kratubhyo yajñebhyaśca vyākhyātavyanamabhyaḥ prātipadikebhyaḥ bhavavyākhyānayorarthayoḥ ṭhañ pratyayo bhavati. aṇo 'pavādaḥ. kratubhyas tāvat agniṣṭomasya vyākhyānaḥ, tatra bhavaḥ āgniṣṭomikaḥ. vājapeyikaḥ. rājasūyikaḥ. yajñebhyaḥ pākayajñikaḥ. nāvayajñikaḥ. anantodāttārtha ārambhaḥ. kratubhyaḥ ityeva siddhe yajñagrahaṇam asomayāgebhyo 'pi yathā syāt. pāñcaudanikaḥ. dāśaudanikaḥ. bahuvacanaṃ svarūpavidhinirāsārtham.

kratuyajñebhyaś ca 4.3.68 kratubhyo yajñebhyaśca vyākhyātavyanamabhyaḥ prātipadikebhyaḥ bhavavyākhyānayorarthayoḥ ṭhañ pratyayo bhavati. aṇo 'pavādaḥ. kratubhyas tāvat agniṣṭomasya vyākhyānaḥ, tatra bhavaḥ āgniṣṭomikaḥ. vājapeyikaḥ. rājasūyikaḥ. yajñebhyaḥ pākayajñikaḥ. nāvayajñikaḥ. anantodāttārtha ārambhaḥ. kratubhyaḥ ityeva siddhe yajñagrahaṇam asomayāgebhyo 'pi yathā syāt. pāñcaudanikaḥ. dāśaudanikaḥ. bahuvacanaṃ svarūpavidhinirāsārtham.

kratuyajñebhyaśca. , 4.3.68 "anantodāttārtha ārambhaḥ" iti. yadyevam, rājasūyikam, vājapeyikamityetadevopadāharaṇadvayaṃ yuktam. rājasūyavājapeyaśabdayoḥ kṛdantottarapadayoḥ prakṛtisvareṇa madhyodāttatvāduttarapadaṃ cādyudāttamatra. ekaṃ vyābantatvāt kṛtsvareṇa, aparaṃ "yato'nācaḥ" 6.1.207 iti. samāse ca kṛte "gatirakārakopapadāt kṛt" 6.2.138 iti prakṛtibhāvenādyudāttamevanāvatiṣṭhate; "{āgniṣṭomikaḥ, nāvayajñikaḥ--kāśikā} āgniṣṭomikaṃ nāvayajñikam" iti. etadudādaharaṇadvayamayuktam, agniṣṭomanavayajñaśabdābhyāṃ pratyayasvareṇāntodāttābhyāmanenāprāpteḥ? na hi pūrveṇānena vā ṭhañi viśeṣaḥ. kratusāhacaryādatrodāhmatam. śabdaḥ sāhacaryādvatrtata iti vijñāyate॥

kratuyajñebhyaśca. someti. somalatādravyakayogeṣu kratuśabdo yajñaśabdaśca prasiddha ityarthaḥ. tahrrantaragrahaṇaṃ vyarthaṃ, bahuvacanena svarūpagrahaṇanivṛtterityata āha–tatreti. gṛhranta iti. tataśca iha kratuśabdena somayāgāḥ, yajñaśabdena taditarayāgā vivakṣitā iti bhāvaḥ. evaṃca somayāgaviśeṣavācibhyastaditarayāgaviśeṣavācibhyaśca uktaviṣaye ṭhachañityarthaḥ. pākayājñika iti. aupāsanāgnisādhyāḥ pārvaṇasthālīpākādayaḥ–pākayajñāḥ. teṣāṃ vyākhyāno granthaḥ, teṣu bhava iti vārthaḥ. nāvayajñika iti. nūtanadravyaka āgrayaṇākhyo yajño navayajñaḥ. nanu pūrvasūtrema siddhe kimarthamidamityata āha– antodāttārtha iti. vācapeyaśabdo madhyodāttastaittirīyādau prasiddhaḥ. yadyapi agniṣṭomaśabdo'ntodātta eva taittirīye dṛṣṭaḥ. navayajñaśabdo'pi ṣaṣṭhīsamāsaḥ samāsasvareṇāntodātta eva, tathāpi anyārthamidamantodātteṣvapi paratvāt pravartata iti na doṣaḥ.

kratuyajñebhyaśca 1426, 4.3.68 kratuyajñebhyaśca. someti. somalatādravyakayogeṣu kratuśabdo yajñaśabdaśca prasiddha ityarthaḥ. tahrrantaragrahaṇaṃ vyarthaṃ, bahuvacanena svarūpagrahaṇanivṛtterityata āha--tatreti. gṛhranta iti. tataśca iha kratuśabdena somayāgāḥ, yajñaśabdena taditarayāgā vivakṣitā iti bhāvaḥ. evaṃca somayāgaviśeṣavācibhyastaditarayāgaviśeṣavācibhyaśca uktaviṣaye ṭhachañityarthaḥ. pākayājñika iti. aupāsanāgnisādhyāḥ pārvaṇasthālīpākādayaḥ--pākayajñāḥ. teṣāṃ vyākhyāno granthaḥ, teṣu bhava iti vārthaḥ. nāvayajñika iti. nūtanadravyaka āgrayaṇākhyo yajño navayajñaḥ. nanu pūrvasūtrema siddhe kimarthamidamityata āha--antodāttārtha iti. vācapeyaśabdo madhyodāttastaittirīyādau prasiddhaḥ. yadyapi agniṣṭomaśabdo'ntodātta eva taittirīye dṛṣṭaḥ. navayajñaśabdo'pi ṣaṣṭhīsamāsaḥ samāsasvareṇāntodātta eva, tathāpi anyārthamidamantodātteṣvapi paratvāt pravartata iti na doṣaḥ.

kratuyajñebhyaśca. agniṣṭomasya vyākhyāna iti. agniṣṭomādyartheṣu mantrabrāāh?maṇakalpeṣu vartamānā agniṣṭomādiśabdā ihodāharaṇaṃ, granthanāmeva vyākhyeyatāyā uktatvādityāhuḥ. stutiḥ—stomaḥ. agneḥ stomo'sminniti bahuvrāhiḥ. `parādiśca parāntaśce'tyantodātto'yam. pīyate'sminniti peyaḥ. `kṛtyalyuṭo bahula'mityadhikaraṇe yat. vājo nāma yavāgūbhedastasya peyo vājapeyaḥ. ayaṃ hi kṛdattarapadaprakṛtisvareṇa madhyodāttaḥ. peyaśabdasya `yato nāvaḥ'ityudāttatvāt. rājñā kṣatriyeṇa sūyate, rājā somaḥ sūyate atreti vā rājasūyaḥ. `rājasūyasūrye'ti kyap. tata eva nipātanātsamāsaḥ, ṣaṣṭhīsamāse vā. ayamapyuttarapadaprakṛtisvareṇa madhyodātta eva. dhātusvareṇa sūyaśabdasyādyudāttat. asomakebhya udāharati–pāketi. alpaparyāyaḥ—pākaśabdaḥ. pākaścāsau yajñaśceti karmadhārayaḥ. sa ca samāsasvareṇāntodāttaḥ. navaivrrīhibhiryajanaṃ navayajñaḥ—-āgrayaṇam. `yajayācavicche'ti naṅ. `kartṛkaraṇe kṛte'ti samāsaḥ. kṛduttarapadaprakṛtisvareṇā'ntodāttaḥ. anantodāttārtha iti. vājapeyarājasūyārthatayā asminnārabdhe satyantodāttādapi yajñābhidhāyinaḥ paratvādanenaiva bhāvyamityāgniśṭomika ityādyudāhmatamiti bhāvaḥ.

kratuyajñebhyaśca 1116, 4.3.68 kratuyajñebhyaśca. agniṣṭomasya vyākhyāna iti. agniṣṭomādyartheṣu mantrabrāāh()maṇakalpeṣu vartamānā agniṣṭomādiśabdā ihodāharaṇaṃ, granthanāmeva vyākhyeyatāyā uktatvādityāhuḥ. stutiḥ---stomaḥ. agneḥ stomo'sminniti bahuvrāhiḥ. "parādiśca parāntaśce"tyantodātto'yam. pīyate'sminniti peyaḥ. "kṛtyalyuṭo bahula"mityadhikaraṇe yat. vājo nāma yavāgūbhedastasya peyo vājapeyaḥ. ayaṃ hi kṛdattarapadaprakṛtisvareṇa madhyodāttaḥ. peyaśabdasya "yato nāvaḥ"ityudāttatvāt. rājñā kṣatriyeṇa sūyate, rājā somaḥ sūyate atreti vā rājasūyaḥ. "rājasūyasūrye"ti kyap. tata eva nipātanātsamāsaḥ, ṣaṣṭhīsamāse vā. ayamapyuttarapadaprakṛtisvareṇa madhyodātta eva. dhātusvareṇa sūyaśabdasyādyudāttat. asomakebhya udāharati--pāketi. alpaparyāyaḥ---pākaśabdaḥ. pākaścāsau yajñaśceti karmadhārayaḥ. sa ca samāsasvareṇāntodāttaḥ. navaivrrīhibhiryajanaṃ navayajñaḥ----āgrayaṇam. "yajayācavicche"ti naṅ. "kartṛkaraṇe kṛte"ti samāsaḥ. kṛduttarapadaprakṛtisvareṇā'ntodāttaḥ. anantodāttārtha iti. vājapeyarājasūyārthatayā asminnārabdhe satyantodāttādapi yajñābhidhāyinaḥ paratvādanenaiva bhāvyamityāgniśṭomika ityādyudāhmatamiti bhāvaḥ.