Grammatical Sūtra: समासस्य samāsasya 
Individual Word Components: samāsasya
Sūtra with anuvṛtti words: samāsasya antaḥ (6.1.220)
Type of Rule: vidhi
Preceding adhikāra rule:6.1.136 (1aḍabhyāsavyavāye 'pi)
Description:
A compound word has the acute on the last syllable. Source: Aṣṭādhyāyī 2.0
[The final syllable 220 of a nominal stem 4.1.1] consisting of a compound (sam-ās-á-sya) [bears the udātta accent 159]. Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.
Of that which is termed samāsa Source: Courtesy of Dr. Rama Nath Sharma ©
|
Source:Srisa Chandra Vasu's Aṣṭādhyāyī of Pāṇini |
Anuvṛtti: 6.1.220 |
Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona
1/44:samāsāntodāttatve vyañjanānteṣu upasaṅkhyānam |*
2/44:samāsāntodāttatve vyañjanānteṣu upasaṅkhyānam kartavyam : rājadṛṣat, brāhmaṇasamit |
3/44:halsvaraprāptau vā vyañjanam avidyamānavat |*
4/44:atha vā halsvaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti eṣā paribhāṣā kartavyā |
5/44:kimartham idam ubhayam ucyate na halsvaraprāptau avidyamānavat iti eva ucyate svaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti vā |
See More
1/44:samāsāntodāttatve vyañjanānteṣu upasaṅkhyānam |*
2/44:samāsāntodāttatve vyañjanānteṣu upasaṅkhyānam kartavyam : rājadṛṣat, brāhmaṇasamit |
3/44:halsvaraprāptau vā vyañjanam avidyamānavat |*
4/44:atha vā halsvaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti eṣā paribhāṣā kartavyā |
5/44:kimartham idam ubhayam ucyate na halsvaraprāptau avidyamānavat iti eva ucyate svaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti vā |
6/44:dvirbaddham subaddham bhavati iti |
7/44:yadi halsvaraprāptau vyañjanam avidyamānavat iti ucyate dadhi , udāttāt anudāttasya svaritaḥ iti svaritatvam na prāpnoti |
8/44:udāttāt ca svaravidhau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti eṣā paribhāṣā kartavyā |
9/44:kāni etasyāḥ paribhāṣāyāḥ prayojanāni |
10/44:prayojanam lidādyudāttāntodāttvidhayaḥ |*
11/44:liti pratyayāt pūrvam udāttam bhavati iti iha eva syāt : bhaurikividham , bhaulikividham |
12/44:cikīrṣakaḥ , jihīrṣakaḥ iti atra na syāt |
13/44:ñniti ādiḥ nityam iti iha eva syāt : ahicumbukāyaniḥ , āgniveśyaḥ |
14/44:gārgyaḥ , kṛtiḥ iti atra na syāt |
15/44:dhātoḥ antaḥ udāttaḥ bhavati iti iha eva syāt ūrṇoti |
16/44:pacati iti atra na syāt |
17/44:idam tāvat yat ucyate halsvaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti katham hi halaḥ nāma svaraprāptiḥ syāt |
18/44:tat ca api bruvatā udāttāt ca svaravidhau iti vaktavyam |
19/44:tathā anudāttādeḥ antodāttāt ca yat ucyate tat vyañjanādeḥ vyañjanāntāt ca na prāpnoti |
20/44:yadi punaḥ svaravidhau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti ucyeta |
21/44:atha svaravidhau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti ucyamāne anudāttādeḥ antodāttāt ca yat ucyate tat kim siddham bhavati vyañjanādeḥ vyañjanāntāt ca |
22/44:bāḍham siddham |
23/44:katham |
24/44:svaravidhiḥ iti sarvavibhaktyantaḥ samāsaḥ : svareṇa vidhiḥ svaravidhiḥ , svarasya vidhiḥ svaravidhiḥ iti |
25/44:na evam śakyam |
26/44:iha hi doṣaḥ syāt |
27/44:udaśvitvān ghoṣaḥ , vidyutvān balāhakaḥ iti |
28/44:hrasvanuḍbhyām matup iti eṣaḥ svaraḥ prasajyeta |
29/44:astu tarhi halsvaraprāptau vyañjanam avidyamānavat bhavati iti |
30/44:nanu ca uktam katham hi halaḥ nāma svaraprāptiḥ syāt |
31/44:uccaiḥ udāttaḥ , nīcaiḥ anudāttaḥ iti atra ṣaṣṭhīnirdiṣṭam ajgrahaṇam nivṛttam |
32/44:tasmin nivṛtte halaḥ api svaraprāptiḥ bhavati |
33/44:yat api ucyate udāttāt ca svaravidhau iti vaktavyam iti |
34/44:na vaktavyam |
35/44:na idam pāribhāṣikasya anudāttasya grahaṇam |
36/44:kim tarhi |
37/44:anvarthagrahaṇam |
38/44:avidyamānodāttam anudāttam |
39/44:tasya svaritaḥ iti |
40/44:yat api ucyate tat vyañjanādeḥ vyañjanāntāt ca na prāpnoti iti |
41/44:ācāryapravṛttiḥ jñāpayati siddham tat bhavati vyañjanādeḥ vyañjanāntāt ca iti yat ayam na uttarapade anudāttādau iti uktvā apṛthivīrudralkpūṣamanthiṣu iti pratiṣedham śāsti |
42/44:sā tarhi eṣā paribhāṣā kartavyā |
43/44:na kartavyā |
44/44:ācāryapravṛttiḥ jñāpayati bhavati eṣā paribhāṣā yat ayam yataḥ anāvaḥ iti nāvaḥ pratiṣedham śāsti |
Kielhorn/Abhyankar (III,119.16-120.24) Rohatak (IV,534-537)*Kātyāyana's Vārttikas