Kāśikāvṛttī1: prācāṃ deśe yatkāranāma tatra halādavuttarapade haladantāduttarasyāḥ saptamyāḥ a See More
prācāṃ deśe yatkāranāma tatra halādavuttarapade haladantāduttarasyāḥ saptamyāḥ alug
bhavati. sūpeśāṇaḥ. dṛṣadimāṣakaḥ. haledvipadikā. haletripadikā. kāraviśeṣasyāḥ saṃjñā
etāḥ, tatra pūrveṇa eva siddhe niyamārtham idam. ete ca trayo niyamavikalpā
atreṣyante, kāranāmnyeva, prācām eva, halādāveva iti. kāranāmni iti kim?
abhyarhite paśuḥ abhyarhitapaśuḥ. kārādanyasyā etad deyasya nāma. prācām iti kim?
yūthe paśuḥ yūthapaśuḥ. halādau iti kim? avikaṭe uraṇaḥ avikaṭoraṇaḥ. haladantādityeva,
nadyāṃ dohanī nadīdohanī.
Kāśikāvṛttī2: kāranāmni ca prācāṃ halādau 6.3.10 prācāṃ deśe yatkāranāma tatra halādavuttarap See More
kāranāmni ca prācāṃ halādau 6.3.10 prācāṃ deśe yatkāranāma tatra halādavuttarapade haladantāduttarasyāḥ saptamyāḥ alug bhavati. sūpeśāṇaḥ. dṛṣadimāṣakaḥ. haledvipadikā. haletripadikā. kāraviśeṣasyāḥ saṃjñā etāḥ, tatra pūrveṇa eva siddhe niyamārtham idam. ete ca trayo niyamavikalpā atreṣyante, kāranāmnyeva, prācām eva, halādāveva iti. kāranāmni iti kim? abhyarhite paśuḥ abhyarhitapaśuḥ. kārādanyasyā etad deyasya nāma. prācām iti kim? yūthe paśuḥ yūthapaśuḥ. halādau iti kim? avikaṭe uraṇaḥ avikaṭoraṇaḥ. haladantādityeva, nadyāṃ dohanī nadīdohanī.
Nyāsa2: kāranāmni ca prācāṃ halādau. , 6.3.9 vaṇigbhiḥ karṣakaiḥ paśupālaiśca rājñe deyo See More
kāranāmni ca prācāṃ halādau. , 6.3.9 vaṇigbhiḥ karṣakaiḥ paśupālaiśca rājñe deyo bhāgo rakṣānibandhanaḥ=kāraḥ, tasya nāma kāranāma. "kūpeśāṇam()" ityādau "rsajñāyām()" 2.1.43 iti samāsaḥ. "haledvipadikā" iti. dvau dvau pādau deyau dvipādikā, "pādaśatasya" 5.4.1 ityādinā vun(), alontyalopaśca, "pādaḥ pat()" 6.4.130 iti padādeśaḥ.
"kāraviśeṣasya" ityādināsya sūtrasya niyamārthatāṃ darśayati. niyamavikalpāḥ--niyamaviśeṣā ityarthaḥ. "kāranāmni ca" ityādinā teṣāṃ niyamavikalapānāṃ svarūpaṃ darśayati. ete ca niyamavikalpāḥ kāranāmni, prācām, halādāvityeṣāṃ padānāmiha niyamavākya upādānālalabhyante. yadyādyo niyamo nābhipretaḥ syāt? tadā "kāranāmni" iti na brāūyāt(). evaṃ yadi dvitīyo niyamamo nābhipretaḥ syāt? tadā "prācām()" ityevaṃ noktaṃ syāt(). tathā yadi tṛtīyo niyamo nābhīṣṭaḥ syāt? "halādau" ityevaṃ noktaṃ syāt(). atha kimarthaṃ nāmagrahaṇam(), na pūrvayogāt? saṃjñāgrahaṇamanuvatrtate? pūrvayoge saṃjñāyā upādheḥ prāyikatvasūcanārthaṃ nāmagrahaṇam(). tena hmadispṛk(), divispṛgityatrāsaṃjñāyāmapyaluksiddho bhavati॥
Bālamanoramā1: kāranāmni. yatrakāranāmeti. rājagrāhro bhāgaḥ karaḥ, sa eva kāraḥ, tadviśeṣavāc Sū #953 See More
kāranāmni. yatrakāranāmeti. rājagrāhro bhāgaḥ karaḥ, sa eva kāraḥ, tadviśeṣavācaka
ityarthaḥ. niyamārthamiti. `prācāṃ deśe halādau yadi bhavati kāranāmnyeva,' `kāranāmni
halādau cetprācāmeva,' `prācāṃ kāranāmni ceddhalādāveve'ti
niyamatrayārthamityarthaḥ. avikaṭoraṇa iti. aviśabdāsaṅghāte kaṭac. upaṇo meṣaḥ.
nadyāmiti. nadyuttāraṇe tātkāliko dohaḥ-karaḥ.
Bālamanoramā2: kāranāmni ca prācāṃ halādau 953, 6.3.9 kāranāmni. yatrakāranāmeti. rājagrāhro bh See More
kāranāmni ca prācāṃ halādau 953, 6.3.9 kāranāmni. yatrakāranāmeti. rājagrāhro bhāgaḥ karaḥ, sa eva kāraḥ, tadviśeṣavācaka ityarthaḥ. niyamārthamiti. "prācāṃ deśe halādau yadi bhavati kāranāmnyeva," "kāranāmni halādau cetprācāmeva," "prācāṃ kāranāmni ceddhalādāveve"ti niyamatrayārthamityarthaḥ. avikaṭoraṇa iti. aviśabdāsaṅghāte kaṭac. upaṇo meṣaḥ. nadyāmiti. nadyuttāraṇe tātkāliko dohaḥ-karaḥ.
Tattvabodhinī1: avikaṭoraṇa iti. saṅghāte kaṭa jiti kaṭacpratyayāntaḥ. uraṇo-meṣaḥ. Sū #823
Tattvabodhinī2: kāranāmni ca prācāṃ halādau 823, 6.3.9 avikaṭoraṇa iti. saṅghāte kaṭa jiti kaṭac See More
kāranāmni ca prācāṃ halādau 823, 6.3.9 avikaṭoraṇa iti. saṅghāte kaṭa jiti kaṭacpratyayāntaḥ. uraṇo-meṣaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents