Kāśikāvṛttī1:
ṛtiḥ sautro dhatuḥ dhṛṇāyāṃ vartate, tataḥ īyaṅ pratyayo bhavati. ṅakāra ātmanep
See More
ṛtiḥ sautro dhatuḥ dhṛṇāyāṃ vartate, tataḥ īyaṅ pratyayo bhavati. ṅakāra ātmanepadārthaḥ.
ṛtīyate, ṛtīyete, ṛtiyante. īyaṅvacanaṃ jñāpanārthaṃ, dhātuvihitānāṃ pratyayānām
āyanādayo na bhavanti iti.
Kāśikāvṛttī2:
ṛterīyaṅ 3.1.29 ṛtiḥ sautro dhatuḥ dhṛṇāyāṃ vartate, tataḥ īyaṅ pratyayo bhavat
See More
ṛterīyaṅ 3.1.29 ṛtiḥ sautro dhatuḥ dhṛṇāyāṃ vartate, tataḥ īyaṅ pratyayo bhavati. ṅakāra ātmanepadārthaḥ. ṛtīyate, ṛtīyete, ṛtiyante. īyaṅvacanaṃ jñāpanārthaṃ, dhātuvihitānāṃ pratyayānām āyanādayo na bhavanti iti.
Nyāsa2:
ṛterīyaṅ. , 3.1.29 "sautraḥ" iti. sūtre paripaṭhitatvāt. sūtre bhavaḥ
See More
ṛterīyaṅ. , 3.1.29 "sautraḥ" iti. sūtre paripaṭhitatvāt. sūtre bhavaḥ sautraḥ. "ghṛṇāyāṃ vatrtate" iti. ghṛṇā = jugupsā. tasyāmayaṃ svabhāvata eva vatrtate. atha kasmādīyaṅucyate, na cchaṅityevocyeta, tasyeyādeśe ṛtīyata iti sidhyati? na sidhyati; paratvādiḍāgame kṛte satyapratyayāditvādīyādeśo na syāt. nanu cāntaraṅgatvādīyādeśa eva bhaviṣyati, antaraṅgatvantu tasyāyannādiṣu "upadeśivadvacanamiṣṭasvarasiddhyartham" (7.1.2.vā.1) iti vacanāt; evaṃ tahrretajjñāpayati-- "dhātupratyayānāmāyannādayo na bhavanti" iti. tena śamerḍhapratyaye kṛte śaṇḍhaḥ ityevamādayaḥ siddhā bhavanti. atha vā-- svaravidhāvupadeśivadbhāvaḥ svarasidhyarthamiti vacanāt. tena nāstyantaraṅgateti paratvādiḍāgamaḥ syāt, tasmādīyaṅ vidhīyate॥
Bālamanoramā1:
ṛterīyaṅ. ṛterdhātupāṭhe'darśanādāha– ṛtiḥ sautra iti. svārthe iti.
arthaviśeṣa Sū #253
See More
ṛterīyaṅ. ṛterdhātupāṭhe'darśanādāha– ṛtiḥ sautra iti. svārthe iti.
arthaviśeṣasyā'nirdeśāditi bhāvaḥ. takārānto dhāturayamikā nirdiṣṭo na
tvikārāntaḥ. idantatva hi savarṇadīrgheṇaiva siddhe īyaṅiti īkāroccāraṇavaiyathryāt.
naca idantatve sati `eranekācaḥ' iti yaṇ syāditi vācyam, evamapi `ṛterṅyaḥ' iti
ṅyapratyaye kṛte `akṛtsārvadhātukayordīrghaḥ' iti dīrgheṇaiva siddhe
iyaṅvidhivaiyathryāt. eke iti. anye ityarthaḥ. ṛtīyate iti. īyaṅo'dantatvācchapi
pararūpam. ṛtīyāṃcakre iti. `kāspratyayā'dityām. ṛtīyitā. ṛtīyiṣyate.
ṛtīyatām. ārtīyata. ṛtīyeta. ṛtīyiṣīṣṭa. ārtīyiṣṭa. ārtīyiṣyata. ānarteti. ṛt
iti takārāntālliṭi ṇali dvitve uradattve raparatve halādiśeṣe `ata
āde'rityabhyāsasya dīrghe `tasmānanuḍ?dvihalaḥ' iti nuṭ, `nuḍvidhau ṛkāraikadeśo
repho haltvena gṛhrate' ityukteriti bhāvaḥ. ānṛtatuḥ ānṛtuḥ. aniṭsu asyā'pāṭhāt
thali nityamiṭ. ānartitha ānṛtathuḥ ānṛta. ānarta. ānṛtiva ānṛtima. artitā. artiṣyati.
ṛtyāt. ārtīditi. `iṭa īṭi' iti sijlopaḥ. āḍāgamaḥ. ārtiṣyat. atha lugavikaraṇān
dhātūnnirūpayitumupakramate– ada bhakṣaṇe iti. aniḍayam.
Bālamanoramā2:
ṛterīyaṅ 253, 3.1.29 ṛterīyaṅ. ṛterdhātupāṭhe'darśanādāha-- ṛtiḥ sautra iti. svā
See More
ṛterīyaṅ 253, 3.1.29 ṛterīyaṅ. ṛterdhātupāṭhe'darśanādāha-- ṛtiḥ sautra iti. svārthe iti. arthaviśeṣasyā'nirdeśāditi bhāvaḥ. takārānto dhāturayamikā nirdiṣṭo na tvikārāntaḥ. idantatva hi savarṇadīrgheṇaiva siddhe īyaṅiti īkāroccāraṇavaiyathryāt. naca idantatve sati "eranekācaḥ" iti yaṇ syāditi vācyam, evamapi "ṛterṅyaḥ" iti ṅyapratyaye kṛte "akṛtsārvadhātukayordīrghaḥ" iti dīrgheṇaiva siddhe iyaṅvidhivaiyathryāt. eke iti. anye ityarthaḥ. ṛtīyate iti. īyaṅo'dantatvācchapi pararūpam. ṛtīyāṃcakre iti. "kāspratyayā"dityām. ṛtīyitā. ṛtīyiṣyate. ṛtīyatām. ārtīyata. ṛtīyeta. ṛtīyiṣīṣṭa. ārtīyiṣṭa. ārtīyiṣyata. ānarteti. ṛt iti takārāntālliṭi ṇali dvitve uradattve raparatve halādiśeṣe "ata āde"rityabhyāsasya dīrghe "tasmānanuḍ()dvihalaḥ" iti nuṭ, "nuḍvidhau ṛkāraikadeśo repho haltvena gṛhrate" ityukteriti bhāvaḥ. ānṛtatuḥ ānṛtuḥ. aniṭsu asyā'pāṭhāt thali nityamiṭ. ānartitha ānṛtathuḥ ānṛta. ānarta. ānṛtiva ānṛtima. artitā. artiṣyati. ṛtyāt. ārtīditi. "iṭa īṭi" iti sijlopaḥ. āḍāgamaḥ. ārtiṣyat. atha lugavikaraṇān dhātūnnirūpayitumupakramate-- ada bhakṣaṇe iti. aniḍayam.
Tattvabodhinī1:
ṛterīyaṅ. tānto'yaṃ dhāturikā nirdiṣṭo na tvikārāntaḥ,
`vañciluñcyṛtaśce't Sū #224
See More
ṛterīyaṅ. tānto'yaṃ dhāturikā nirdiṣṭo na tvikārāntaḥ,
`vañciluñcyṛtaśce'ti nirdeśāt. kecittu īyaṅiti dīrghoccāraṇāttānto'yamiti
jñāyate. idantatve hi savarṇadīrgheṇaiva siddheriyaṅameva kuryādityāhustañcantyam.
idantatve tu `eranekāca' iti yaṇā savarṇadīrghasya bādhāt. na ca
ṛteryaṅvidhāvakṛtsārveti dīrghopapatterīyaṅvidhānaṃ tāntatveliṅgaṃ bhavatyeveti
vācyaṃ, yaṅvidhau `sanyaṅo'riti dvitvāpatteḥ. kṛpāyāṃ ceti. `artanaṃ ca ṛtīyā ca
hyiṇīyā ca ghṛṇārthakāḥ' iti, `jugupsā karuṇā ghṛṇe'ti cā'maraḥ.
Tattvabodhinī2:
ṛterīyaṅ 224, 3.1.29 ṛterīyaṅ. tānto'yaṃ dhāturikā nirdiṣṭo na tvikārāntaḥ, &quo
See More
ṛterīyaṅ 224, 3.1.29 ṛterīyaṅ. tānto'yaṃ dhāturikā nirdiṣṭo na tvikārāntaḥ, "vañciluñcyṛtaśce"ti nirdeśāt. kecittu īyaṅiti dīrghoccāraṇāttānto'yamiti jñāyate. idantatve hi savarṇadīrgheṇaiva siddheriyaṅameva kuryādityāhustañcantyam. idantatve tu "eranekāca" iti yaṇā savarṇadīrghasya bādhāt. na ca ṛteryaṅvidhāvakṛtsārveti dīrghopapatterīyaṅvidhānaṃ tāntatveliṅgaṃ bhavatyeveti vācyaṃ, yaṅvidhau "sanyaṅo"riti dvitvāpatteḥ. kṛpāyāṃ ceti. "artanaṃ ca ṛtīyā ca hyiṇīyā ca ghṛṇārthakāḥ" iti, "jugupsā karuṇā ghṛṇe"ti cā'maraḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents