Kāśikāvṛttī1: dikṣiṇauttarābhyāṃ digdeśakāleṣu vartamānabhyāṃ saptamīpañcamīprathamāntābhyāṃ
s See More
dikṣiṇauttarābhyāṃ digdeśakāleṣu vartamānabhyāṃ saptamīpañcamīprathamāntābhyāṃ
svārthe 'tasuc pratyayo bhavati. astāterapavadaḥ. dakṣiṇāśabdaḥ kāle na sambhavati iti
digdeśavṛttiḥ parigṛhyate. dakṣiṇato vasati. dakṣiṇata āgataḥ. dakṣinato ramaṇīyam.
uttarato vasati. uttarata āgataḥ. uttarato ramaṇīyam. akāro viśeṣaṇārthaḥ
ṣaṣṭhyatasarthapratyayena 2-3-30 iti.
Kāśikāvṛttī2: dikṣiṇauttarābhyām atasuc 5.3.28 dikṣiṇauttarābhyāṃ digdeśakāleṣu vartamānabhyā See More
dikṣiṇauttarābhyām atasuc 5.3.28 dikṣiṇauttarābhyāṃ digdeśakāleṣu vartamānabhyāṃ saptamīpañcamīprathamāntābhyāṃ svārthe 'tasuc pratyayo bhavati. astāterapavadaḥ. dakṣiṇāśabdaḥ kāle na sambhavati iti digdeśavṛttiḥ parigṛhyate. dakṣiṇato vasati. dakṣiṇata āgataḥ. dakṣinato ramaṇīyam. uttarato vasati. uttarata āgataḥ. uttarato ramaṇīyam. akāro viśeṣaṇārthaḥ ṣaṣṭhyatasarthapratyayena 2.3.30 iti.
Nyāsa2: dakṣiṇottarābhyāmatasuc?. , 5.3.28 "akāro viśeṣaṇārthaḥ" iti. yadyatrā See More
dakṣiṇottarābhyāmatasuc?. , 5.3.28 "akāro viśeṣaṇārthaḥ" iti. yadyatrākāro na kriyate, tadā "ṣaṣṭhī tasarthapratyayena" 2.3.30 iti sūtraṃ katrtavyam(), evañca sati tasilo'pi grahaṇaṃ syāt(). tataśca tato hetunetyatrāpi tṛtīyāṃ bādhitvā ṣaṣṭhī syāt(). tasmādakāro viśeṣaṇārthaḥ katrtavyaḥ. atha yadā dakṣiṇottaraśabdau diśi vatrtete, tadā ṭāpśravaṇaṃ mā bhūdityevamartho'kāraḥ kasmānna bhavati? "sarvanāmno vṛttimātre puṃvadbhāvaḥ" (vā. 104) iti puṃvadvacanenaiva ṭāpo nivarttitatvāt(). nanu cāsatyakāre pratyayasvarema siddhatvāccakāro'pi naiva katrtavyaḥ, tatra, "ekānubandhakagrahaṇe tu na dvyanubandhakasya" (vyā. pa. 52) iti tasilo grahaṇaṃ na bhaviṣyati? evamapi "pratiyoge pañcamyāstasiḥ" 5.4.44, "tenaikadik()"4.3.112, "tasiśca" 4.3.113 ityanyataragrahaṇaṃ syāt(). tasmādviśeṣaṇārthaścakāraḥ katrtavyaḥ॥
Bālamanoramā1: dakṣiṇottarābhyāṃ. `digdeśakālavṛttibhyā'miti śeṣaḥ. dakṣiṇata uttarata iti See More
dakṣiṇottarābhyāṃ. `digdeśakālavṛttibhyā'miti śeṣaḥ. dakṣiṇata uttarata iti. naca
tasujeva pratyayo'stu, digvartitve tu `sarvanāmno vṛttimātre' iti
puṃvatvenaiva `dakṣiṇataḥ' ityādi siddhamiti vācyaṃ, spaṣṭārthatvāt. ata eva bhāṣye
akāraḥ pratyākhyātaḥ. kecittu–akāroccāraṇamanyato vidhānārthaṃ, tena purata iti
siddhamityāhuḥ `samānakālīna'mityādivat `purata' iti prāmādikameveti bahavaḥ.
Bālamanoramā2: dakṣiṇottarābhyāmatasuc , 5.3.28 dakṣiṇottarābhyāṃ. "digdeśakālavṛttibhyā&q See More
dakṣiṇottarābhyāmatasuc , 5.3.28 dakṣiṇottarābhyāṃ. "digdeśakālavṛttibhyā"miti śeṣaḥ. dakṣiṇata uttarata iti. naca tasujeva pratyayo'stu, digvartitve tu "sarvanāmno vṛttimātre" iti puṃvatvenaiva "dakṣiṇataḥ" ityādi siddhamiti vācyaṃ, spaṣṭārthatvāt. ata eva bhāṣye akāraḥ pratyākhyātaḥ. kecittu--akāroccāraṇamanyato vidhānārthaṃ, tena purata iti siddhamityāhuḥ "samānakālīna"mityādivat "purata" iti prāmādikameveti bahavaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents