Kāśikāvṛttī1:
kālaviśeṣavācinaḥ prātipadikāt ṭhañ pratyayo bhavati śaiṣikaḥ. aṇo 'pavādaḥ. vṛd
See More
kālaviśeṣavācinaḥ prātipadikāt ṭhañ pratyayo bhavati śaiṣikaḥ. aṇo 'pavādaḥ. vṛddhāt tu
chaṃ paratvād bādhate. māsikaḥ. ārdhamāsikaḥ. sāṃvatsarikaḥ. yathākathañcid guṇavṛttyā api
kāle vartamānāt pratyaya iṣyate. kādambapuṣpikam. vraihipalālikam. tatra jātaḥ
4-3-25 iti prāgataḥ kālādhikāraḥ.
Kāśikāvṛttī2:
kālāṭ ṭhañ 4.3.11 kālaviśeṣavācinaḥ prātipadikāt ṭhañ pratyayo bhavati śaiṣikaḥ
See More
kālāṭ ṭhañ 4.3.11 kālaviśeṣavācinaḥ prātipadikāt ṭhañ pratyayo bhavati śaiṣikaḥ. aṇo 'pavādaḥ. vṛddhāt tu chaṃ paratvād bādhate. māsikaḥ. ārdhamāsikaḥ. sāṃvatsarikaḥ. yathākathañcid guṇavṛttyā api kāle vartamānāt pratyaya iṣyate. kādambapuṣpikam. vraihipalālikam. tatra jātaḥ 4.3.25 iti prāgataḥ kālādhikāraḥ.
Nyāsa2:
kālāṭṭhañ. , 4.3.11 "kālaviśeṣavācinaḥ" iti. anena kālādityarthagrahaṇ
See More
kālāṭṭhañ. , 4.3.11 "kālaviśeṣavācinaḥ" iti. anena kālādityarthagrahaṇam, na svarūpasyeti. yadi hi svarūpagarhaṇaṃ syāt, sandhivelādi 4.3.16 sūtreṇāṇo vidhānamanarthakaṃ syāt; "prāgdīvyato'ṇ" 4.1.83 ityanenaiva siddhatvāt. iha tvarthagrahaṇe ṭhañbādhanārthatvāt tasyānarthakyaṃ bhavati. tasmādarthagrahaṇametat.
iha kecicchabdā mukhyayā vṛttyā kāle vatrtante-- māso'rdhamāsa iti,kecidgauṇyā vṛttyā-- kadambapuṣpasāhacaryāt kālaḥ kadambapuṣpaḥ,vrīhipalālena sāhacaryāt kālo vrīhipalāla iti; teṣāmihobhayeṣāmapi grahaṇam. ata evāha-- "yathā kathañcit" iti. yena kenacitprakāreṇetyarthaḥ. "guṇavṛttyā'pi" iti. anena yathākathañcidityasyārthaṃ vispaṣṭīkaroti. aupacārikī, vṛttiḥ, apradhānabhūtā vṛttirityarthaḥ. apiśabdānmukhyāyapi vṛttyā. nanu ca mukhye sati gauṇasya grahaṇamayuktam, gauṇamukhyayormukhye, kāryasampratyayāt (vyā.pa.4)? naiṣa doṣaḥ; ācāryapravṛttijrñāpayati-- gauṇasyāpi kālasya grahaṇamiti, yadayaṃ sandhivelādisūtre 4.3.16 prakṛtena kālagrahaṇena nakṣatrāṇi viśinaṣṭi. na hi mukhyārthaḥ kālo nakṣatrāṇāṃ viśeṣaṇamupapadyate. teṣu mukhyasya kālatvasyāsambhavāt॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
kālavācibhyaṣṭhañ syāt. kālikam. māsikam. sāṃvatsarikam. (avyayānāṃ bhamātre
ṭi Sū #1087
See More
kālavācibhyaṣṭhañ syāt. kālikam. māsikam. sāṃvatsarikam. (avyayānāṃ bhamātre
ṭilopaḥ). sāyamprātikaḥ. paunaḥ punikaḥ..
Laghusiddhāntakaumudī2:
kālāṭṭhañ 1087, 4.3.11 kālavācibhyaṣṭhañ syāt. kālikam. māsikam. sāṃvatsarikam.
See More
kālāṭṭhañ 1087, 4.3.11 kālavācibhyaṣṭhañ syāt. kālikam. māsikam. sāṃvatsarikam. (avyayānāṃ bhamātre ṭilopaḥ). sāyamprātikaḥ. paunaḥ punikaḥ॥
Bālamanoramā1:
kālāṭṭhañ. `kālaśabdasyaiva na grahaṇaṃ, kintu kālaśabdasya, kālaviśeṣavācakānā Sū #1361
See More
kālāṭṭhañ. `kālaśabdasyaiva na grahaṇaṃ, kintu kālaśabdasya, kālaviśeṣavācakānāṃ ca
grahaṇa'miti `tadasya parimāṇaṃ' `saṅkhyāyāḥ' iti sūtrabhāṣye spaṣṭam. tadāha–
kālavācibhya iti. sāyaṃprātikaḥ paunaḥpunika iti. `avyayānāṃ bhamātre' iti ṭilopaḥ.
`sāyañcira'miti ṭhyuṭhyulau tu na bhavataḥ, `nastaddhite' iti sūtrabhāṣye tathā
prayogadarśanāt. śārvarasyeti. samānakālikaṃ prākrālikamiti bhāvyamityarthaḥ.
prāmāṇikā iti. kecittu amukaḥ purataḥ paredyurityādivadete'pi śabdā
avyutpannāḥ, pṛṣṭodarādayo vā sādhava ityāhuḥ. iti yāvaditi. vyākhyānāditi bhāvaḥ.
Bālamanoramā2:
kālāṭṭhañ 1361, 4.3.11 kālāṭṭhañ. "kālaśabdasyaiva na grahaṇaṃ, kintu kālaś
See More
kālāṭṭhañ 1361, 4.3.11 kālāṭṭhañ. "kālaśabdasyaiva na grahaṇaṃ, kintu kālaśabdasya, kālaviśeṣavācakānāṃ ca grahaṇa"miti "tadasya parimāṇaṃ" "saṅkhyāyāḥ" iti sūtrabhāṣye spaṣṭam. tadāha--kālavācibhya iti. sāyaṃprātikaḥ paunaḥpunika iti. "avyayānāṃ bhamātre" iti ṭilopaḥ. "sāyañcira"miti ṭhyuṭhyulau tu na bhavataḥ, "nastaddhite" iti sūtrabhāṣye tathā prayogadarśanāt. śārvarasyeti. samānakālikaṃ prākrālikamiti bhāvyamityarthaḥ. prāmāṇikā iti. kecittu amukaḥ purataḥ paredyurityādivadete'pi śabdā avyutpannāḥ, pṛṣṭodarādayo vā sādhava ityāhuḥ. iti yāvaditi. vyākhyānāditi bhāvaḥ.
Tattvabodhinī1:
kālāṭṭhañ. svarūpasyaiva na grahaṇaṃ, saṃdhivelādisūtreṇa
saṃdhivelātrayodaśīca Sū #1072
See More
kālāṭṭhañ. svarūpasyaiva na grahaṇaṃ, saṃdhivelādisūtreṇa
saṃdhivelātrayodaśīcaturdaśī–prabhṛtibhyo'vṛddhebhyo'pi ṭhañvādhanārthamaṇvidhānāt. kiṃ
tu sarveṣāmapi kālavācināṃ grahaṇamityāśayenāha—kālāvācibhya iti. yattu `svarūpasya
paryāyāṇāṃ ca na grahaṇa 'miti padamañjaryādiṣu sthitam. tadasat. `kālikaḥ saṃbandhaḥ',
`kālikī vyāpti'rityādiprayogā'nāpatteḥ. na ca viśeṣāṇāmeva sandhivelādisūtreṇa
sandhivelādibhyo'ṇvidhānaṃ jñāpakamiti vācyaṃ, tasya svarūpamātragrahaṇanirāsakatvenāpi
sāphalyāt. gauṇamukhyanyāyastviha nāśrīyate. tena kadambapuṣpasāhacaryātkadambapuṣpaḥ
kālaḥ, vrīhipalālasāhacaryādvrīhipalālaḥ kālaḥ, tatra bhavaṃ kādambapuṣpikaṃ
vraihipalālikamityākaraḥ. atrahi pramāṇaṃ sandhivelādisūtre anena kālagrahaṇena
nakṣatrāṇāṃ viśeṣaṇamevetyāhuḥ. na ca puṣpadiśabdānāṃ kālo mukhya evārthaḥ,
`lubaviśeṣe'iti vyutpādanāt, tathā ca kālaviśeṣaṇamuktārthe na pramāṇamiti vācyaṃ,
puṣyādisamīpasthacandramasā yukte kāle puṣyādiśabdānāṃ gauṇatvāt. `lubaviśeṣe'iti
śāstramapi gauṇavṛttitvānvākhyāyakameveti dik. evaṃ sthite `kālavācibhya'iti
mūlasya `kālapratipādakebhyaḥ'iti phalito'rthaḥ.
Tattvabodhinī2:
kālāṭṭhañ 1072, 4.3.11 kālāṭṭhañ. svarūpasyaiva na grahaṇaṃ, saṃdhivelādisūtreṇa
See More
kālāṭṭhañ 1072, 4.3.11 kālāṭṭhañ. svarūpasyaiva na grahaṇaṃ, saṃdhivelādisūtreṇa saṃdhivelātrayodaśīcaturdaśī--prabhṛtibhyo'vṛddhebhyo'pi ṭhañvādhanārthamaṇvidhānāt. kiṃ tu sarveṣāmapi kālavācināṃ grahaṇamityāśayenāha---kālāvācibhya iti. yattu "svarūpasya paryāyāṇāṃ ca na grahaṇa "miti padamañjaryādiṣu sthitam. tadasat. "kālikaḥ saṃbandhaḥ", "kālikī vyāpti"rityādiprayogā'nāpatteḥ. na ca viśeṣāṇāmeva sandhivelādisūtreṇa sandhivelādibhyo'ṇvidhānaṃ jñāpakamiti vācyaṃ, tasya svarūpamātragrahaṇanirāsakatvenāpi sāphalyāt. gauṇamukhyanyāyastviha nāśrīyate. tena kadambapuṣpasāhacaryātkadambapuṣpaḥ kālaḥ, vrīhipalālasāhacaryādvrīhipalālaḥ kālaḥ, tatra bhavaṃ kādambapuṣpikaṃ vraihipalālikamityākaraḥ. atrahi pramāṇaṃ sandhivelādisūtre anena kālagrahaṇena nakṣatrāṇāṃ viśeṣaṇamevetyāhuḥ. na ca puṣpadiśabdānāṃ kālo mukhya evārthaḥ, "lubaviśeṣe"iti vyutpādanāt, tathā ca kālaviśeṣaṇamuktārthe na pramāṇamiti vācyaṃ, puṣyādisamīpasthacandramasā yukte kāle puṣyādiśabdānāṃ gauṇatvāt. "lubaviśeṣe"iti śāstramapi gauṇavṛttitvānvākhyāyakameveti dik. evaṃ sthite "kālavācibhya"iti mūlasya "kālapratipādakebhyaḥ"iti phalito'rthaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents