Kāśikāvṛttī1:
bhūte ityeva. anadyatane iti bahuvrīhinirdeśaḥ. avidyamānādyatane bhūte 'rthe
va
See More
bhūte ityeva. anadyatane iti bahuvrīhinirdeśaḥ. avidyamānādyatane bhūte 'rthe
vartamānād dhātor laṅ pratyayo bhavati. akarot. aharat. bahuvrīhinirdeśaḥ kim
arthaḥ? adya hyo vā abhukṣmahi iti vyāmiśre mā bhūt. parokṣe ca lokavijñāte
prayoktur darśanaviṣaye laṅ vaktavyaḥ. aruṇadyavanaḥ sāketam. aruṇad yavano
mādyamikāniti.
Kāśikāvṛttī2:
anadyatane laṅ 3.2.111 bhūte ityeva. anadyatane iti bahuvrīhinirdeśaḥ. avidyamā
See More
anadyatane laṅ 3.2.111 bhūte ityeva. anadyatane iti bahuvrīhinirdeśaḥ. avidyamānādyatane bhūte 'rthe vartamānād dhātor laṅ pratyayo bhavati. akarot. aharat. bahuvrīhinirdeśaḥ kim arthaḥ? adya hyo vā abhukṣmahi iti vyāmiśre mā bhūt. parokṣe ca lokavijñāte prayoktur darśanaviṣaye laṅ vaktavyaḥ. aruṇadyavanaḥ sāketam. aruṇad yavano mādyamikāniti.
Nyāsa2:
anadyatane laṅ. , 3.2.111 "anadyatane" iti. yadyayaṃ tatpuruṣaḥ syāt t
See More
anadyatane laṅ. , 3.2.111 "anadyatane" iti. yadyayaṃ tatpuruṣaḥ syāt tadā paryudāso vā syāt, prasajyapratiṣedho vā. tadā pūrvasmin pakṣe'dyatanādyo'nyastasmin bhavitavyam. evañca "adya hro vābhukṣmihi" ityatrāpyadyatanavyāmiśre prāpnoti. asti hradyatanānadyatanasamudāyo'nadyatanādanyaḥ, itarastvadyatane na bhavatītyeṣo'rtho jāyate, tataśca bhūtasāmānye syāt. anadyatana iti adyatanabhūtaviśeṣe pratiṣedhaḥ,na bhūtasāmānye. na hi bhūtasāmānyaṃ bhūtaviśeṣaḥ, tasmāt tatpuruṣapakṣo doṣavāniti matvā''ha-- "anadyatana iti bahuvrīhinirdeśaḥ" iti. avidyamāno'dyatano yasminniti so'nadyatanabhūtadhātvarthaḥ, atra vatrtamānāllaṅa bhavati, na tvadyatanānadyatanasamudāye, tatrādyatanaikadeśasya sadbhāvāt. bhūtasāmānye'pi na bhavatyeva, vidyate hi sāmānye viśeṣaḥ; tasyāntarbhūtaviśeṣatvāt. yatrādyatanagandho'pyasti tatra laṅā na bhavitavyamityeṣo'rtho buhavrīhau sati labhyate. yadi tarhi bahuvrīhirayam, evaṃ satyadyatane'pi prāpnoti, na hradyatane dvitīyo'dyatano'sti? naitadevam; adyatanasāmānye muhūtrtāderadyatanaviśeṣasya vidyamānatvāt. tasmādadyatano'vidyamānādyatana iti na śakyate vaktum.
"adya hro vā bhukṣmahi" iti. luṅ, "bhujo'navane" 1.3.66 ityātmanepadam, mahiṅ, "liṅasicorātmanepadeṣu"7.2.42 iti sicaḥ kittvādguṇābhāvaḥ. "coḥ kuḥ" 8.2.30 iti kutvam-- jakārasya gakāraḥ, tasya "khari ca" 8.4.54 iti carttvaṃ kakāraḥ,pūrvavat ṣatvam.
"parokṣe ca" ityādi. parokṣaśabdo rūḍhiśabda indriyātikrānte'rthe vatrtate. parokṣe lokavijñāte = lokaprasiddhe prayokturdarśanaviṣaye laṅantasya yaḥ prayoktā tasya darśanaviṣaye laṅ vaktavyaḥ = vyākhyeyaḥ. vyākhyānaṃ tu-- tasyaiva bahulagrahaṇamāśritya katrtavyam. nanu ca vipratiṣiddhamidamucyate-- parokṣe'rthe darśanaviṣaya i#ita,parokṣo hrartho'tīndriya ucyate, indriyaviṣayabhāvāpannastu darśanaviṣayaḥ, tato yadi parokṣaḥ, kathaṃ darśanaviṣayaḥ. yadi darśanaviṣayaḥ kathaṃ parokṣaḥ? naitadasti; śakyadarśanaviṣaya ityuktamnanubhūtatvāt parokṣa ityavirodhaḥ. aruṇatiti. "rudhir āvaraṇe" (dhā.pā.1438), rudhāditvāt śnam, tip, halṅyādinā 6.1.66 tilopaḥ. sāketāvarodhastadānīntanaprayokturdarśanaviṣayatvāt lokaprasiddhaśca,kāryavyāsaṅgadananubhūtatvāt parokṣaśca. parokṣa iti kim? udagādādityaḥ. "gātisthā" 2.4.77 ityādinā sico luk. pūrvavadādeśādi kāryam. lokavijñāta iti kim? cakāra kaṭaṃ devadattaḥ. prayokturdarśanaviṣaya iti kim? jaghāna kaṃsaṃ kila vāsudevaḥ. hanteḥ parokṣe liṭ; dvirvacanam, "abhyāsācca" 7.3.55 iti kutvam-- hakārasya ghakāraḥ. kaṃsavadhaścikārālavṛttatvādidānīntanaprayokturdarśanaviṣayo na bhavati. yastu kaṃsavadhena tulyakālaḥ prayoktā sa laṅameva prayuktavān--ahan kaṃsaṃ vāsudeva iti. mūlodāharaṇe'pi prayoktā sāketāvarodhatulyakālo veditavyaḥ. tasyaiva hrasau darśanaviṣayaḥ,nānyasya॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
anadyatana bhūtārtha vṛtter dhātor laṅ syāt.. Sū #424
Laghusiddhāntakaumudī2:
anadyatane laṅ 424, 3.2.111 anadyatana bhūtārtha vṛtter dhātor laṅ syāt॥
Bālamanoramā1:
anadyatane laṅ. dhātoriti, bhūta iti cādhikṛtam. bhūta iti dhātvarthe'nveti. ta Sū #54
See More
anadyatane laṅ. dhātoriti, bhūta iti cādhikṛtam. bhūta iti dhātvarthe'nveti. tadāha–
anadyatanabhūtārthavṛtteriti.
Bālamanoramā2:
anadyatane laṅ 54, 3.2.111 anadyatane laṅ. dhātoriti, bhūta iti cādhikṛtam. bhūt
See More
anadyatane laṅ 54, 3.2.111 anadyatane laṅ. dhātoriti, bhūta iti cādhikṛtam. bhūta iti dhātvarthe'nveti. tadāha--anadyatanabhūtārthavṛtteriti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents