Kāśikāvṛttī1:
pade asvairiṇi bāhyāyāṃ pakṣye carthe graher dhātoḥ kyap pratyayo bhavati. pade
See More
pade asvairiṇi bāhyāyāṃ pakṣye carthe graher dhātoḥ kyap pratyayo bhavati. pade
tāvat pragṛhyaṃ padam, yasya pragṛhyasaṃjñā vihitā. avagṛhyaṃ padam, yasya avagrahaḥ
kriyate. asvairī paratantraḥ. gṛhyakā ime. gṛhītakā ityarthaḥ. bāhyāyam
grāmagṛhyā senā. nagaragṛhyā senā. grāmaṃagarābhyāṃ bahirbhūtā ityarthaḥ.
strīliṅgaḥ nirdeśādanyatra na bhavati. pakṣe bhavaḥ pakṣyaḥ. vāsudevagṛhyāḥ.
arjunagṛhyāḥ. tatpakṣāśritāḥ ityarthaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
padāsvairibāhyāpakṣyeṣu ca 3.1.119 pade asvairiṇi bāhyāyāṃ pakṣye carthe graher
See More
padāsvairibāhyāpakṣyeṣu ca 3.1.119 pade asvairiṇi bāhyāyāṃ pakṣye carthe graher dhātoḥ kyap pratyayo bhavati. pade tāvat pragṛhyaṃ padam, yasya pragṛhyasaṃjñā vihitā. avagṛhyaṃ padam, yasya avagrahaḥ kriyate. asvairī paratantraḥ. gṛhyakā ime. gṛhītakā ityarthaḥ. bāhyāyam grāmagṛhyā senā. nagaragṛhyā senā. grāmaṃagarābhyāṃ bahirbhūtā ityarthaḥ. strīliṅgaḥ nirdeśādanyatra na bhavati. pakṣe bhavaḥ pakṣyaḥ. vāsudevagṛhyāḥ. arjunagṛhyāḥ. tatpakṣāśritāḥ ityarthaḥ.
Nyāsa2:
padāsvairibāhrāpakṣyeṣu ca. , 3.1.119 "asvairī" iti."īra {gatau k
See More
padāsvairibāhrāpakṣyeṣu ca. , 3.1.119 "asvairī" iti."īra {gatau kampane ca -- dhā.pā.}(dhā.pā.1018). svena svayamīrituṃ gantūṃ śīlamasyeti tācchīliko ṇiniḥ. nipātanād()vṛddhiḥ svarī = svatantraḥ. asvairī ucyate. "bāhrāyām" iti. bahirbhūtāyāmityarthaḥ. "bahiṣaṣṭilopaśca" (vā.378) ityupasaṃkhyānādyañ, tatra ca ṭilopaḥ. "pakṣye cārthe" iti. pakṣyaśabdo vargamācaṣṭe. pakṣe bhavaḥ pakṣya iti. digāditvādyat. pragṛhrata iti pragṛhraṃ padam. asananikarṣo'tra gṛhṇāterarthaḥ. svarā hi tatra na sannikṛṣyante sannidhīyanta ityasannikarṣaḥ. avagṛhrata ityavagṛhram. "yasyāvagrahaḥ kriyate" iti. tatra samudāyapade'vayavapadāni vividhānyavagṛhra vicchidyākhyāyante. tenāvayavānāmavagṛhratvādavagṛhramityucyate. "gṛhrakāḥ" iti. "anukampāyām" 5.3.76 iti kan. "gṛhītakāḥ" iti. saṃyatāḥ paratantrīkṛtā iti yāvat. "anyatra" iti. puṃsi napuṃsake ca. "vāsudevagṛhrāḥ" iti. ṣaṣṭhīsamāsaḥ॥
Bālamanoramā1:
padā'svairi.pada, asvairi, bāhrā, pakṣya eṣvartheṣu graheḥ kyabityarthaḥ.
avagṛ Sū #690
See More
padā'svairi.pada, asvairi, bāhrā, pakṣya eṣvartheṣu graheḥ kyabityarthaḥ.
avagṛhraṃ pragṛhraṃ vā padamiti. samastapadasya avāntarapadavicchedo'vagrahaḥ.
`aprāvetyādipadamitiśiraskaṃ pragrahaḥ' iti prātiśākhye prasiddham.
`īdūdeddvivacanaṃ pragṛhra'miti sūtrodāharaṇaṃ ca pragṛhram.
Bālamanoramā2:
padā'svairibāhrāpakṣyeṣu ca 690, 3.1.119 padā'svairi.pada, asvairi, bāhrā, pakṣy
See More
padā'svairibāhrāpakṣyeṣu ca 690, 3.1.119 padā'svairi.pada, asvairi, bāhrā, pakṣya eṣvartheṣu graheḥ kyabityarthaḥ. avagṛhraṃ pragṛhraṃ vā padamiti. samastapadasya avāntarapadavicchedo'vagrahaḥ. "aprāvetyādipadamitiśiraskaṃ pragrahaḥ" iti prātiśākhye prasiddham. "īdūdeddvivacanaṃ pragṛhra"miti sūtrodāharaṇaṃ ca pragṛhram.
Tattvabodhinī1:
padāsvairi. eṣvartheṣu graheḥ kyap syāt. avagṛhramiti. yas padasyā'vagrahaḥ
kri Sū #574
See More
padāsvairi. eṣvartheṣu graheḥ kyap syāt. avagṛhramiti. yas padasyā'vagrahaḥ
kriyate tatpadam. avagraho = vicchedaḥ. avāntarapadasaṃjñāṃ sūcayituṃ pāṭhakāle
kiṃcitkālamavasanām. pragṛhramiti. yasya pragrahastatpadam. pragrahastu
prakṛtibhāvāt yaṇādyabhāve parasparamacorasannakarṣaḥ. `yasya pragṛhrasaṃjñā vihitā
tatpragṛhra'miti vṛttiḥ. yadpi padāvayavasya dvivacanādeḥ pragṛhrasaṃjñā na tu
padasya, tathāpyavayavadharmasya samudāye upacāro bodhyaḥ. avagṛhrapragṛhraśabdau
prātiśākhyādiṣu padaviśeṣaparatayā nirūḍhau. asvairīti. svena īrituṃ śīlamasya svairī =
svatantraḥ. `svādīreriṇoḥ' iti vṛddhiḥ. nañpūrvastu asvairī. gṛhrakā iti.
`anukampāyā'miti kan. gṛhāsaktāḥ pakṣamṛgāśchekāste gṛhrakāśca te' ityabharaḥ.
vibhāṣā kṛ. karoteḥ kyapyaprāpte, vṛṣestu ṛdupadhatvānnityaṃ prāpte'yamārambhaḥ.
Tattvabodhinī2:
padā'svairibāhrāpakṣyeṣu ca 574, 3.1.119 padāsvairi. eṣvartheṣu graheḥ kyap syāt
See More
padā'svairibāhrāpakṣyeṣu ca 574, 3.1.119 padāsvairi. eṣvartheṣu graheḥ kyap syāt. avagṛhramiti. yas padasyā'vagrahaḥ kriyate tatpadam. avagraho = vicchedaḥ. avāntarapadasaṃjñāṃ sūcayituṃ pāṭhakāle kiṃcitkālamavasanām. pragṛhramiti. yasya pragrahastatpadam. pragrahastu prakṛtibhāvāt yaṇādyabhāve parasparamacorasannakarṣaḥ. "yasya pragṛhrasaṃjñā vihitā tatpragṛhra"miti vṛttiḥ. yadpi padāvayavasya dvivacanādeḥ pragṛhrasaṃjñā na tu padasya, tathāpyavayavadharmasya samudāye upacāro bodhyaḥ. avagṛhrapragṛhraśabdau prātiśākhyādiṣu padaviśeṣaparatayā nirūḍhau. asvairīti. svena īrituṃ śīlamasya svairī = svatantraḥ. "svādīreriṇoḥ" iti vṛddhiḥ. nañpūrvastu asvairī. gṛhrakā iti. "anukampāyā"miti kan. gṛhāsaktāḥ pakṣamṛgāśchekāste gṛhrakāśca te" ityabharaḥ. vibhāṣā kṛ. karoteḥ kyapyaprāpte, vṛṣestu ṛdupadhatvānnityaṃ prāpte'yamārambhaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents