saṃhita śapha lakṣaṇa vāma ityevam ādeḥ prātipadikādūrūttarapadāt striyām ūṅ pratyayo bhavati. anaupamyārtha ārambhaḥ. saṃhitorūḥ. śaphorūḥ. lakṣaṇorūḥ. vāmorūḥ. sahitasahābhyāṃ ca iti vaktavyam. sahitorūḥ. sahorūḥ.

saṃhitaśaphalakṣaṇavāmā'deś ca 4.1.70 saṃhita śapha lakṣaṇa vāma ityevam ādeḥ prātipadikādūrūttarapadāt striyām ūṅ pratyayo bhavati. anaupamyārtha ārambhaḥ. saṃhitorūḥ. śaphorūḥ. lakṣaṇorūḥ. vāmorūḥ. sahitasahābhyāṃ ca iti vaktavyam. sahitorūḥ. sahorūḥ.

saṃhitaśaphalakṣaṇavāmādeśca. , 4.1.70 "saṃhitorūḥ" iti. saṃhitaśabdaḥ saṃśliṣṭavacanaḥ, saṃśliṣṭorurityarthaḥ. "sahitasahābhyāñceti vaktavyam" iti. sahita, saha -- ityetābhyāṃ paro ya uruśabdastadantācca prātipadikādūṅ bhavītyetadartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ. tatredaṃ vyākhyānam-- ghakāro'tra kriyate, sa cāyuktasamuccayārthaḥ, tena sahitasahābhyāmapi bhaviṣyati. sūtra ādigrahaṇamūrūttarapadamityasyānuvṛtterliṅgam. anyathā saṃhitādiprātipadikebhya eva pratyayo bhavatītyeṣo'rtho vijñāyeta. satyāṃ hi svaritatvādevānuvṛttāvebhyo yatparamūrūttarapadaṃ satyapyasmin madhyapade tatraiva pratyayaḥ prasajyate;saṃhitasvāmyūruśabdāt, na saṃhitoruśabdāt. guṇabhāvādūruśabdasya na syādeveha viśeṣaṇam॥

saṃhitāśaphalakṣaṇavāmādeśca 1277, 4.1.70 anaupamyārthaṃ sūtram. saṃhitorūḥ. śaphorūḥ. lakṣaṇorūḥ. vāmorūḥ॥

saṃhitaśapha. saṃhita śapha lakṣaṇa vāma etatpūrvapadādapyūrūttarapadādūṅ ūrū yasyā iti vigrahaḥ. saiva śaphorūriti. saṃhitorūreva śaphorūrityanenocyata ityarthaḥ. śaphaśabdaṃ vivṛṇotiśapau khurāviti. yadyapi `śaphaṃ klībe khuraḥ pumā'nityamarastathāpi `śaphaḥ khure gavādīnā'miti [hema] candrakośātpuṃstvamiti bhāvaḥ. nanu śaphatvamūrvoḥ pratyakṣaviruddhamityata āha–tāviveti. yataḥ śaphāviva, ata ūrū śaphaśabdenocyete ityarthaḥ. kutastatsādṛśyamityata āha–saṃśliṣṭatvāditi. tarhrupamānavācipūrvapadatvādeva siddhamityata āha–upacārāditi. śaphavadvāstavaṃ saṃśliṣṭatvamavalambyā śaphatvasya āropādityarthaḥ. evaṃ ca śaphaśabdāttatsādṛśyā'pratīternoktadoṣa iti bhāvaḥ. lakṣaṇorūriti. lakṣaṇau ūrū yasyā iti vigrahaḥ. nanu mārdavādiguṇaparyāyasya lakṣaṇaśabdasya kathamūruśabdasāmānādhikaraṇyamityata āha–lakṣaṇaśabdāditi. lakṣaṇamanayorastīti vigrahe lakṣaṇaśabdādarśāadibhyo'jityacpratyaya ityarthaḥ. tathāca lakṣaṇayurtau ityarthalābhādiha noktadoṣa iti bhāvaḥ. vāmorūriti. vāmau=sundarau ūrū yasyā iti vigrahaḥ. `vāmau valgupratīpau dvau' ityamaraḥ. ūruśabdastasmādapi ūṅ syāditi vaktavyamityarthaḥ. nanu saṃhitagrahaṇenaiva ekadeśavikṛtanyāyena siddhe punaḥ sahitagrahaṇaṃ vyarthamityata āha–hiteneti. hitena saheti vigrahe `tena sahe'ti bahuvrīhau `vopasarjanasye'ti sabhāve sahitaśabda ityarthaḥ. nanu sahaśabdasya vidyamānavacanatve sahorūrityatra sahaśabdaprayogo vyartha ityata āha–sahete iti. `ratikālikamardana'miti śeṣaḥ. vidyamānavacanatve'pi sahaśabdasya na vaiyathryāmityāha- yadveti. atiśayena vidyamānatvaṃ vivakṣitamiti na vaiyathryamiti bhāvaḥ.

saṃhitaśaphalakṣaṇavāmādeśca 518, 4.1.70 saṃhitaśapha. saṃhita śapha lakṣaṇa vāma etatpūrvapadādapyūrūttarapadādūṅ ūrū yasyā iti vigrahaḥ. saiva śaphorūriti. saṃhitorūreva śaphorūrityanenocyata ityarthaḥ. śaphaśabdaṃ vivṛṇotiśapau khurāviti. yadyapi "śaphaṃ klībe khuraḥ pumā"nityamarastathāpi "śaphaḥ khure gavādīnā"miti [hema] candrakośātpuṃstvamiti bhāvaḥ. nanu śaphatvamūrvoḥ pratyakṣaviruddhamityata āha--tāviveti. yataḥ śaphāviva, ata ūrū śaphaśabdenocyete ityarthaḥ. kutastatsādṛśyamityata āha--saṃśliṣṭatvāditi. tarhrupamānavācipūrvapadatvādeva siddhamityata āha--upacārāditi. śaphavadvāstavaṃ saṃśliṣṭatvamavalambyā śaphatvasya āropādityarthaḥ. evaṃ ca śaphaśabdāttatsādṛśyā'pratīternoktadoṣa iti bhāvaḥ. lakṣaṇorūriti. lakṣaṇau ūrū yasyā iti vigrahaḥ. nanu mārdavādiguṇaparyāyasya lakṣaṇaśabdasya kathamūruśabdasāmānādhikaraṇyamityata āha--lakṣaṇaśabdāditi. lakṣaṇamanayorastīti vigrahe lakṣaṇaśabdādarśāadibhyo'jityacpratyaya ityarthaḥ. tathāca lakṣaṇayurtau ityarthalābhādiha noktadoṣa iti bhāvaḥ. vāmorūriti. vāmau=sundarau ūrū yasyā iti vigrahaḥ. "vāmau valgupratīpau dvau" ityamaraḥ.sahiteti. "sahita" "saha" ābyāṃ paro ya ūruśabdastasmādapi ūṅ syāditi vaktavyamityarthaḥ. nanu saṃhitagrahaṇenaiva ekadeśavikṛtanyāyena siddhe punaḥ sahitagrahaṇaṃ vyarthamityata āha--hiteneti. hitena saheti vigrahe "tena sahe"ti bahuvrīhau "vopasarjanasye"ti sabhāve sahitaśabda ityarthaḥ. nanu sahaśabdasya vidyamānavacanatve sahorūrityatra sahaśabdaprayogo vyartha ityata āha--sahete iti. "ratikālikamardana"miti śeṣaḥ. vidyamānavacanatve'pi sahaśabdasya na vaiyathryāmityāha-yadveti. atiśayena vidyamānatvaṃ vivakṣitamiti na vaiyathryamiti bhāvaḥ.

saṃhita. saṃhitādipūrvapadamūrūttarapadaṃ yat prātipadikaṃ tasmādūṅ syāt. śaphāviti. yadyapyamareṇa `śaphaṃ klībe khuraḥ pumān'iti napuṃsakatoktā, tathāpi śaphaśabdasya puṃstvamapi prāmāṇikameva. `śaphāviva jarbhurāṇe'ti śruteḥ. `śaphaḥ khure gavādīnāṃ mūle viṭapināmapi'iti hemacandrakośācca. vāmorūriti. vāmau sundarau ūrū yasyā itaci vigrahaḥ. kathaṃ tarhi `pīvaroru. pibatīva barhiṇaḥ'iti kumāraḥ. ūṅabhāve hi `pīvaroro'iti syāt. ūṅśceha vidhāyakaṃ nāsti. atrāhuḥ—saṃjñāpūrvakavidheranityatayā saṃbuddhiguṇā'bhāvāditi sthitasya gatirunneyeti. hitena saheti. atrāhuḥ– `samo vā hitatatayoḥ'iti vyutpāditaḥ `sahita'śabdastu neha gṛhrate, ekadeśavikṛtatayā saṃhitagrahaṇādeva tatsiddheriti bhāvaḥ.

saṃhitaśaphalakṣaṇavāmādeśca 467, 4.1.70 saṃhita. saṃhitādipūrvapadamūrūttarapadaṃ yat prātipadikaṃ tasmādūṅ syāt. śaphāviti. yadyapyamareṇa "śaphaṃ klībe khuraḥ pumāniti napuṃsakatoktā, tathāpi śaphaśabdasya puṃstvamapi prāmāṇikameva. "śaphāviva jarbhurāṇe"ti śruteḥ. "śaphaḥ khure gavādīnāṃ mūle viṭapināmapi"iti hemacandrakośācca. vāmorūriti. vāmau sundarau ūrū yasyā itaci vigrahaḥ. kathaṃ tarhi "pīvaroru. pibatīva barhiṇaḥ"iti kumāraḥ. ūṅabhāve hi "pīvaroro"iti syāt. ūṅśceha vidhāyakaṃ nāsti. atrāhuḥ---saṃjñāpūrvakavidheranityatayā saṃbuddhiguṇā'bhāvāditi sthitasya gatirunneyeti.sahitasahābhyāṃ ceti vaktavyam. hitena saheti. atrāhuḥ-- "samo vā hitatatayoḥ"iti vyutpāditaḥ "sahita"śabdastu neha gṛhrate, ekadeśavikṛtatayā saṃhitagrahaṇādeva tatsiddheriti bhāvaḥ.