1/10:kimartham idam ucyate na tat asya asti asmin iti eva matup siddhaḥ |
2/10:rasādibhyaḥ punarvacanam anyanirvṛttyartham |*
3/10:rasādibhyaḥ punarvacanam kriyate anyeṣām matvarthīyānām pratiṣedhārtham |
4/10:matup eva yathā syāt |
5/10:ye anye matvarthīyāḥ prāpnuvanti te mā bhūvan iti |
6/10:na etat asti prayojanam |
7/10:dṛśyante hi anye rasādibhyaḥ matvarthīyāḥ |
8/10:rasikaḥ naṭaḥ |
9/10:urvaśī vai rūpiṇī apsarasām |
10/10:sparśikaḥ vāyuḥ iti |

rasādibhyaḥ prātipadikebhyaḥ matup pratyayo bhavati tadasya astyasminityetasmin viṣaye. rasavān. rūpavān. kimartham idam ucyate, na pūrvasūtreṇa eva matup siddhaḥ? rasādibhyaḥ punar vacanam anyanivṛttyartham, anye matvarthīyā mā bhūvanniti. kathaṃ rūpiṇī kanyā, rūpiko dārakaḥ? prāyikam etad vacanam. itikaraṇo vivakṣārtho 'nuvartate. atha vā guṇātiti atra paṭhyate. tena ye rasanendriyādigrāhyā guṇāḥ, teṣām atra pāṭhaḥ. iha mā bhūt, rūpiṇī, rūpikaḥ iti. śobhāyogo gamyate. rasiko naṭaḥ ityatra bhāvayogaḥ. rasa. rūpa. gandha. sparśa. śabda. sneha. guṇāt. ekācaḥ. gunagrahaṇaṃ rasādīnāṃ viśeṣaṇam.

rasādibhyaś ca 5.2.95 rasādibhyaḥ prātipadikebhyaḥ matup pratyayo bhavati tadasya astyasminityetasmin viṣaye. rasavān. rūpavān. kimartham idam ucyate, na pūrvasūtreṇa eva matup siddhaḥ? rasādibhyaḥ punar vacanam anyanivṛttyartham, anye matvarthīyā mā bhūvanniti. kathaṃ rūpiṇī kanyā, rūpiko dārakaḥ? prāyikam etad vacanam. itikaraṇo vivakṣārtho 'nuvartate. atha vā guṇātiti atra paṭhyate. tena ye rasanendriyādigrāhyā guṇāḥ, teṣām atra pāṭhaḥ. iha mā bhūt, rūpiṇī, rūpikaḥ iti. śobhāyogo gamyate. rasiko naṭaḥ ityatra bhāvayogaḥ. rasa. rūpa. gandha. sparśa. śabda. sneha. guṇāt. ekācaḥ. gunagrahaṇaṃ rasādīnāṃ viśeṣaṇam.

rasādibhyaśca. , 5.2.94 "anyanivṛttyartham()" iti. anyasyeniprabhṛtermatvarthīyasya nivṛttirarthaḥ prayojanaṃ yasya tattathoktam(). "katham()" ityādi. rasādibhyaḥ punarvacanamanyanivṛttyartham(). tato rūpiṇī kanyetyādi na sidhyatīti bhāvaṛḥ. "prāyikam()" ityādi. anyanivṛtterbāhulyenārthaḥ--so'syāstīti prāyikameva yuktaṃ bhavatīti. bāhulyenāsyānyanivṛttitvena rūpaṇītyādau kvacidanyo'pi bhavatīti kathaṃ punarasya prāyikatvaṃ labhyate? ityāha--"itikaraṇaḥ" ityādi. itikaraṇaśceha vivakṣārtho'nuvatrte. tena yatadra tu matubantādeva lokasya vivakṣā bhavati, tatra tenānyanivṛttiḥ kriyate; na sarvatra. "atha vā" ityādi. parihārāntaram(). ādiśabdena cakṣurādīndriyaparigrahaḥ. guṇāditi gaṇe paṭha()te. ca guṇagrahaṇaṃ sarveṣāmeva rasādīnāṃ viśeṣaṇam(). tena ye rasanādīndriyagrāhrāḥ. "teṣāmevāyaṃ pāṭhaḥ" iti. guṇavacanāntebhyo rasanādīndriyagrāhrebhyo'nyanivṛttiranena kriyate, nānyebhya-. syādetat--rūpiṇītyādāvapīndriyagrahrā ye guṇāstebhyo matvarthīya utpanna:? ityāha--"rūpiṇo, rūpikaḥ" ityādi. rūpiṇī, rūpika ityatra śobhāguṇo gamyate, na cakṣugrrāhreṇa rūpeṇa. "rasiko naṭaḥ" ityatrāpi bhāvaguṇo gamyate, na tu rasanendriyagrāhreṇa guṇena. bhāvāḥ śṛṅgāravīrabībhatsādayo racanādharmāḥ. "ekācaḥ" iti. ekākṣarāditi. eko'j? yasya tasmānmatubeva bhavatīti--dhīmān(), svavāniti॥

rasādibhyaṭaśca. matubiti. śeṣapūraṇamidam. `uktaviṣaye' iti śeṣaḥ. pūrveṇaiva siddhe kimarthamidamityata āha–anyamatvarthīyeti. `ata iniṭhanau' ityādinivṛttyarthamityarthaḥ. rasādīnpaṭhati–rasarūpetyādi bhāvetyantam. guṇāditi. ekāca iti. gaṇasūtram. udāharati-svavāniti. guṇagrahaṇamiti. guṇādityetadrasādīnāṃ ṣaṇṇāṃ viśeṣaṇamityarthaḥ. tena guṇavācakānāmeva eṣāṃ grahaṇājjalādivācakānāṃ rasādiśabdānāṃ dravyavācināṃ ca gandhādiśabdānāmiha na grahaṇamiti bhāvaḥ. `rasiko naṭaḥ' `sparśikaṃ vāri' ityādi prayogadarśanādidaṃ sūtraṃ bhāṣye pratyākhyātam.

rasādibhyaśca 1870, 5.2.94 rasādibhyaṭaśca. matubiti. śeṣapūraṇamidam. "uktaviṣaye" iti śeṣaḥ. pūrveṇaiva siddhe kimarthamidamityata āha--anyamatvarthīyeti. "ata iniṭhanau" ityādinivṛttyarthamityarthaḥ. rasādīnpaṭhati--rasarūpetyādi bhāvetyantam. guṇāditi. ekāca iti. gaṇasūtram. udāharati-svavāniti. guṇagrahaṇamiti. guṇādityetadrasādīnāṃ ṣaṇṇāṃ viśeṣaṇamityarthaḥ. tena guṇavācakānāmeva eṣāṃ grahaṇājjalādivācakānāṃ rasādiśabdānāṃ dravyavācināṃ ca gandhādiśabdānāmiha na grahaṇamiti bhāvaḥ. "rasiko naṭaḥ" "sparśikaṃ vāri" ityādi prayogadarśanādidaṃ sūtraṃ bhāṣye pratyākhyātam.

anyamatvarthīyeti. kathaṃ tarhi `rūpimī kanyā' `rasiko naṭaḥ'iti?. atrāhuḥ— rasādigaṇe `guṇāt'iti paṭha\ufffdte. tena guṇavācibhya evā'nyamatvarthīyasya niṣedhaḥ, rūpiṇītyatra tu rūpaśabdena saundaryaṃ gṛhrate. tacca na guṇaḥ. `rasika'ityatra tu rasaśabdena bhāvo gṛhrate, na tu rasanāgrāhro guṇa iti. lugiṣṭha. guṇavacanebhya iti. guṇe tadvati ca prasiddhā ye śuklādayasta eva gṛhrante na tu rūpādayo'pi. tena rūpaṃ varuāmityādiprayogo na bhavati.

rasādibhyaśca 1440, 5.2.94 anyamatvarthīyeti. kathaṃ tarhi "rūpimī kanyā" "rasiko naṭaḥ"iti(). atrāhuḥ---rasādigaṇe "guṇātiti paṭha()te. tena guṇavācibhya evā'nyamatvarthīyasya niṣedhaḥ, rūpiṇītyatra tu rūpaśabdena saundaryaṃ gṛhrate. tacca na guṇaḥ. "rasika"ityatra tu rasaśabdena bhāvo gṛhrate, na tu rasanāgrāhro guṇa iti.guṇavacanebhyo matupo lugiṣṭha. guṇavacanebhya iti. guṇe tadvati ca prasiddhā ye śuklādayasta eva gṛhrante na tu rūpādayo'pi. tena rūpaṃ varuāmityādiprayogo na bhavati.