1/9:mātac |
2/9:kārīṣagandhyā mātā asya kārīṣagandhīmātaḥ , kārīṣagandhyāmātaḥ |
3/9:mātac |
4/9:mātṛka |
5/9:kārīṣagandhīmātṛkaḥ , kārīṣagandhyāmātṛkaḥ |
6/9:mātṛka |
7/9:mātṛ |
8/9:kārīṣagandhīmātā , kārīṣagandhyāmātā |
9/9:mātṛ |

syaṅaḥ saṃprasāraṇam iti anuvartate. bandhuśabde uttarapade bahuvrīhau samāse ṣyaṅaḥ samprasāraṇam bhavati. kārīṣagandhyā bandhuḥ asya kārīṣagandhībandhuḥ. kaumudagandhībandhuḥ. bahuvrīhau iti kim? kārīṣagandhyāyāḥ bandhuḥ kārīṣagandhyābandhuḥ. atra api pūrvavadeva. paramakārīṣagandhībandhuḥ ityatra bhavati. atikārīṣagandhyābandhuḥ iti ca na bhavati, tathā kārīṣagandhyābandhudhanaḥ, kārīṣagandhyāparamabandhuḥ iti. bandhuni iti napuṃsakāliṅganirdeśaḥ śabdarūpāpekṣayā, puṃliṅgābhidheyas tu ayaṃ bandhuśabdaḥ. mātac mātṛkamātṛṣu. ṣyaṅaḥ samprasāraṇaṃ bhavati vibhāṣayā bahuvrīhāveva. kārīṣagandhyā mātā asya ityevaṃ bahuvrīhau kṛte etasmādeva upasaṅkhyānāt pakṣe matṛśabdasya mātajādeśaḥ. tatra citkaranasamarthyād bahuvrīhisvaram antodāttatvaṃ bādhate. mātṛmātṛkaśabdayośca bhedena upādānāt nadyṛtaśca 5-4-153 iti kabapi vikalpyate. kārīṣagandhīmātaḥ, kārīṣagandhyamātaḥ, kārīṣagandhīmātṛkaḥ, kāriṣagandhyāmātṛkaḥ, kārīṣagandhīmātā, kārīṣagandhyāmātā.

bandhuni bahuvrīhau 6.1.14 syaṅaḥ saṃprasāraṇam iti anuvartate. bandhuśabde uttarapade bahuvrīhau samāse ṣyaṅaḥ samprasāraṇam bhavati. kārīṣagandhyā bandhuḥ asya kārīṣagandhībandhuḥ. kaumudagandhībandhuḥ. bahuvrīhau iti kim? kārīṣagandhyāyāḥ bandhuḥ kārīṣagandhyābandhuḥ. atra api pūrvavadeva. paramakārīṣagandhībandhuḥ ityatra bhavati. atikārīṣagandhyābandhuḥ iti ca na bhavati, tathā kārīṣagandhyābandhudhanaḥ, kārīṣagandhyāparamabandhuḥ iti. bandhuni iti napuṃsakāliṅganirdeśaḥ śabdarūpāpekṣayā, puṃliṅgābhidheyas tu ayaṃ bandhuśabdaḥ. mātac mātṛkamātṛṣu. ṣyaṅaḥ samprasāraṇaṃ bhavati vibhāṣayā bahuvrīhāveva. kārīṣagandhyā mātā asya ityevaṃ bahuvrīhau kṛte etasmādeva upasaṅkhyānāt pakṣe matṛśabdasya mātajādeśaḥ. tatra citkaranasamarthyād bahuvrīhisvaram antodāttatvaṃ bādhate. mātṛmātṛkaśabdayośca bhedena upādānāt nadyṛtaśca 5.4.153 iti kabapi vikalpyate. kārīṣagandhīmātaḥ, kārīṣagandhyamātaḥ, kārīṣagandhīmātṛkaḥ, kāriṣagandhyāmātṛkaḥ, kārīṣagandhīmātā, kārīṣagandhyāmātā.

bandhuni bahuvrīhau. , 6.1.14 "bandhunīti napuṃsakanirdeśaḥ" ityādi. bandhunīti śabdarūpāpekṣayā napuṃsakaliṅgana nirdeśaḥ kṛta ityarthaḥ. kiṃ punaḥ kāraṇamevaṃ vyākhyāyate? ityāha--"puliṅgābhidheyo'yam()" ityādi. nanu bandhāviti puliṅgenaiva nirdeśaḥ kasmānna kṛtaḥ/ paryāyeṣu mā bhūt(). evaṃ hi kriyamāṇe'rthapradhāno'yaṃ nirdeśa ityādiḥ syāt(), tataśca paryāyeṣvapi prasajyeta. arthapradhāne nirdeśe svarūpaparibhāṣā nopatiṣṭhata ityuktam(). "mātac()" ityādi. nanu ca mātajiti śabdarūpaṃ nāstyeva, na hrasya svatantrasya kvacit? prayogo labhyate, kathaṃ tatra samprasāraṇaṃ karttaṃ śakyam()? ityata āha "asmādeva" ityādi. "tatra" ityādi. yadi ca "bahuvrīhau prakṛtyā pūrvapadam()" 6.2.1 iti bahuvrīhisvaraḥ syāt(), citkaraṇamanarthakaṃ syāt(). tasmānmā bhūt? tasyānarthakyamiti citkāraṇasāmathryām? bahuvrīhisvara" "citaḥ" 6.1.157 ityantodāttatvaṃ vidhīyamānaṃ bādhate. nanu ca mātṛśabdo bahuvrīhāvuttarapadaṃ na sambhavatyeva, "nadyutaśca" 5.4.153 iti nityaṃ kapā bhavitavyam(), tat? kathaṃ tatrottarapade bahuvrīhau ṣyaṅaḥ samprasāraṇamupapadyate? ityāha--"mātṛmātṛkayośca" ityādi. yadi ca nityaṃ kap? syāt? mātṛmātṛkayorbhedenopādānaṃ na kuryāt(), kṛtañca. tasmādbhedenopādānāt? kab? vikalpena kriyate, na kevalaṃ mātajādeśa ityapiśabdasyārthaḥ॥

bandhuni bahuvrīhau. kārīṣagandhībandhuriti. tatra patyuttarapadatvā'bhāvāttatpuruṣatvā'bhāvācca pūrveṇa na prāptiḥ.

bandhuni bahuvrīhau 990, 6.1.14 bandhuni bahuvrīhau. kārīṣagandhībandhuriti. tatra patyuttarapadatvā'bhāvāttatpuruṣatvā'bhāvācca pūrveṇa na prāptiḥ. mātañmātṛkamātṛṣu veti. vārtikamidam. mātac, mātṛka, mātṛ-eṣu pareṣu ṣyaṅaḥ saṃprasāraṇaṃ vā vaktavyamityarthaḥ. mātaci udāharati--kārīṣagandhīmātaḥ, kārīṣagandhyāmāta iti. mātṛśabdasya mātajādeśaḥ. adantametat. mātṛke udāharati--kārīṣagandhīmātṛkaḥ kārīṣagandhyāmātṛka iti. "nadyṛtaśce"ti kap. mātṛśabde udāharati--kārīṣagandhīmātā, kārīṣagandhyāmāteti. śaiṣikakababhāve rūpam. nanu mātṛśabdasya mātajādeśe kiṃ pramāṇaṃ, "nadyṛtaśce"ti nityavidhānātpākṣikakapca durlabha ityata āha--ata eveti. bahuvrīhāvevedamiti. "bandhuni bahuvrīhau iti sūtre asya vārtikasya paṭhitatvāditi bhāvaḥ. "māta"jiti citkaraṇaṃ svarārthamityāha--cittvasāmathryāditi.