Kāśikāvṛttī1:
vṛṣaḥ ityevam ādīnām ādirudātto bhavati. vṛṣaḥ. janaḥ. jvaraḥ. grahaḥ. hayaḥ. ga
See More
vṛṣaḥ ityevam ādīnām ādirudātto bhavati. vṛṣaḥ. janaḥ. jvaraḥ. grahaḥ. hayaḥ. gayaḥ. ete
sarve pacādyacpratyayāntāḥ. gayaḥ ityatra gāyater nipātanādetvam. nayaḥ. tayaḥ. ayaḥ.
vedaḥ. aṃśaḥ. aśaḥ. davaḥ. ete 'pi tathā eva acpratyayāntāḥ. sūdaḥ. igupadhātiti
kapratyayāntaḥ. guhā. bhidādiraṅpratyayāntaḥ. śamaraṇau saṃjñāyāṃ sammatau bhāvakarmaṇoḥ.
śamo bhāve. raṇaḥ karamaṇi. ajantāvetau nipātanād bhāvakarmaṇoḥ bhavataḥ. mantraḥ pacādyajantaḥ.
śāntiḥ iti ktijantaḥ. kāmaḥ. yāmaḥ. ghañantāvetau. ārā. dhārā. kārā. bhidādayaḥ. vahaḥ.
gocarādiṣu ghapratyayāntaḥ. kalpaḥ. ajantaḥ. pādaḥ. ghañantaḥ. tatra kvacit pratyayasvaraḥ
prāptaḥ, kvacit karṣātvato ghaño 'nta udāttaḥ 6-1-159 iti. vṛṣādirākṛtigaṇaḥ.
avihitam ādyudāttatvaṃ vṛṣādiṣu draṣṭavyam.
Kāśikāvṛttī2:
vṛṣā'dīnāṃ ca 6.1.203 vṛṣaḥ ityevam ādīnām ādirudātto bhavati. vṛṣaḥ. janaḥ. jv
See More
vṛṣā'dīnāṃ ca 6.1.203 vṛṣaḥ ityevam ādīnām ādirudātto bhavati. vṛṣaḥ. janaḥ. jvaraḥ. grahaḥ. hayaḥ. gayaḥ. ete sarve pacādyacpratyayāntāḥ. gayaḥ ityatra gāyater nipātanādetvam. nayaḥ. tayaḥ. ayaḥ. vedaḥ. aṃśaḥ. aśaḥ. davaḥ. ete 'pi tathā eva acpratyayāntāḥ. sūdaḥ. igupadhātiti kapratyayāntaḥ. guhā. bhidādiraṅpratyayāntaḥ. śamaraṇau saṃjñāyāṃ sammatau bhāvakarmaṇoḥ. śamo bhāve. raṇaḥ karamaṇi. ajantāvetau nipātanād bhāvakarmaṇoḥ bhavataḥ. mantraḥ pacādyajantaḥ. śāntiḥ iti ktijantaḥ. kāmaḥ. yāmaḥ. ghañantāvetau. ārā. dhārā. kārā. bhidādayaḥ. vahaḥ. gocarādiṣu ghapratyayāntaḥ. kalpaḥ. ajantaḥ. pādaḥ. ghañantaḥ. tatra kvacit pratyayasvaraḥ prāptaḥ, kvacit karṣātvato ghaño 'nta udāttaḥ 6.1.153 iti. vṛṣādirākṛtigaṇaḥ. avihitam ādyudāttatvaṃ vṛṣādiṣu draṣṭavyam.
Nyāsa2:
vṛṣādīnāṃ ca. , 6.1.197 "vṛṣaḥ, janaḥ, jvaraḥ, grahaḥ, hayaḥ, gayaḥ" i
See More
vṛṣādīnāṃ ca. , 6.1.197 "vṛṣaḥ, janaḥ, jvaraḥ, grahaḥ, hayaḥ, gayaḥ" iti. "vṛṣu mṛṣu secane" (dhā.pā.706,707) "janī prādurbhāve" (dhā.pā.1149) "jvara roge" (dhā.pā.776) "graha upādāne" (dhā.pā.1533) "hi gatau" (dhā.pā.1257) "kai gai" śabde" (dhā.pā.916,917) "sarvaṃ ete'cpratayayāntāḥ" iti. pacāditvāt(). etena citsvare prāpte pāṭha eṣāmiti darśayati.
"nayaḥ, tayaḥ, ayaḥ, aṃśaḥ, vedaḥ, sūdaḥ, aśaḥ" iti. "ṇīñ? prāpaṇe" (dhā.pā.901) "tāyṛ santānapālanayoḥ" (dhā.pā.489) kvacit? "tayaḥ" ityasya sthāne "cayaḥ" iti paṭha()te, sa cinotedrraṣṭavyaḥ. "iṇ? gatau" (dhā.pā.1045). atha vā aya vaya maya caya (dhā.pā.474)-478) ityādeḥ. "aṃśa samādhāne" (dhā.pā.1918), "vida jñāne" "(dhā.pā.1064) "ṣūda rakṣaṇe" (dhā.pā.1717) "aśa bhojane" (dhā.pā.1523). "sūdaḥ--igupadheti kapratyayāntaḥ" iti. "ete'pi" iti yaduktam(), tasyāyamapavādaḥ. "guha" iti. "guhū saṃvaraṇe" (dhā.pā.896).
"śamaraṇau saṃjñāyām()" iti. "śam? upaśame" (dhā.pā.1201) "aṇa raṇa" (dhā.pā.444,445) iti śabdārthaḥ. saṃjñāyā anyatrāntodāttādeva bhavataḥ. "sammatau bhāvakarmaṇoḥ" iti. śamaraṇāditi vatrtate. sammatāvarthe vivakṣite śamaraṇau bhāvakarmaṇoryathākramamādyudāttau bhavataḥ. "mantraḥ" iti. "matri guptabhāṣaṇe" (dhā.pā.1679) kecittu--"sammatau bhāvakarmaṇormaṇormantraḥ" iti paṭhanti. tasya mantre viṣayībhūta ityeṣo'rtho veditavyaḥ. "śāntiḥ" iti. "śamu upaśame" (dhā.pā.1201) "kticktau ca saṃjñāyām()" 3.3.174 iti ktic(). "kāmaḥ, yāmaḥ" iti. "kamu kārtau" (dhā.pā.443) "yama uparame" (dhā.pā984). "ghañantau" iti. "karṣātvato dhaño'nta udāttaḥ" (6.1.159) ityetasmin? prāpte'sya pāṭhaḥ.
"kalpaḥ" iti. "kṛpū sāmarthye" (dhā.pā.762). "pādaḥ" iti. "pada gatau" (dhā.pā.1169). "vṛṣādirākṛtigaṇaḥ" iti. tadeva cākṛtigaṇatvaṃ jñāpayituṃ cakāraḥ kṛtaḥ॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents