Kāśikāvṛttī1:
antodāttātityeva. hrasvāntādantodāttān nuṭaśca paro matubudātto bhavati.
agnimāt
See More
antodāttātityeva. hrasvāntādantodāttān nuṭaśca paro matubudātto bhavati.
agnimāt. vāyumān. kartṛmān. hartṛmān. nuṭaḥ khalvapi akṣaṇvatā. śīrṣaṇvatā.
antodāttātityeva, vasumān. vasuśabda ādyudāttaḥ, tasmān matubanudātta eva bhavati.
atra ca svaravidhau vyañjanam avidyamānavatityeṣā paribhāṣā na aśrīyate nuḍgrahaṇāt,
tena marutvānityatra na bhavati. reśabdāc ca matupa udāttattvaṃ vaktavyam. ārevān.
treśca pratiṣedho vaktavyaḥ. trivatīryājyānuvākyā bhavati iti.
Kāśikāvṛttī2:
hrasvanuḍbhyāṃ matup 6.1.176 antodāttātityeva. hrasvāntādantodāttān nuṭaśca par
See More
hrasvanuḍbhyāṃ matup 6.1.176 antodāttātityeva. hrasvāntādantodāttān nuṭaśca paro matubudātto bhavati. agnimāt. vāyumān. kartṛmān. hartṛmān. nuṭaḥ khalvapi akṣaṇvatā. śīrṣaṇvatā. antodāttātityeva, vasumān. vasuśabda ādyudāttaḥ, tasmān matubanudātta eva bhavati. atra ca svaravidhau vyañjanam avidyamānavatityeṣā paribhāṣā na aśrīyate nuḍgrahaṇāt, tena marutvānityatra na bhavati. reśabdāc ca matupa udāttattvaṃ vaktavyam. ārevān. treśca pratiṣedho vaktavyaḥ. trivatīryājyānuvākyā bhavati iti.
Nyāsa2:
hyasvanuṅbhyāṃ matup?. , 6.1.170 pitvānmatupo'nudāttatve prāpte'yaṃ vidhirārabhy
See More
hyasvanuṅbhyāṃ matup?. , 6.1.170 pitvānmatupo'nudāttatve prāpte'yaṃ vidhirārabhyate. "akṣaṇvatā" iti. akṣamasyāstīti matup(), "chandasyapi dṛśyate" 7.1.76 ityanaṅ, "ano nuṭ()" 8.2.13 iti nuḍāgamaḥ, pūrvasaya nakārasya "nalopaḥ prātipadikāntasya" 8.2.7 iti lopaḥ. "śīrṣaṇvatā" iti. śīrṣanniti "śīrṣañśabdaḥ" śīrṣaścandasi" 6.1.59 iti nipātitaḥ.
"vasuśabda ādyudāttaḥ" iti. sa hi "bhṛmṛśītṛ()caritsaritanidhanimimasjibhya uḥ" (da.u.1.92) iti vartamāne "dhānye nit()" (da.u.1.94) ityato nidgrahaṇe "śṛ()svṛ()svihitrapyasivasihaniklidibandhimanibhyaśca" (da.u.1.95) iti vyutpādyate. tena nitsvareṇādyudātto bhavati.
atheha kasmānna bhavati--maruto'sya santi marutvāniti, marucchabdo'pi "mṛgrerutiḥ (da.u.6.1) ityutipratyayāntatvāt? pratyayasvareṇāntodātta ityastyatra prāptiḥ, ato nakārema vyavadhānānna bhavatīti cet()? na; tasya luptatvāt(). athāpi svarasiddhau nalopasyāsiddhatvam()? evamapi "svaravidhau vyañjanamavidyamānavat()" (vyā.pā.37) iti nāsti vyavadhānam()? ityata āha--"svarividhau" ityādi. kathaṃ punajrñāyate--nāśrīyata iti? nuṅgrahaṇāt(). nuḍāgamo hrayaṃ matupa eva bhakta iti tadgrahaṇenaiva gṛhrate. yadyeṣā paribhāṣā''śrīyeta, tadā nakārasya vyañjanasyāvidyamānatvād? hyasvādityeva sidhyati nuṅgrahaṇaṃ na kuryāt(), kṛtaṃ ca. tato jñāyate--neyamiha paribhāṣāśrīyata iti.
"vaktavyaḥ" iti. vyākhyeya ityarthaḥ. uttaratrāpi vaktavyaśabdasyāyamevārthaḥ. vyākhyānaṃ tu pūrvavadbahulagrahaṇānuvṛttimāśritya katrtavyam()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents