dvitīyāyām ityeva. kriyāmantarayati kriyāntaraḥ, kriyāvyavadhāyakaḥ. kriyāntare dhātvarthe vartamānābhyām asyatitṛṣibhyāṃ dvitīyānteṣu kālavāciṣu upapadeṣu ṇamul pratyayo bhavati. dvyahātyāsaṃ gāḥ pāyayati, dvyahamatyāsaṃ gāḥ pāyayati. tryahātyāsaṃ gāḥ pāyayati, tryahamatyāsaṃ gāḥ pāyayati. dvyahatarṣaṃ gāḥ pāyayati, dvyahaṃtarṣaṃ gāḥ pāyayati. atyasanena tarṣaṇena ca gavāṃ pānakriyā vyavadhīyate vicchidyate. adya pāyayitvā dvyahamatikramya punaḥ pāyayati ityarthaḥ. asyatitṛṣoḥ iti kim? dvyahamupoṣya bhuṅkte. kriyāntare iti kim? aharatyasya iṣūn gataḥ. na gatir vyavadhīyate. kāleṣu iti kim? yojanam atyasya gāḥ pāyayati. adhvakarmakam atyasanaṃ vyavadhāyakam, na kālakarmakam.

asyatitṛṣoḥ kriyāntare kāleṣu 3.4.57 dvitīyāyām ityeva. kriyāmantarayati kriyāntaraḥ, kriyāvyavadhāyakaḥ. kriyāntare dhātvarthe vartamānābhyām asyatitṛṣibhyāṃ dvitīyānteṣu kālavāciṣu upapadeṣu ṇamul pratyayo bhavati. dvyahātyāsaṃ gāḥ pāyayati, dvyahamatyāsaṃ gāḥ pāyayati. tryahātyāsaṃ gāḥ pāyayati, tryahamatyāsaṃ gāḥ pāyayati. dvyahatarṣaṃ gāḥ pāyayati, dvyahaṃtarṣaṃ gāḥ pāyayati. atyasanena tarṣaṇena ca gavāṃ pānakriyā vyavadhīyate vicchidyate. adya pāyayitvā dvyahamatikramya punaḥ pāyayati ityarthaḥ. asyatitṛṣoḥ iti kim? dvyahamupoṣya bhuṅkte. kriyāntare iti kim? aharatyasya iṣūn gataḥ. na gatir vyavadhīyate. kāleṣu iti kim? yojanam atyasya gāḥ pāyayati. adhvakarmakam atyasanaṃ vyavadhāyakam, na kālakarmakam.

asyatitṛṣoḥ kriyāntare kāleṣu. , 3.4.57 "asyatitṛṣoḥ"iti. "asu kṣepaṇe" (dhā.pā.1209), ñitṛṣā pipāsāyām" (dhā.pā.1228). "kriyāmantarayati" ityādi. antaraṃ karotīti "tatkaroti"(vā.200) ityādinā ṇic. "kriyāmantarayati kriyāntaraḥ" (iti) karmaṇyaṇ, ṇilopaḥ.antaraśabdaścāyamiha vyavadhāne vatrtata iti darśayannāha--"kriyāvyavadhāyakaḥ"iti. "pāyayati"iti. "pā pāne" (dhā.pā.925), ṇic. "śācchā"7.3.37 ityādinā yuk. "atyasanena tarṣaṇena ca gavāṃ pānakriyā vyavadhīyate" iti. yaccāyaṃ pānaṃ yacca dvyahe'tīte pānaṃ bhavitā tanmadhyavartitvādtayasananatarṣaṇayoḥ. "adya pāyayitvā" ityādinā dvyahātyāsaṃ gāḥ pāyayatītyasyārthamācaṣṭe. etadanusāreṇānyasyāpyartho gamyata itina vyākhyātaḥ. "dvyahamupodhya"iti. "vasa nivāse"(dhā.pā.1942), vacyādinā 6.1.15 samprasāraṇam, ktvo lyabādeśaḥ "śāsivasighasīnāñca" 8.3.60 iti ṣatvam. atropavasane bhujikriyāvyavadhāyake vasirvatrtate. atra "asyatitṛṣoḥ"iti yadi nocyeta tadehāpi syāt. "na gativryavadhīyate" iti. yathā malodāharaṇe'tyasanena tarṣaṇena ca madhyavarttinā pānakriyā vyavadhīyate, na tatheha gatiḥ. tatra cāhañchabdātṛ "kālādhvanoratyantasaṃyoge" 2.3.5 iti dvitīyā. sakalasyāhna iṣvatyasanena vyāptatvādiṣuśabdāt karmaṇyeva. "yojanamatyasya gāḥ pāyayati" iti. atrādhvavācyupapadam. kvacit ruāudhnādau pāyayitvā yojanamatikramya pāyayatītyarthaḥ. "adhvakarmakam()", "na kālakarmakamiti dvāvapi bahuvrīhī॥