Kāśikāvṛttī1: tujādīnām iti prakāre ādhiśabdaḥ. kaśca prakāraḥ? tujer dīrgho 'bhyāsasya na
vih See More
tujādīnām iti prakāre ādhiśabdaḥ. kaśca prakāraḥ? tujer dīrgho 'bhyāsasya na
vihitaḥ, dṛśyate ca. ye tathābhūtāḥ te tujādayaḥ, teṣām abhyāsasya dīrghaḥ sādhur bhavati.
tūtujānaḥ. māmahānaḥ. anaḍvān dādhāra. vrataṃ mīmāya. dādhāra. sa tūtāva dīrghaśca eṣāṃ
chandasi pratyayaviśeṣe eva dṛśyate, tato 'nyatra na bhavati. tutoja śabalān harīn.
Kāśikāvṛttī2: tujādīnāṃ dīrgho 'bhyāsasya 6.1.7 tujādīnām iti prakāre ādhiśabdaḥ. kaśca prakā See More
tujādīnāṃ dīrgho 'bhyāsasya 6.1.7 tujādīnām iti prakāre ādhiśabdaḥ. kaśca prakāraḥ? tujer dīrgho 'bhyāsasya na vihitaḥ, dṛśyate ca. ye tathābhūtāḥ te tujādayaḥ, teṣām abhyāsasya dīrghaḥ sādhur bhavati. tūtujānaḥ. māmahānaḥ. anaḍvān dādhāra. vrataṃ mīmāya. dādhāra. sa tūtāva dīrghaśca eṣāṃ chandasi pratyayaviśeṣe eva dṛśyate, tato 'nyatra na bhavati. tutoja śabalān harīn.
Nyāsa2: tujādīnāṃ dīrgho'bhyāsasya. , 6.1.7 ādiśabdo'yamastyeva vyavasthāyām(), asti ca See More
tujādīnāṃ dīrgho'bhyāsasya. , 6.1.7 ādiśabdo'yamastyeva vyavasthāyām(), asti ca prakāre, tatra yadi vyavasthāyāṃ vatrtamāno gṛhreta, tadā "tuja pija hiṃsāyām()" (dhā.pā.1566,1567) ityata ārabhya ye paṭhitāsteṣāmeva grahaṇaṃ syāt(); evañca sautrāṇāṃ gaṇāntarapaṭhitānāñca dīrgho na syādityetadālocyāha--"tujādīnām()" ityādi. "prakāra ādiśabdaḥ" iti. sa ca prakāro'nirdiṣṭatvānna jñāyata iti pṛcchati--"kaśca prakāraḥ" iti. tujo dīrghatvamityādinā prakārārthatvaṃ darśayati. "ye tathābhūtāḥ" iti. anantaroktaprakāramāpannā ityarthaḥ. "dīrghaḥ sādhurbhavati" iti. etena sata eva dīrghasya sādhutvamātramanena kriyate. na tvapūrvo dīrgha iti darśayati. "tūtujānaḥ" iti. liṭ(). etacca prakāravācina ādiśabdasya parigrahāllabhyate, tasya kanāc(). "māmahānaḥ" iti. "maha pūjāyām()" (dhā.pa.730) śeṣaṃ pūrvavat(). "dadhāna" [udāharaṇamidaṃ nāsti--kāśikā] iti. "ḍudhāñ? dhāraṇapoṣaṇayoḥ" (dhā.pā.1092). "mīmāya" iti. "ḍumiñ? prakṣepaṇe", (dhā.pā.1250) liṭ? ṇal(). "dadhāra" iti. "dhṛñ? dhāraṇe" (dhā.pā.900) "tūnāva" iti. "tu" iti sautro dhātuḥ; "turustuśamyama" 7.3.95 ityādisūtre paṭhitatvāt().
"dīrghaścaiṣām()" ityādinā yasya sata eva sādhutvamanena kriyate, sa ca dīrghaśchandasyeva dṛśyate, na bhāṣāyām(). tatrāpi cchandasi viṣaye pratyayaviṣaye kānajādau, na pratyayamātre. "tato'nyatra na bhavati" iti. yathoktādviṣayādanyatra na bhavatītyarthaḥ. tujeśchandasi kānaci dṛṣṭaḥ, tato'nyatra bhāṣāyāṃ chandasyapi kānajādau pratyayāntare na bhavati. yaccaivaṃ tenāsyānyatrāvyāpāraḥ. sata eva dīrghasya sādhutvamātramanena vidhīyate. na cānyatra dīrgho'sti yasyānena vidhīyeta sādhutvam(). etacca prakāravācina ādiśabdāllabhyata iti. "tutoja" iti. bhāṣāyāṃ prayogaḥ. yadi tarhi cchandasi sata eva dīrghasya sādhutvamanena vidhīyate, "vyatyayo bahulam()" (3.1.85) ityanena subbyatyayasya vihitatvādapārthakametat()? nāpārthakam(); tasyaiva prapañcārthatvāt()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents