dīrghāt jasi ici ca parataḥ pūrvasavarṇadīrghaḥ na bhavati. kumāryau. kumāryaḥ. brahmabandhvau. brahmabandhvaḥ.

dīrghāj jasi ca 6.1.105 dīrghāt jasi ici ca parataḥ pūrvasavarṇadīrghaḥ na bhavati. kumāryau. kumāryaḥ. brahmabandhvau. brahmabandhvaḥ.

dīrghājjasi ca. , 6.1.101 "āt()" iti nānuvatrtate, tenā'yaṃ dīrghāmātrāt? pūrvasavarṇasya pratiṣedhaḥ. atha khaṭvā ityatra kathaṃ "prathamayoḥ pūrvasavarṇaḥ" (6.1.102) iti dīrghatvam()? dīrghāditi vacanaṃ spaṣṭārtham(). nanu cāsati tasmin? vṛkṣā ityatrāpi syāt()? naitadasti; yadi hratrāpi syāt(), tadā pūrvasatre "ici" ityetadapārthakaṃ syāt(). iha tarhi syāt--agnaye iti? iṣṭatvādadoṣaḥ. atra hi paratvāt? "jasi ca" 7.3.109 iti guṇa eva bhavati. uttarārtha tarhi syāt()--"vā chandasi" (6.1.106) iti dīrghādyathā syāt()? naitadasti; vāgrahaṇasya tatra vyavasthitavibhāṣāvijñānāt()--dīrghādeva bhaviṣyati na hyasvāt(). "jasi ca" 7.3.109 ityetadapi spaṣṭārthameva. nanu cāsati "jasi ca" ityetasmin? yuvatīḥ paśya, paddhatīḥ paśyetyādau śasyapi pratiṣedhaḥ syāt()? jñāpakānna bhaviṣyati, yadayaṃ "tasmācchaso naḥ puṃsi" 6.1.99 iti puṃgrahaṇaṃ karoti, tajjñāpayati--śasi pratiṣedho na bhavatīti. taddhi napuṃsake pūrvasavarṇadīrghatvāsambhavāt? strīnivṛttyarthameva kriyate. yadi ca stiriyāmapyayaṃ yuvatīḥ paśyetyādau pratiṣedhaḥ syāt(), tadā pūrvasavarṇadīrghatvābhāvānnatvasya pratiptireva nāstīti kiṃ puṃgrahaṇena? uttarārthaṃ tarhi jasgrahaṇam()? naitadasti; vāgrahaṇasya tatra vyavasthitavibhāṣātvavijñānādeva jaso'nyatra na bhaviṣyati॥

papyau 2. papyaḥ. he papīḥ. papīm. papīn. papyā. papībhyām 3. papībhiḥ. papye. papībhyaḥ 2. papyaḥ 2. papyoḥ. dīrghatvānna nuṭ, papyām. ṅau tu savarṇadīrghaḥ, papī. papyoḥ. papīṣu. evaṃ vātapramyādayaḥ.. bahvyaḥ śreyasyo yasya sa bahuśreyasī..

dīrghājjasi ca 162, 6.1.101 dīrghājjasi ici ca pare pūrvasavarṇadīrgho na syāt. viśvapau. viśvapāḥ. he viśvapāḥ. viśvapām. viśvapau॥

dīrghājjasi ca. `prathamayoḥ' ityataḥ `pūrvasavarṇa' iti `nādicī'tyato `ne'ti `icī'ti cānuvartate. tadāha dīrghādityādinā. nanvidaṃ sūtraṃ vyarthaṃ, `nādicī'tyeva siddheriti śaṅkate-yadyapīheti. nanu jasi vi\ufffdāpā-asiti sthite pūrvasavarṇadīrghaniṣedhārthamidaṃ sūtramāvaśyakaṃ, tatra `nādicī'tyasyā'pravṛtterityata āha-jasi tviti. mā'stu pūrvasavarṇadīrghaniṣedhaḥ. pūrvasavarṇadīrghe satyapi jasi `vi\ufffdāpāḥ' iti sidhyati. tanniṣedhe satyapi `akaḥ savarṇe dīrghaḥ' iti kṛte.ñapi `vi\ufffdāpāḥ' ityevaṃ rūpaṃ sidhyati. ataḥ kiṃ tanniṣedhenetyarthaḥ. pariharati–tathāpīti. ityādīti. ādinā lakṣmyāvityādisaṅgrahaḥ. tatra `nādicī'tyasyā'prasaktyā tanniṣedha āvaśyaka iti bhāvaḥ. nanu dīrghājjasi ce'ti sūtraṃ yadi `goryau' ityādyarthameva, tarhi īdantādhikāre gaurīśabdanirūpaṇāvasara eva tadupanyāso yuktaṃ ityata āha-ihāpīti. vi\ufffdāpāvityatra `nādicī'tyasya `dīrghājjasi ce'tyasya ca prāptau paratvena `dīrghājjasi ce'tyasyaivopanyāsaucityādityarthaḥ. `ami pūrvaḥ'. vi\ufffdāpām.

dīrghājjasi ca 237, 6.1.101 dīrghājjasi ca. "prathamayoḥ" ityataḥ "pūrvasavarṇa" iti "nādicī"tyato "ne"ti "icī"ti cānuvartate. tadāha dīrghādityādinā. nanvidaṃ sūtraṃ vyarthaṃ, "nādicī"tyeva siddheriti śaṅkate-yadyapīheti. nanu jasi vi()āpā-asiti sthite pūrvasavarṇadīrghaniṣedhārthamidaṃ sūtramāvaśyakaṃ, tatra "nādicī"tyasyā'pravṛtterityata āha-jasi tviti. mā'stu pūrvasavarṇadīrghaniṣedhaḥ. pūrvasavarṇadīrghe satyapi jasi "vi()āpāḥ" iti sidhyati. tanniṣedhe satyapi "akaḥ savarṇe dīrghaḥ" iti kṛte.ñapi "vi()āpāḥ" ityevaṃ rūpaṃ sidhyati. ataḥ kiṃ tanniṣedhenetyarthaḥ. pariharati--tathāpīti. ityādīti. ādinā lakṣmyāvityādisaṅgrahaḥ. tatra "nādicī"tyasyā'prasaktyā tanniṣedha āvaśyaka iti bhāvaḥ. nanu dīrghājjasi ce"ti sūtraṃ yadi "goryau" ityādyarthameva, tarhi īdantādhikāre gaurīśabdanirūpaṇāvasara eva tadupanyāso yuktaṃ ityata āha-ihāpīti. vi()āpāvityatra "nādicī"tyasya "dīrghājjasi ce"tyasya ca prāptau paratvena "dīrghājjasi ce"tyasyaivopanyāsaucityādityarthaḥ. "ami pūrvaḥ". vi()āpām.

dīrghājjasi ca. cakārādicītyanukṛṣyate, neti cānuvartate, tadāha-dīrghājjasi ici ceti. sūtre cakārā'bhāve hyasvā'kārādici dīrghākārāttu jasīti vyavasthā saṃbhāvyeteti bhāvaḥ. ityādyarthamiti. iti nirdeśādikpratyāhārā'cpratyāhārayoreva nirūḍhalakṣaṇeti vyākhyāyatāṃ, tathāca dīrghasyā'ctvā'bhāvādgauryāvityādau pūrvasavarṇadīrgho na prāpnotīti kimanena niṣedhasūtreṇeti cenmaivam, asmādeva niṣedhājjñāpakādigajbhinneṣvapi pratyāhareṣu lakṣaṇā svīkriyate. anyathā `gaurī'rityādau śasi parataḥ pūrvasavarṇadīrgho na syāt. kiṃca `upārchatī'tyādau `uraṇraparaḥ,' `naiṣādakarṣukaḥ' ityādau `isusu'giti ṭhasya kādeśaḥ, `amīṣā'mityādau iṇaḥ parasya sasya ca ṣatvaṃ na sidhyatīti dik. `prathamayoḥ–' iti sūtrānantaraṃ `dīrghācchasī'tyeva suvacam. dīrghācchasyeva pūrvasavarṇadīrgha iti tasyārthaḥ. evaṃ ca cakāro na kartavyo, neti ca nānuvartanīyamiti mahallāghavamityeke. `śasi dīrghādeve'ti viparītaniyamavāraṇāya `nṛ?npe', `kānāmreḍite' iti nirdeśāśrayaṇe pratipattigauravaṃ syāditi yatānyāsa eva śreya ityanye.

dīrghājjasi ca 201, 6.1.101 dīrghājjasi ca. cakārādicītyanukṛṣyate, neti cānuvartate, tadāha-dīrghājjasi ici ceti. sūtre cakārā'bhāve hyasvā'kārādici dīrghākārāttu jasīti vyavasthā saṃbhāvyeteti bhāvaḥ. ityādyarthamiti. nanu "yū stryākhyau" "lvādibhyaḥ" iti nirdeśādikpratyāhārā'cpratyāhārayoreva nirūḍhalakṣaṇeti vyākhyāyatāṃ, tathāca dīrghasyā'ctvā'bhāvādgauryāvityādau pūrvasavarṇadīrgho na prāpnotīti kimanena niṣedhasūtreṇeti cenmaivam, asmādeva niṣedhājjñāpakādigajbhinneṣvapi pratyāhareṣu lakṣaṇā svīkriyate. anyathā "gaurī"rityādau śasi parataḥ pūrvasavarṇadīrgho na syāt. kiṃca "upārchatī"tyādau "uraṇraparaḥ," "naiṣādakarṣukaḥ" ityādau "isusu"giti ṭhasya kādeśaḥ, "amīṣā"mityādau iṇaḥ parasya sasya ca ṣatvaṃ na sidhyatīti dik. "prathamayoḥ--" iti sūtrānantaraṃ "dīrghācchasī"tyeva suvacam. dīrghācchasyeva pūrvasavarṇadīrgha iti tasyārthaḥ. evaṃ ca cakāro na kartavyo, neti ca nānuvartanīyamiti mahallāghavamityeke. "śasi dīrghādeve"ti viparītaniyamavāraṇāya "nṛ()npe", "kānāmreḍite" iti nirdeśāśrayaṇe pratipattigauravaṃ syāditi yatānyāsa eva śreya ityanye.