Kāśikāvṛttī1:
sātir nivṛttaḥ, trā pratyayo 'nuvartate. devādibhyaḥ prātipadikebhyaḥ
dvitīyāsap
See More
sātir nivṛttaḥ, trā pratyayo 'nuvartate. devādibhyaḥ prātipadikebhyaḥ
dvitīyāsaptamyantebhyaḥ trā pratyayo bhavati bahulam. kṛbhvastibhiḥ iti na atra
sambadhyate. sāmānyena vidhānam. devān gacchati devatrā gacchati. deveṣu vasti
devatrā vasati. manuṣyān gacchati manuṣyatrā gacchati. manuṣyeṣu vasati manuṣyatrā
vasati. evam anyeṣvapyudāhāryam. puruṣān gacchati purutrā gacchati. martyān
gacchati martyatrā gacchati. martyeṣu vasati martyatrā vasati. bahulavacanādanyatra api
bhavati, bahutrā jīvato manaḥ iti.
Kāśikāvṛttī2:
devamanuṣyapuruṣapurumartyebhyo dvitīyāsaptamyor bahulam 5.4.56 sātir nivṛttaḥ,
See More
devamanuṣyapuruṣapurumartyebhyo dvitīyāsaptamyor bahulam 5.4.56 sātir nivṛttaḥ, trā pratyayo 'nuvartate. devādibhyaḥ prātipadikebhyaḥ dvitīyāsaptamyantebhyaḥ trā pratyayo bhavati bahulam. kṛbhvastibhiḥ iti na atra sambadhyate. sāmānyena vidhānam. devān gacchati devatrā gacchati. deveṣu vasti devatrā vasati. manuṣyān gacchati manuṣyatrā gacchati. manuṣyeṣu vasati manuṣyatrā vasati. evam anyeṣvapyudāhāryam. puruṣān gacchati purutrā gacchati. martyān gacchati martyatrā gacchati. martyeṣu vasati martyatrā vasati. bahulavacanādanyatra api bhavati, bahutrā jīvato manaḥ iti.
Nyāsa2:
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyo dvitīyāsaptamyorbahulam?. , 5.4.56 atha bahulagr
See More
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyo dvitīyāsaptamyorbahulam?. , 5.4.56 atha bahulagrahaṇaṃ kimartham(), yāvatā "dibhāṣā sāti kārtsnye" 5.4.52 ityatra vibhāṣāgrahamanuvarttiṣyata eva, vikalpena pratyayo bhaviṣyati? ityāha--"bahulagrahaṇādanyatrāpi labhyate" iti. tasmādvibhāṣāyāṃ prakṛtāyāṃ yadbahulavacanaṃ kṛtam(), tadanyatrāpi yathā syādityabhiprayaḥ॥
Bālamanoramā1:
devamanuṣyapuruṣa. ebhya iti. deva, manuṣya, puruṣa, puru, matrya-ityetebhya ity
See More
devamanuṣyapuruṣa. ebhya iti. deva, manuṣya, puruṣa, puru, matrya-ityetebhya ityarthaḥ.
atyantasvārthiko'yam. `sātī'ti `kṛbhvastiyoge' ityapi nivṛttam. devatrā vande
rame veti. devān vande, deveṣu rame vetyarthaḥ. manuṣyatrā, puruṣatrā. puruśabdo
bahulaparyāyaḥ. purutrā. matryatrā. anyatrāpīti. devādibhyoḥ'nyatrāpītyarthaḥ.
bahutrā jīvato mana iti. jīvato jantormano bahuṣu viṣayeṣu gacchati. bahūn
vyāpnotītyarthaḥ.
Bālamanoramā2:
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyodvitīyāsaptamyorbahulam , 5.4.56 devamanuṣyapuruṣ
See More
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyodvitīyāsaptamyorbahulam , 5.4.56 devamanuṣyapuruṣa. ebhya iti. deva, manuṣya, puruṣa, puru, matrya-ityetebhya ityarthaḥ. atyantasvārthiko'yam. "sātī"ti "kṛbhvastiyoge" ityapi nivṛttam. devatrā vande rame veti. devān vande, deveṣu rame vetyarthaḥ. manuṣyatrā, puruṣatrā. puruśabdo bahulaparyāyaḥ. purutrā. matryatrā. anyatrāpīti. devādibhyoḥ'nyatrāpītyarthaḥ. bahutrā jīvato mana iti. jīvato jantormano bahuṣu viṣayeṣu gacchati. bahūn vyāpnotītyarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
vande rame iti. devān bande–devatrā vande. deveṣu rame–devatrā rame
ityartho'tr Sū #1581
See More
vande rame iti. devān bande–devatrā vande. deveṣu rame–devatrā rame
ityartho'tra paryavasannaḥ. evaṃ manuṣyan gacchati–manuṣyatrā gacchati. manuṣyeṣu
vasati. puruṣān gacchati—paruratrā gacchati. puruṣeṣu vasati—puraṣatrā vasati.
`puru'śabdo bahuparyāyaḥ. purūn gacchati puruṣa vasati vā purutrā.
matryānmatryeṣu vā—matryatrā.
vivakṣita iti. parasaptamyāṃ tvanyonyāśrayaḥ syāt. ḍāci kṛte dvitve sati
vdyajavarārdhatā, tasyāṃ ca satyāṃ ḍājiti bhāvaḥ.
vaktavyam.kharaṭakharaṭākarotīti. dvitvapararūpādi prāgvāt. `vdyajavarārdhā'dityakte
tvatra ḍājna syāt. na hratrārdha vdyac, kiṃ tutryac. anekāca ityeveti.
`vdayajavarārdhā'dityapanīyetyarthaḥ. paṭitīti. `avyaktānukaraṇasyāta itau'iti pararūpam.
nanvatra karotinā yogo durlabhaḥ, itiśabdena vyavadhānāt, tathā cā'nitāviti vyarthamiti
cet. atrāhuḥ—itiśabdena karotyarthagataprakāra eva parāmṛśyate, ityevaṃprakāreṇa
karotīti. tathā ca paṭacchabdasyārthadvārā yogo'styeveti.
Tattvabodhinī2:
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyodvitīyāsaptamyorbahulam 1581, 5.4.56 vande rame i
See More
devamanuṣyapuruṣapurumatryebhyodvitīyāsaptamyorbahulam 1581, 5.4.56 vande rame iti. devān bande--devatrā vande. deveṣu rame--devatrā rame ityartho'tra paryavasannaḥ. evaṃ manuṣyan gacchati--manuṣyatrā gacchati. manuṣyeṣu vasati. puruṣān gacchati---paruratrā gacchati. puruṣeṣu vasati---puraṣatrā vasati. "puru"śabdo bahuparyāyaḥ. purūn gacchati puruṣa vasati vā purutrā. matryānmatryeṣu vā---matryatrā.ḍāci vivakṣite dve bahulam. ḍāci vivakṣita iti. parasaptamyāṃ tvanyonyāśrayaḥ syāt. ḍāci kṛte dvitve sati vdyajavarārdhatā, tasyāṃ ca satyāṃ ḍājiti bhāvaḥ.nityamāmneḍite ḍācīti vaktavyam.kharaṭakharaṭākarotīti. dvitvapararūpādi prāgvāt. "vdyajavarārdhā"dityakte tvatra ḍājna syāt. na hratrārdha vdyac, kiṃ tutryac. anekāca ityeveti. "vdayajavarārdhā"dityapanīyetyarthaḥ. paṭitīti. "avyaktānukaraṇasyāta itau"iti pararūpam. nanvatra karotinā yogo durlabhaḥ, itiśabdena vyavadhānāt, tathā cā'nitāviti vyarthamiti cet. atrāhuḥ---itiśabdena karotyarthagataprakāra eva parāmṛśyate, ityevaṃprakāreṇa karotīti. tathā ca paṭacchabdasyārthadvārā yogo'styeveti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents