Kāśikāvṛttī1:
vidūraśabdāt ñyaḥ pratyayo bhavati tataḥ prabhavati ityetasmin viṣaye. aṇo 'pavā
See More
vidūraśabdāt ñyaḥ pratyayo bhavati tataḥ prabhavati ityetasmin viṣaye. aṇo 'pavādaḥ.
vidūrāt prabhavati vaidūryo maṇiḥ. nanu ca vālavāyādasau prabhavati, na vidūrāt, tatra tu
saṃskriyate? evaṃ tarhi vālavāyo vidūraṃ ca prakṛtyanataram eva vā. na vai tatra iti ced
brūyāj jitvarīvadupācaret.
Kāśikāvṛttī2:
vidūrāñ ñyaḥ 4.3.84 vidūraśabdāt ñyaḥ pratyayo bhavati tataḥ prabhavati ityetas
See More
vidūrāñ ñyaḥ 4.3.84 vidūraśabdāt ñyaḥ pratyayo bhavati tataḥ prabhavati ityetasmin viṣaye. aṇo 'pavādaḥ. vidūrāt prabhavati vaidūryo maṇiḥ. nanu ca vālavāyādasau prabhavati, na vidūrāt, tatra tu saṃskriyate? evaṃ tarhi vālavāyo vidūraṃ ca prakṛtyanataram eva vā. na vai tatra iti ced brūyāj jitvarīvadupācaret.
Nyāsa2:
vidūrāññyaḥ. , 4.3.84 "tatra tu saṃskriyate" iti. tuśabdo'vadhāraṇe. s
See More
vidūrāññyaḥ. , 4.3.84 "tatra tu saṃskriyate" iti. tuśabdo'vadhāraṇe. saṃskriyate eva ca tatra vidūre nagare, na tataḥ prabhavati.
"vālavāyo vidūrañca" iti. vālavāyaśabda eva pratyayamutpādayati, na vidūraśabdaḥ. prabhavatiśabdasya prathamata upalabhyata ityarthaḥ. prabhavati ca vālavāye parvate. tasmādyataḥ prabhavati tadvācī vālavāyaśabdaḥ prakṛtitvenākṣipyate. yathā viśravaṇaravaṇā ityādeśāveva śivādiṣu paṭha()ete. apatyādhikārāttu yena tayorapatyāpatyavatsasambandhaḥ sa eva prakṛtitvenākṣipyate viśravasśabdaḥ. viśravaso'patyaṃ vaiśravaṇaḥ, rāvaṇaḥ.
atha vā prakṛtyantarameva vidūraśabdo vālavāye vatrtate. vidūrāt bhavati vālavāyāt parvatāt prabhavatītyarthaḥ. evaṃ sthite yo brāūyāt-- naiva tatra vālavāye prasiddho vidūraśabda iti,taṃ pratyāha-- "jitvarīvadūpācaret" iti. yathā vaṇija eva vāsāṇasī nagarīṃ "jitvarī" ityuccārayanti maṅgalārtham, na lokāḥ, evaṃ vaiyākaraṇā eva vālavāyaṃ vidūramityuccārayanti. niyatadeśapuruṣaviṣayā api rūḍhayo bhavantītyetajjitvarīvadityanena kathayati॥
Bālamanoramā1:
vidūrāññyaḥ. tataḥ prabhavatītyeva. vidūraśabdo dantyamadhyaḥ.
vālavāyākhyadeśa Sū #1443
See More
vidūrāññyaḥ. tataḥ prabhavatītyeva. vidūraśabdo dantyamadhyaḥ.
vālavāyākhyadeśaparyāyo vidūraśabda iti bhāṣye spaṣṭam.
Bālamanoramā2:
vidūrāññyaḥ 1443, 4.3.84 vidūrāññyaḥ. tataḥ prabhavatītyeva. vidūraśabdo dantyam
See More
vidūrāññyaḥ 1443, 4.3.84 vidūrāññyaḥ. tataḥ prabhavatītyeva. vidūraśabdo dantyamadhyaḥ. vālavāyākhyadeśaparyāyo vidūraśabda iti bhāṣye spaṣṭam.
Tattvabodhinī1:
vaidūrya iti. dantyamadhyo'yaṃ śādvalavat, na tu naḍvalavanmūrdhanyamadhyaḥ.
na Sū #1130
See More
vaidūrya iti. dantyamadhyo'yaṃ śādvalavat, na tu naḍvalavanmūrdhanyamadhyaḥ.
nanvatrārthā'saṅgatiḥ, bālāvāyaparvatāddhyasau prabhavati, vidūranagare tu saṃskriyate.
satyam. ataeva samāhitaṃ bāṣye—`bālavāyo vidūraṃ ca prakṛtyantarameva vā. na vai
tatreti cedbrāūyājjilvarīvadupācaret'iti. asyārthaḥ—–bālavāyaśabdaḥ pratyayaṃ
labhate, vidūrādeśaṃ ca, sūtre paṭhitenādeśenānurūpaḥ sthānībālavāyaśabda ākṣipyate,
yathāla śibādiṣu paṭhitābhyāṃ viśravaṇaravaṇādeśābhyāmanurūpaḥ sthānī vi\ufffdāvasśabda
ākṣipyate, yathā vā `paddanna'ityādau padādyādeśānurūpaḥ sthānī
pādadantādirākṣipyate tadvat. prakṛtyantarameveti. vidūraśabdo nagarasyeva
partasyāpi vācako'stītyarthaḥ. evaṃ cāsminpakṣe `bālavāyātprabhavatī'ti vigrahe
vidūraśabdātpratyaya iti vyākhyānakleśo neti bhāvaḥ. na vai iti. `vai' śabdo'kṣamāṃ
dyotayati. tatra parvate vidūraśabdo'prasiddha iti cdbrāūyājjitvarīvavdyavaharet.
niyatapuraṣāpekṣo hi vyavahāro dṛśyate, yathā vaṇija eva vārāṇasīṃ jitvarīti vyavaharanti,
evaṃ vaiyākaraṇā evā'diṃ?ra vidūra iti.
Tattvabodhinī2:
vidūrāññyaḥ 1130, 4.3.84 vaidūrya iti. dantyamadhyo'yaṃ śādvalavat, na tu naḍval
See More
vidūrāññyaḥ 1130, 4.3.84 vaidūrya iti. dantyamadhyo'yaṃ śādvalavat, na tu naḍvalavanmūrdhanyamadhyaḥ. nanvatrārthā'saṅgatiḥ, bālāvāyaparvatāddhyasau prabhavati, vidūranagare tu saṃskriyate. satyam. ataeva samāhitaṃ bāṣye---"bālavāyo vidūraṃ ca prakṛtyantarameva vā. na vai tatreti cedbrāūyājjilvarīvadupācaretiti. asyārthaḥ-----bālavāyaśabdaḥ pratyayaṃ labhate, vidūrādeśaṃ ca, sūtre paṭhitenādeśenānurūpaḥ sthānībālavāyaśabda ākṣipyate, yathāla śibādiṣu paṭhitābhyāṃ viśravaṇaravaṇādeśābhyāmanurūpaḥ sthānī vi()āvasśabda ākṣipyate, yathā vā "paddanna"ityādau padādyādeśānurūpaḥ sthānī pādadantādirākṣipyate tadvat. prakṛtyantarameveti. vidūraśabdo nagarasyeva partasyāpi vācako'stītyarthaḥ. evaṃ cāsminpakṣe "bālavāyātprabhavatī"ti vigrahe vidūraśabdātpratyaya iti vyākhyānakleśo neti bhāvaḥ. na vai iti. "vai" śabdo'kṣamāṃ dyotayati. tatra parvate vidūraśabdo'prasiddha iti cdbrāūyājjitvarīvavdyavaharet. niyatapuraṣāpekṣo hi vyavahāro dṛśyate, yathā vaṇija eva vārāṇasīṃ jitvarīti vyavaharanti, evaṃ vaiyākaraṇā evā'diṃ()ra vidūra iti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents