apādāne yā pañcamī tasyāḥ pañcamyāḥ vā tasiḥ pratyayo bhavati, tac cedapādānaṃ hīyaruhoḥ sambandhi na bhavati. grāmataḥ āgacchati, grāmāt. corataḥ bibheti, corāt. adhyayanataḥ parājayate, adhyayanāt. ahīyaruhoḥ iti kim? sārthād hīyate. parvatādavarohati. hīyate iti kvikāranirdeśo jahāteḥ pratipattyarthaḥ, jihīter mā bhūt, bhūmita ujjihīte, bhūmerujjihīte. kathaṃ mantro hīnaḥ svarato varṇato vā iti. na eṣā pañcamī. kiṃ tarhi, tṛtīyā. svareṇa varṇena vā hīnaḥ ityarthaḥ.

apādāne ca ahīyaruhoḥ 5.4.45 apādāne yā pañcamī tasyāḥ pañcamyāḥ vā tasiḥ pratyayo bhavati, tac cedapādānaṃ hīyaruhoḥ sambandhi na bhavati. grāmataḥ āgacchati, grāmāt. corataḥ bibheti, corāt. adhyayanataḥ parājayate, adhyayanāt. ahīyaruhoḥ iti kim? sārthād hīyate. parvatādavarohati. hīyate iti kvikāranirdeśo jahāteḥ pratipattyarthaḥ, jihīter mā bhūt, bhūmita ujjihīte, bhūmerujjihīte. kathaṃ mantro hīnaḥ svarato varṇato vā iti. na eṣā pañcamī. kiṃ tarhi, tṛtīyā. svareṇa varṇena vā hīnaḥ ityarthaḥ.

apādāne cāhīyarūhoḥ. , 5.4.45 "grāmādāgacchati" iti. "ghruvamapāye'pādānam()" 1.4.24 ityapādānasaṃjñā. "caurebhyo bibheti" iti. "bhitrārthānāṃ bhayahetuḥ" 1.4.25 iti. "adhyayanāt? parājayate" iti. "parājerasoḍhaḥ" 1.4.26 iti. "sārthāddhīyate" iti. "ohāk? tyāge" (dhā. pā. 1090), laḥ karmaṇyātmanapadam(), yak(), "ghumāsthā" 6.4.66 ityādisūtreṇettvam(). nanu cākarttṛkaṃ karma nāsti, "kartturīpsitatamaṃ karma" 1.4.49 iti vacanāt(); sārthaścātra na karma, kiṃ tarhi? apādānam()? naiṣa doṣaḥ; karmasaṃjñāyāṃ hi karttṛgrahaṇaṃ svātantryopalakṣaṇārtham(). kṛta etat()? kriyāviśeṣaṇatvāt(). katrtari ca dvayamasti--svātantrayam(), kartṛsaṃjñā ca. tatra saṃjñāyāḥ kriyāviśeṣaṇatvaṃ nopapadyate. yaddhi tasyāḥ kāraṇaṃ tenaiva sā yuktā viśeṣayitum(). na ca tasyāḥ karttṛsaṃjñā kāraṇam(), kiṃ tarhi? svātantryam();tasya karttṛsvarūpatvāt(). bhavati kriyāṃ prati yadā kāraṇabhāvaḥ; karmaṇā ca naiva kriyā viśeṣyate, tadāyamartho bhavati---svātantryasya kriyāyā yadīpsitatamaṃ tatkarmasaṃjñaṃ bhavatīti. sārthasyāpi devadattena tasyābhidhānam(). tasya ta()smastvasatyapādānamapi na syādeva. tasmāddevadattaḥ karma. jahātereva sārthasyāpādānena bhavitavyam(). tatrāpādānasyāpi sataḥ sārthasya hānakriyāyāṃ yat? svātantryaṃ tatkriyāvivakṣayaiva devadattasya karmasaṃjñā bhavati. atha kimarthaṃ yakā nirdeśaḥ kriyate, na "hāruhoḥ" ityevocyeta? ityata āha--"vikāranirdeśaḥ" ityādi. vikriyate tasmin? rūpamiti vikāraḥ, sa punariha yageva--hīyeti. tatra hi dhumāstādisūtremekārasya (6.4.66) vidhānāt? vikriyate jahāte rūpam(). atha vā--vikṛtiḥ=vikāraḥ, tena vikāreṇa nirdeśaḥ. kathaṃ nāma? jahāteḥ pratipattiryathā syāt(), jihītermā bhūdityevamartham(); anyathā hi jīhīterapi grahaṇaṃ syāt(). vikāranirdeśe tu yasyedṛśaṃ rūpaṃ tasyaiva grahaṇaṃ bhavatīti na bhavatyeṣa prasaṅgaḥ. "bhūmita ujjihote" iti. jihīterihāgrahaṇāt? tatsambandhino'pādānādbhavatyeva. hāṅo ṅitvādātmanepadam(), "bhṛjāmit()" 7.4.76 ityabhyāsasyettvam(), "ī halyaghoḥ" 6.4.113 iti dhātorīttvam(). "kathaṃ mantro hīnaḥ svarato varṇato vā" iti? yadāha--jahāteḥ pratiṣedhaḥ kriyate tatastasminna prāpnetī tyabhiprāyaḥ. "naiṣā pañcamī" iti. pañcamyā avihitatvā., upacāreṇa tasiḥ, naiṣā pañcamītyuktam(). kiṃ tarhi? tṛtīyeti. atrāpi tṛtīyāyā vihitatvāt(). tṛtīyetyuktastasiḥ. tenaitat? sūcayati--nāyamiha tasiranena sūtreṇa pañcamyā vihitaḥ, kiṃ tarhi? "atigrahāvyathanakṣe peṣvakatrtari tṛtīyāyāḥ" 5.4.46 ityanuvatrtamānaṃ "hīyamānapāpayogacca" 5.4.47 iti tṛtīyāyā iti. sā ca tṛtīyā hetau karaṇe vā draṣṭavyā॥

apādāne cā'hīyarūhoḥ 1572, 5.4.45 grāmata ithi. evam adhyayanātparājayate, adhyayanata ityādyapi bodhyam.