Kāśikāvṛttī1: ktvā tu vartate. māṅo dhātoḥ vyatīhāre vartamānādudīcām ācāryāṇāṃ matena ktvā
pr See More
ktvā tu vartate. māṅo dhātoḥ vyatīhāre vartamānādudīcām ācāryāṇāṃ matena ktvā
pratyayo bhavati. apamitya yācate. apamitya harati. apūrvakālatvādaprāptaḥ ktvā
vidhīyate. udīcāṃgrahaṇāt tu yathāprāptam api bhavati. yācitvā 'pamayate. gṛtvā
apamayate. meṅaḥ kṛtātvasya ayaṃ nirdeśaḥ kṛto jñāpanārthaḥ, nānubaṅghakṛtamanejantatvam
iti. tena dādhā ghvadāp 1-1-20 iti daipo 'pi pratiṣedho bhavati.
Kāśikāvṛttī2: udīcāṃ māṅo vyatīhāre 3.4.19 ktvā tu vartate. māṅo dhātoḥ vyatīhāre vartamānādu See More
udīcāṃ māṅo vyatīhāre 3.4.19 ktvā tu vartate. māṅo dhātoḥ vyatīhāre vartamānādudīcām ācāryāṇāṃ matena ktvā pratyayo bhavati. apamitya yācate. apamitya harati. apūrvakālatvādaprāptaḥ ktvā vidhīyate. udīcāṃgrahaṇāt tu yathāprāptam api bhavati. yācitvā 'pamayate. gṛtvā apamayate. meṅaḥ kṛtātvasya ayaṃ nirdeśaḥ kṛto jñāpanārthaḥ, nānubaṅghakṛtamanejantatvam iti. tena dādhā ghvadāp 1.1.19 iti daipo 'pi pratiṣedho bhavati.
Nyāsa2: udīcāṃ māṅo vyatīhāre. , 3.4.19 "apamitya" iti. "ādeca upadeśe'śi See More
udīcāṃ māṅo vyatīhāre. , 3.4.19 "apamitya" iti. "ādeca upadeśe'śiti" 6.1.44 ityātvam, "kugatiprādayaḥ" 2.2.18 iti samāsaḥ, "samāse'nañpūrve ktvo lyap" 7.1.37 iti lyap, "mayateridanyatarasyām" 6.4.70 itīttvam, "hyasvasya piti kṛti tuk" 6.1.69. nanu ca "samānakarttṛkayoḥ pūrvakāle" 3.4.21 ityanenaivātra ktvāpratyayo bhavati, asti hratrāpi samānakarttṛkatvam. tathā hi-- ya evāpamayateḥ katrtā sa eva yācateḥ,tatkimarthaṃ vidhīyate? ityāha-- "apūrvakālatvāt" ityādi. pūrvaṃ hrasau yācate paścādapamayata iti nāsti pūrvakālatvam, tasmādaprāpta eva ktvā vidhīyate. vidhīyatānnamāma; ayantu doṣaḥ-- yadaivāsmādvacanānmayateḥ ktvā bhavati, tadaiva samānakarttṛkayorityasmādvacanādyācaterapi syāt? naiṣa doṣa-; yasmāt "samānakarttṛkayoḥ" 3.4.21 ityatra "udīcām" 3.4.19 iti vatrtate, sā ca vyavasthitavibhāṣā,tena yadā mayateḥ ktvā bhavati tadā yācateḥ ktavā na bhaviṣyati. "udīcāṃgrahaṇāt" ityādi. udīcāṃgrahaṇamiha vikalpārtham. tena yathāprāptamapi pakṣe bhavati. yācateḥ ktvā. mayaterlaḍādiḥ.
māṅiti "māṅa māne" (dhā.pā.1142) ityasyāyaṃ nirdeśa iti kasyacidāśaṅkā syāttastāṃ nirākarttumāha-- "meṅa kṛtāttvasyāyaṃ nirdaśaḥ" iti. kutaḥ punaretadavagatam? vyatīhāragrahaṇāt. meṅeva vyatīhāre vatrtate, na māṅa, tasmānmeṅa evāyaṃ nirdeśa iti vijñāyate. kimarthaṃ punarevaṃ nirdeśaḥ kṛtaḥ,kṛte yatra sati sandehaḥ syāt, na meṅa ityevāsandigdhaḥ katrtavya syādityata āha-- "jñāpanārthaḥ"iti. meṅa ityevaṃ nirdeśe katrtavye yaḥ sānubandhakasya kṛtāttvasya nirdeśaḥ kṛtaḥ sa jñāpanārthaḥ. tenaitajjñāpayate-- "nānubandhakṛtamanejantatvam" iti. "tena" ityādinā jñāpanaprayojanaṃ darśayati. yadyamartho na jñāpyeta tato halantatvād daipa ejantatvaṃ na syāt. tatra ko doṣaḥ? dābgrahaṇena daibgrahaṇaṃ na syāt; bhinnerūpatvāt. tataśca "dādhā ghvadāp" 1.1.19 ityatra daipaḥ pratiṣedho na syāt. a()smastvarthe jñāpite sati bhavati॥
Tattvabodhinī1: udīcām. vyatīhāro vyatikramaḥ. meṅaḥ kṛtātvasyāyaṃ māṅa iti nirdeśo
`nānubandha Sū #1586 See More
udīcām. vyatīhāro vyatikramaḥ. meṅaḥ kṛtātvasyāyaṃ māṅa iti nirdeśo
`nānubandhakṛtamanejantatvamiti paribhāṣāṃ jñāpayati, tena ghusaṃjñāyāṃ daipo'pyadābiti
paryudāsaḥ sidhyati.
Tattvabodhinī2: udīcāṃ māṅo vyatīhāre 1586, 3.4.19 udīcām. vyatīhāro vyatikramaḥ. meṅaḥ kṛtātvas See More
udīcāṃ māṅo vyatīhāre 1586, 3.4.19 udīcām. vyatīhāro vyatikramaḥ. meṅaḥ kṛtātvasyāyaṃ māṅa iti nirdeśo "nānubandhakṛtamanejantatvamiti paribhāṣāṃ jñāpayati, tena ghusaṃjñāyāṃ daipo'pyadābiti paryudāsaḥ sidhyati.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents