena kanpratyayānto nipātitaḥ. atrāsati vugrahaṇa ihāpi pratiṣedhaḥ syāt().
yadi taddhitavugrahaṇaṃ kriyate, tarhi "pūrvatrāsiddham()" 8.2.1 ityatra yadvakṣyati--"śuṣkajaṅgha" ityatra--"śuṣaḥ kaḥ" (8.2.51) ityasyāsiddhatvāt? "na kopadhayāḥ" 6.3.36 iti pratiṣedho na prāpnotītyasiddhādhikārasya prayojanam()" iti tannopapadyate, asatyapi "śuṣaḥ kaḥ" ityasyāsiddhatvenaivātra "na kopadhāyāḥ" 6.3.36 iti pratiṣedhena bhavitavyam(), na hratra taddhitasambandho kakāraḥ nāpi vusambandhī? darśanabhedamāśritya tathā'bhidhānādadoṣaḥ. idaṃ hi vārtikakāramatamāśrityoktam(). tat? punaḥ ślokavārtikakārasya sūtrakāramatānusāriṇo darśanamāśritya vakṣyati॥
Bālamanoramā1: na kopadhāyāḥ. pācikābhārya iti. pācikā bhāryā yasyeti vigrahaḥ. paco ṇvul.
akā Sū #828 See More
na kopadhāyāḥ. pācikābhārya iti. pācikā bhāryā yasyeti vigrahaḥ. paco ṇvul.
akādeśaṭābittvāni. puṃvattve ṭābittvayornivṛttiḥ syāt. rasiketi. raso'syā
astīti rasikā. `ata iniṭhanau' iti ṭhan. `ṭhasyekaḥ'. ṭāp. puṃvattvaniṣedhaḥ.
puṃvattve tu ṭāpo nivṛttiḥ syāt. madrikāyate iti. madrākhye deśaviśeṣe bhavā
madrikā. `madravṛjyoḥ kan'. ṭāp. ittvam. madrikevāṭacaratītyarthaḥ.
`kyahbhāninośce'ti puṃvattvaṃ prāptamiha niṣidhyate. madrikāmāninīti. madrikāṃ
manyata ityarthe `manaśce'ti ṇiniḥ. upapadasamāsaḥ. ihāpi `kyaṅbhāninośce'ti
puṃvattvaṃ prāptaṃ niṣidhyate. ubhayatrāpi puṃvattve ṭābitvaryornivṛttiḥ
syāt. taddhitavugrahaṇamiti. `na taddhitavukopadhāyāḥ' iti sūtraṃ paṭhanīyamiti yāvat.
taddhitasaṃbandhī vusaṃbandhī ca yaḥ kakārastadupadhāyāḥ striyā na puṃvattvamiti phalati.
madrikāyate iti.
taddhitabugrahaṇasya prayojanamāha–neheti. pāketi. `arbhakapṛthukapākā vayasī'tyuṇādiṣu
kapratyayānto nipātitaḥ. ayaṃ taddhitasya vupratyayasya vā na kakāra iti nātra
puṃvattvaniṣedha iti bhāvaḥ.
Bālamanoramā2: na kopadhāyāḥ 828, 6.3.36 na kopadhāyāḥ. pācikābhārya iti. pācikā bhāryā yasyeti See More
na kopadhāyāḥ 828, 6.3.36 na kopadhāyāḥ. pācikābhārya iti. pācikā bhāryā yasyeti vigrahaḥ. paco ṇvul. akādeśaṭābittvāni. puṃvattve ṭābittvayornivṛttiḥ syāt. rasiketi. raso'syā astīti rasikā. "ata iniṭhanau" iti ṭhan. "ṭhasyekaḥ". ṭāp. puṃvattvaniṣedhaḥ. puṃvattve tu ṭāpo nivṛttiḥ syāt. madrikāyate iti. madrākhye deśaviśeṣe bhavā madrikā. "madravṛjyoḥ kan". ṭāp. ittvam. madrikevāṭacaratītyarthaḥ. "kyahbhāninośce"ti puṃvattvaṃ prāptamiha niṣidhyate. madrikāmāninīti. madrikāṃ manyata ityarthe "manaśce"ti ṇiniḥ. upapadasamāsaḥ. ihāpi "kyaṅbhāninośce"ti puṃvattvaṃ prāptaṃ niṣidhyate. ubhayatrāpi puṃvattve ṭābitvaryornivṛttiḥ syāt. taddhitavugrahaṇamiti. "na taddhitavukopadhāyāḥ" iti sūtraṃ paṭhanīyamiti yāvat. taddhitasaṃbandhī vusaṃbandhī ca yaḥ kakārastadupadhāyāḥ striyā na puṃvattvamiti phalati. madrikāyate iti.taddhitakopadhodāharaṇ. pacikābhārya iti tu vusabandhikopadhodāharaṇam. taddhitabugrahaṇasya prayojanamāha--neheti. pāketi. "arbhakapṛthukapākā vayasī"tyuṇādiṣu kapratyayānto nipātitaḥ. ayaṃ taddhitasya vupratyayasya vā na kakāra iti nātra puṃvattvaniṣedha iti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī1: pācikābhārya iti. pacatīti pācikā. ṇvul. `yuvo'rityakādeśe ṭāpi
`pratyayas Sū #726 See More
pācikābhārya iti. pacatīti pācikā. ṇvul. `yuvo'rityakādeśe ṭāpi
`pratyayasthā'ditīttvam. rasikābhārya iti. raso'styāsyā iti rasikā. `ata
iniṭhanau'iti ṭhan. madrikāyata iti. `kyaṅbhāninośce'ti puṃvattvaprāptiḥ. mudreṣu
bhavā madrikā. `madravṛjyoḥ kan'. sati tu puṃvadbhāve itvaṃ na śrūyeteti
bhāvaḥ.
sambadhyate, taddhitagrahaṇaṃ vugrahaṇaṃ cetyarthaḥ. pākā bhāryeti. `arbhakapṛthukapākā
vayasī'ti kapratyayānto'yamuṇādiṣu nipātitaḥ. na cāyaṃ taddhitasya kakāro, nāpi voḥ.
`vayasi pratham' iti ṅīpaṃ bādhitvā'jāditvāṭṭāp.
Tattvabodhinī2: na kopadhāyāḥ 726, 6.3.36 pācikābhārya iti. pacatīti pācikā. ṇvul. "yuvo&qu See More
na kopadhāyāḥ 726, 6.3.36 pācikābhārya iti. pacatīti pācikā. ṇvul. "yuvo"rityakādeśe ṭāpi "pratyayasthā"ditīttvam. rasikābhārya iti. raso'styāsyā iti rasikā. "ata iniṭhanau"iti ṭhan. madrikāyata iti. "kyaṅbhāninośce"ti puṃvattvaprāptiḥ. mudreṣu bhavā madrikā. "madravṛjyoḥ kan". sati tu puṃvadbhāve itvaṃ na śrūyeteti bhāvaḥ.taddhitavugrahaṇamiti. dvandvānte śrūyamāṇaḥ śabdaḥ pratyekaṃ sambadhyate, taddhitagrahaṇaṃ vugrahaṇaṃ cetyarthaḥ. pākā bhāryeti. "arbhakapṛthukapākā vayasī"ti kapratyayānto'yamuṇādiṣu nipātitaḥ. na cāyaṃ taddhitasya kakāro, nāpi voḥ. "vayasi pratham" iti ṅīpaṃ bādhitvā'jāditvāṭṭāp.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents