Kāśikāvṛttī1:
kālaviśeṣavācibhyaḥ śabdebhyo bhavavat pratyayā bhavanti sā 'sya devatā ityasmin
See More
kālaviśeṣavācibhyaḥ śabdebhyo bhavavat pratyayā bhavanti sā 'sya devatā ityasmin
viṣaye. kālāṭ ṭhañ 4-3-11 iti prakaraṇe bhave pratyayā vidhāsyante te sā 'sya
devatā ityasminarthe tathā eva iṣyante, tadartham idam ucyate. vatkaraṇaṃ
sarvasādṛśyaparigrahārtham. māse bhavam māsikam. ārdhamāsikam. sāṃvatsarikam.
vāsantam. prāvṛṣeṇyam. tathā māso devatā 'sya māsikam. ārdhamāsikam.
sāṃvatsarikam. vāsantam. prāvṛṣeṇyam.
Kāśikāvṛttī2:
kālebhyo bhavavat 4.2.34 kālaviśeṣavācibhyaḥ śabdebhyo bhavavat pratyayā bhavan
See More
kālebhyo bhavavat 4.2.34 kālaviśeṣavācibhyaḥ śabdebhyo bhavavat pratyayā bhavanti sā 'sya devatā ityasmin viṣaye. kālāṭ ṭhañ 4.3.11 iti prakaraṇe bhave pratyayā vidhāsyante te sā 'sya devatā ityasminarthe tathā eva iṣyante, tadartham idam ucyate. vatkaraṇaṃ sarvasādṛśyaparigrahārtham. māse bhavam māsikam. ārdhamāsikam. sāṃvatsarikam. vāsantam. prāvṛṣeṇyam. tathā māso devatā 'sya māsikam. ārdhamāsikam. sāṃvatsarikam. vāsantam. prāvṛṣeṇyam.
Nyāsa2:
kālebhyo bhavavat. , 4.2.33 bahuvacanagrahaṇena svarūpagrahaṇe niraste, kālaviśe
See More
kālebhyo bhavavat. , 4.2.33 bahuvacanagrahaṇena svarūpagrahaṇe niraste, kālaviśeṣavācibhyaḥ pratyayo vijñāyata ityāha-- "kālaviśeṣavācibhyaḥ" ityādi. "vatkaraṇam" ityādi. sarvasya sādṛśyasya parigraho yathā syādityevamartha vatkaraṇam. "kālebhyo bhavaḥ" ityucyamāne yadi tāvat kālagrahaṇaṃ bhavapratyayaiḥ sambadhyate? bhave'rthe kālebhyo vidhāsyante ye pratyayāste "sāsya devatā" 4.2.23 ityetasminnarthe bhavanti, tadā ca devatāprakṛtiraviśeṣitā syāt. evañca devatāmātravācinaḥ prātipadikādaviśeṣeṇa pratyayāḥ prasajyeran. atha devatāprakṛtibhiḥ kālagrahaṇaṃ sambadhyate? bhave ye vidhāsyante te pratyayāḥ kālebhyo devatābhyaḥ prasajyeran. athāpyubhayeṣāṃ sannidhānādviśeṣyabhedena vākyabhedācca pratyayaiḥ prakṛtibhiśca sambadhyate-- kālebhyo bhave'rthe vidhāsyante ye pratyayāste kālebhyo devatābhyo bhavantīti? evamapi yaḥ kaścit kālaprakṛtiḥ pratyayo yataḥ kutaścit kālāddevatāyāḥ syāt, ṛtubhyo'ṇ muhūrtādibhyo'pi syāt. vatau tu sati tasya sādṛśyavidhānāt sarvasādṛśyaparigraho bhavati. tena yābhyaḥ prakṛtibhyo yena viśeṣaṇena ye pratyayā bhavārthe vidhāsyante, ihāpi tābhya e prakṛtibhyastenaiva va#iśeṣaṇena ta eva pratyayā bhavantīti na bavatyaniṣṭaprasaṅgaḥ. "{vāsantam--kāśikā} vāsantaḥ"iti. "sandhivelādi"4.3.16 sūtreṇāṇ. "{prāvṛṣeṇyam--kāśikā} prāvṛṣeṇyaḥ" iti. "prāvṛṣa eṇyaḥ" 4.3.17॥
Bālamanoramā1:
kālebhyo bhavavat. kālavācibhyo bhave'rthe yena viśeṣaṇena ye pratyayā vakṣayan Sū #1218
See More
kālebhyo bhavavat. kālavācibhyo bhave'rthe yena viśeṣaṇena ye pratyayā vakṣayante,
te `sā'sya devate'tyarthe kālavācibhyastenaiva viśeṣaṇena bhavantītyarthaḥ. māsikamiti.
māso devatā asyeti vigrahaḥ. kālāṭṭhañ. prāvṛṣeṇyamiti. prāvṛṭ devatā asyeti
vigrahaḥ. `prāvṛṣa eṇyaḥ'.
Bālamanoramā2:
kālebhyo bhavavat 1218, 4.2.33 kālebhyo bhavavat. kālavācibhyo bhave'rthe yena v
See More
kālebhyo bhavavat 1218, 4.2.33 kālebhyo bhavavat. kālavācibhyo bhave'rthe yena viśeṣaṇena ye pratyayā vakṣayante, te "sā'sya devate"tyarthe kālavācibhyastenaiva viśeṣaṇena bhavantītyarthaḥ. māsikamiti. māso devatā asyeti vigrahaḥ. kālāṭṭhañ. prāvṛṣeṇyamiti. prāvṛṭ devatā asyeti vigrahaḥ. "prāvṛṣa eṇyaḥ".
Tattvabodhinī1:
kālebhyo. kālavācibhyo ye pratyayā bhavārthe vakṣyante te `sāsya
devatā039;it Sū #1000
See More
kālebhyo. kālavācibhyo ye pratyayā bhavārthe vakṣyante te `sāsya
devatā'ityasminnarthe'nenātidiśyante. vatkaraṇaṃ sarvasādṛśyārtham. tena yasmādyo
vihitastasmātsa eva bhavati nā'nyaḥ. tathaivodāharati—māsikam. prāvṛṣeṇyamiti.
`kālāṭhṭhañ'. `prāvṛṣa eṇyaḥ.
vṛttyādyanurodhenoktaṃ. bhāṣye tu ānaṅādeśo mahac pratyayaśca nipātyate.
tenāvagrahaḥ sidhyatītyukatam.\r\naverdugdhe soḍhadūsamarīsaco vaktavyāḥ. sakārapāṭheti.
anyathā prakriyālāghavāya ṣakārameva paṭhediti bhāvaḥ. etacca manoramāyāṃ sthitam. anye
tūktarītya. `avisoḍha' mityatra ṣatvanivāraṇe'pi `avidūsa'mityādau syādeva ṣatvam.
tatra hi ṇyantātkvipi `avidūḥ'ityādirūpasiddhaye
sakārapāṭhasāmathryasyopakṣīṇatvāt. tasmāt `avisoḍha'mityādi bhāṣyakṛdudāharaṇeṣu
sakārapāṭhasāmathryāditi vyākhyeyamityāhuḥ.
Tattvabodhinī2:
kālebhyo bhavavat 1000, 4.2.33 kālebhyo. kālavācibhyo ye pratyayā bhavārthe vakṣ
See More
kālebhyo bhavavat 1000, 4.2.33 kālebhyo. kālavācibhyo ye pratyayā bhavārthe vakṣyante te "sāsya devatā"ityasminnarthe'nenātidiśyante. vatkaraṇaṃ sarvasādṛśyārtham. tena yasmādyo vihitastasmātsa eva bhavati nā'nyaḥ. tathaivodāharati---māsikam. prāvṛṣeṇyamiti. "kālāṭhṭhañ". "prāvṛṣa eṇyaḥ.mātṛpitṛbhyāṃ pitari ḍāmahac. ḍāmahajiti. etacca vṛttyādyanurodhenoktaṃ. bhāṣye tu ānaṅādeśo mahac pratyayaśca nipātyate. tenāvagrahaḥ sidhyatītyukatam.averdugdhe soḍhadūsamarīsaco vaktavyāḥ. sakārapāṭheti. anyathā prakriyālāghavāya ṣakārameva paṭhediti bhāvaḥ. etacca manoramāyāṃ sthitam. anye tūktarītya. "avisoḍha" mityatra ṣatvanivāraṇe'pi "avidūsa"mityādau syādeva ṣatvam. tatra hi ṇyantātkvipi "avidūḥ"ityādirūpasiddhaye sakārapāṭhasāmathryasyopakṣīṇatvāt. tasmāt "avisoḍha"mityādi bhāṣyakṛdudāharaṇeṣu sakārapāṭhasāmathryāditi vyākhyeyamityāhuḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents