yaṅantāt prātipadikāt striyāṃ cāp pratyayo bhavati. ñyaṅaḥ ṣyaṅaśca sāmānyagrahaṇam etat. āmbaṣṭhyā. sauvīryā. kausalyā. ṣyaṅ kārīṣagandhyā. vārāhyā. bālākyā. ṣāc ca yañaḥ. ṣāt paro yo yañ tadantāc cāp vaktavyaḥ. śārkarākṣyā. aputimāṣyā. gaukakṣyā. uttarasūtre cakāro 'nuktasamuccayārthaḥ, tena vā bhaviṣyati.

yaṅaś cāp 4.1.74 yaṅantāt prātipadikāt striyāṃ cāp pratyayo bhavati. ñyaṅaḥ ṣyaṅaśca sāmānyagrahaṇam etat. āmbaṣṭhyā. sauvīryā. kausalyā. ṣyaṅ kārīṣagandhyā. vārāhyā. bālākyā. ṣāc ca yañaḥ. ṣāt paro yo yañ tadantāc cāp vaktavyaḥ. śārkarākṣyā. aputimāṣyā. gaukakṣyā. uttarasūtre cakāro 'nuktasamuccayārthaḥ, tena vā bhaviṣyati.

yaṅaścāp. , 4.1.74 pakāro'tra "ṅyāpprātipadikāt" 4.1.1 ityatra sāmānyagrahaṇārthaḥ,cakārastadavighātārthaḥ, evamubhayoranyatra caritārthayoḥ "anudāttau suppitau" 3.1.4 ityetadbādhitvā paratvāt "citaḥ" 6.1.157 ityantodāttatvaṃ cāpo bhavati. "ñyaṅaḥ ṣyaṅaśca sāmānyagrahaṇametat" iti. viśeṣakarānubandhānutsṛjya yatsāmānyaṃ yaṅamātraṃ tasyedaṃ grahaṇam. kathaṃ punaḥ sāmānyagrahaṇaṃ yujyate; yāvatā ñyaṅa eva tatra grahaṇaṃ yuktam, tathā hi-- so'patye vidhīyamānaḥ strītvaṃ vaktumasamartha iti strīpratyayamapekṣate, na tu ṣyaṅa, tasya striyāmeva vidhānāt? naitadasti; yadi hi sāmānyagrahaṇaṃ na syāt ṣyaṅo ṅitkaraṇamanarthakaṃ syāt. tasya hratra sūtre sāmānyagrahaṇeva prayojanam, nānyata kiñcit. tasmāt ṅitkaraṇasāmathryāt ṣyaṅo'pi grahaṇaṃ bhavati. "āmbaṣṭha()ā" ityādi. āmbaṣṭhasauvīrakosalaśabdebhyo'patye'rthe "vṛddhetkosalājādāññyaṅ" 4.1.169 iti ñyaṅ, tadantāccāp. "kārīṣagandhyā" iti. etat svādisūtre 4.1.2 vyutpāditam. "vārāhrā" iti. varāhaśabdāt "ata iñ" 4.1.95. "bālākyā" iti. balākāśabdādbāhvādilakṣama iñ. ubhayatra "aṇiñoranārṣayoḥ" 4.1.78 ityādinā ṣyaṅādeśaḥ, tadantāccāp. "śārkarākṣyā" ityādi. śarkarākṣapūtimāṣagorakṣaśabdebhyo gargādiyañantebhyaścāp॥

yaṅaścāp. pakāro `halṅyābbhyaḥ' ityatra grahaṇārthaḥ. cakāraḥ `citaḥ' ityantodāttārthaḥ. sāmānyeti. yaṅrūpasya ubhayatrāpi sattvāditi bhāvaḥ. ñyaṅamudāharati–āmbaṣṭha\ufffdeti. āmbaṣaṣṭhasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. `vṛddhetkosale'ti ñyaṅ. āmbaṣṭha\ufffdśabdāccāp. ṣyaṅamudāharati– kārīṣagandhyeti. karīṣaṃ=gavādipaśupurīṣaṃ, tasyeva gandho yasya saḥ-karīṣagandhiḥ. `upamānācce'ti gandhasya ikāro'ntādeśaḥ. karīṣagandhergotrāpatyaṃ strītyarthe'ṇpratyayaḥ. `aṇiñoranārṣayoḥ' iti tasya ṣyaṅādeśaḥ. iti. ṣakārātparo yo yañatadantādapi cābityarthaḥ. śārkarākṣyeti. śarkarākṣasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. pautimāṣyeti. pūtimāṣasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. `gargādibhyo ya'ñityubhayatra yañ.

yaṅaścāp 521, 4.1.74 yaṅaścāp. pakāro "halṅyābbhyaḥ" ityatra grahaṇārthaḥ. cakāraḥ "citaḥ" ityantodāttārthaḥ. sāmānyeti. yaṅrūpasya ubhayatrāpi sattvāditi bhāvaḥ. ñyaṅamudāharati--āmbaṣṭha()eti. āmbaṣaṣṭhasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. "vṛddhetkosale"ti ñyaṅ. āmbaṣṭha()śabdāccāp. ṣyaṅamudāharati--kārīṣagandhyeti. karīṣaṃ=gavādipaśupurīṣaṃ, tasyeva gandho yasya saḥ-karīṣagandhiḥ. "upamānācce"ti gandhasya ikāro'ntādeśaḥ. karīṣagandhergotrāpatyaṃ strītyarthe'ṇpratyayaḥ. "aṇiñoranārṣayoḥ" iti tasya ṣyaṅādeśaḥ. ṣādyaña iti. ṣakārātparo yo yañatadantādapi cābityarthaḥ. śārkarākṣyeti. śarkarākṣasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. pautimāṣyeti. pūtimāṣasyāpatyaṃ strītyarthaḥ. "gargādibhyo ya"ñityubhayatra yañ.

yaṅścāp. pakāro'tra `halṅyābi'ti sāmāngrahaṇārthaḥ. cakārasya tadavighātena caritārthatve'pi paratvāccitsvaraḥ pitsvaraṃ bādhate. āmbaṣṭha\ufffdeti. āmbaṣṭhasyāpatyaṃ strī. `vṛddhetkośalā—-'iti ñyaṅ. kārīṣagandhyeti. karīṣasyeva gandho'sya karīṣagandhiḥ. `upamānācce'ti gandhasyedantādeśaḥ. tasya gotrāpatyaṃ strī. aṇ. `aṇiñoranārṣayoḥ—-'iti ṣyaṅādeśaḥ. sa ca yadyapi striyāmeva vihitasatathāpi ṅitkaraṇasāmathryāttadantādapyayaṃ cāp. ṣādyaña iti. etacca `āvaṭa\ufffdācce'ti cakārasyānukta samuccayārthatvāllabhyata ityahuḥ. pautimaṣyeti. pūtimāṣaśabdo gargādiḥ. bahuvacanamanuktānāmupasaṅgyeyānāṃ saṅgrahārtham. mahāsaṃjñākaraṇaṃ tu –tebhyaḥ prayogebhyo hitāstaddhitā ityanvarthalābhāya. tena yathāprayogameva syuḥ. nanu ṭāpaḥ prāgevāyamadhikāro'stu, ṣphavidhau taddhitagrahaṇaṃ yasyetilope, īdgrahaṇaṃ ca māstviti cenmaivam; `paṭhvī'`mṛdvī'tyādāvorguṇaparsaṅgāt. yadi tu `yasyeti ce'tyatra īdgrahaṇameva ṅīṣi taddhitakāryā'bhāvaṃ jñāpayatīti svīkriyeta, tarhi ṭāpaḥ prāktaddhitādhikāre'pi na kaściddoṣa ithi kecit. taccintyam. `kuru'rityādau orguṇādiprasaṅgāditi navyāḥ.

ṅaścāp 470, 4.1.74 yaṅścāp. pakāro'tra "halṅyābi"ti sāmāngrahaṇārthaḥ. cakārasya tadavighātena caritārthatve'pi paratvāccitsvaraḥ pitsvaraṃ bādhate. āmbaṣṭha()eti. āmbaṣṭhasyāpatyaṃ strī. "vṛddhetkośalā----"iti ñyaṅ. kārīṣagandhyeti. karīṣasyeva gandho'sya karīṣagandhiḥ. "upamānācce"ti gandhasyedantādeśaḥ. tasya gotrāpatyaṃ strī. aṇ. "aṇiñoranārṣayoḥ----"iti ṣyaṅādeśaḥ. sa ca yadyapi striyāmeva vihitasatathāpi ṅitkaraṇasāmathryāttadantādapyayaṃ cāp. ṣādyaña iti. etacca "āvaṭa()ācce"ti cakārasyānukta samuccayārthatvāllabhyata ityahuḥ. pautimaṣyeti. pūtimāṣaśabdo gargādiḥ.ṣādyañaścāvavācyaḥ. taddhitāḥ. bahuvacanamanuktānāmupasaṅgyeyānāṃ saṅgrahārtham. mahāsaṃjñākaraṇaṃ tu --tebhyaḥ prayogebhyo hitāstaddhitā ityanvarthalābhāya. tena yathāprayogameva syuḥ. nanu ṭāpaḥ prāgevāyamadhikāro'stu, ṣphavidhau taddhitagrahaṇaṃ yasyetilope, īdgrahaṇaṃ ca māstviti cenmaivam; "paṭhvī""mṛdvī"tyādāvorguṇaparsaṅgāt. yadi tu "yasyeti ce"tyatra īdgrahaṇameva ṅīṣi taddhitakāryā'bhāvaṃ jñāpayatīti svīkriyeta, tarhi ṭāpaḥ prāktaddhitādhikāre'pi na kaściddoṣa ithi kecit. taccintyam. "kuru"rityādau orguṇādiprasaṅgāditi navyāḥ.