1/37:ṅitkaraṇam kimartham |
2/37:gāṅi anubandhakaraṇam viśeṣaṇāṛtham |*
3/37:gāṅi anubandhakaraṇam kriyate viśeṣaṇāṛtham |
4/37:kva viśeṣaṇārthena arthaḥ |
5/37:gāṅkuṭādibhyaḥ añṇit ṅit iti |
6/37:gākuṭādibhyaḥ añṇit ṅit iti iyati ucyamāne iṇādeśasya api prasajyeta |
7/37:jñāpakam vā sānubandhakasya ādeśavacane itkāryābhāvasya |*
8/37:atha vā etat jñāpayati ācāryaḥ sānubandhakasya ādeśe itkāryam na bhavati iti |
9/37:kim etasya jñāpane prayojanam |
10/37:prayojanam cakṣiṅaḥ khyāñ | ṅitaḥ iti ātmanepadam na bhavati |*
11/37:laṭaḥ śatṛśānacau | laṭaḥ śatṛśānacau prayojanam |*
12/37:pacamānaḥ yajamānaḥ iti |
13/37:ṭitaḥ iti etvam na bhavati |
14/37:yuvoḥ anākau |*
15/37:yuvoḥ anākau ca prayojanam |
16/37:nandanaḥ kārakaḥ nandanā kārikā iti |
17/37:ugillakṣaṇau ṅībnumau na bhavataḥ |
18/37:meḥ ca ananubandhakasya amvacanam |*
19/37:meḥ ca ananubandhakasya amvaktavyaḥ |
20/37:acinavam akaravam asunavam |
21/37:atyalpam idam ucyate |
22/37:tiptibmipām iti vaktavyam |
23/37:iha api yathā syāt : veda vettha |
24/37:asya jñāpakasya santi doṣāḥ santi prayojanāni |
25/37:doṣāḥ samāḥ bhūyāṃsaḥ vā |
26/37:tasmāt na arthaḥ anena jñāpakena |
27/37:katham yāni prayojanāni |
28/37:na etāni santi |
29/37:iha tāvat |
30/37:cakṣiṅaḥ khyāñ iti |
31/37:ñitkaraṇasāmarthyāt vibhāṣā ātmanepadam bhaviṣyati |
32/37:laṭaḥ śatṛśānacau iti |
33/37:vakṣyati etat |
34/37:prakṛtānām ātmanepadānām etvam bhavati iti |
35/37:yuvoḥ anākau iti |
36/37:vakṣyati etat |
37/37:siddham tu yuvoḥ ananunāsikatvāt iti |

gāṅadeśo bhavati iṅo liṭi parataḥ. adhijage, adhijagāte, adhijagire. gāṅo 'nubandhagrahaṇaṃ viśeṣanārtham, gāṅ kuṭādibhyo 'ñṇin ṅit 1-2-1 ityatra asya grahaṇaṃ yathā syāt. na hi sthānivadbhāvena gāṅiti rūpaṃ labhyate.

gāṅ liṭi 2.4.49 gāṅadeśo bhavati iṅo liṭi parataḥ. adhijage, adhijagāte, adhijagire. gāṅo 'nubandhagrahaṇaṃ viśeṣanārtham, gāṅ kuṭādibhyo 'ñṇin ṅit 1.2.1 ityatra asya grahaṇaṃ yathā syāt. na hi sthānivadbhāvena gāṅiti rūpaṃ labhyate.

gāṅ liṭi. , 2.4.49 "adhijage" iti. "liṭastajhayoreśirec" 3.4.81 ityeś. "āto lopa iṭi ca" 6.4.64 ityākāralopaḥ. gā ityetasya dvirvacanam. nanu liṭi parabhūte taśabdasya paratvāt pragevaiśādeśena bhavitavyam; paścāt gāṅādeśena, tataśca dvirvacane nimitte'cyayaṃ gāṅādeśa iti "dvirvacane'ci" 1.1.58 iti sthānivadbhāvādivarṇasya dvirvacanaṃ prāpnoti, tatkathaṃ gā ityetasya dvarvacanam? naitadasti; yasmāt liṇmātrāpekṣatvāt gāṅādeśo'ntaraṅgaḥ, liḍādeśaviśeṣāśrayatvādeśādeśo bahiraṅagaḥ, tasmādantaraṅgatvādeśādeśāt prāgeva gāṅgādeśena bhavitavyam, tataśca dvirvacananimittenāyamacyajādeśa iti sthānivadbhāvo na bhavati, tatkuta ivarṇasya dvirvacanaprasaṅgaḥ. "gāṅo'nubandhakaraṇaṃ viśeṣaṇārtham" iti. gāṅakuṭādisūtre 1.2.1 "gāṅakuṭādibhyaḥ" ityucyamāne "kai gai śabde" (dhā.pā.916,917) ityasyāpi grahaṇaṃ syāt, tataścāgāsīnnaṭa ityatra grahaṇaṃ kasmānna bhavati? yena hetunā na bhavati sa heturgāṅkuṭādisūtre eva darśitaḥ. nanu ceṅo ṅitastatra sthānivadbhāvenaiva grahaṇaṃ bhaviṣyati, ta()tka ṅakāreṇetyata āha-- "na hi" ityādi. tatra hi gāṅityetasya svarūpasya grahaṇam. na ca tat sthāna#ivadbhāvena labhyate. kiṃ tarhi? kāryam. yasmāt "sthānivadādeśaḥ" 1.1.55 iti kāryātideśo'yam, na rūpātideśaḥ॥

iṅo gāṅ syālliṭi. adhijage. adhijagāte. adhijagire. adhyetā. adhyeṣyate. adhītām. adhīyātām. adhīyatām. adhīṣva. adhīyāthām. adhīdhvam. adhyayai. adhyayāvahai. adhyayāmahai. adhyaita. adhyaiyātām. adhyaiyata. adhyaithāḥ. adhyaiyāthām. adhyaidhvam. adhyaiyi. adhyaivahi. adhyaimahi. adhīyīta. adhīyīyātām. adhīyīran. adhyeṣīṣṭa..

gāṅ liṭi 588, 2.4.49 iṅo gāṅ syālliṭi. adhijage. adhijagāte. adhijagire. adhyetā. adhyeṣyate. adhītām. adhīyātām. adhīyatām. adhīṣva. adhīyāthām. adhīdhvam. adhyayai. adhyayāvahai. adhyayāmahai. adhyaita. adhyaiyātām. adhyaiyata. adhyaithāḥ. adhyaiyāthām. adhyaidhvam. adhyaiyi. adhyaivahi. adhyaimahi. adhīyīta. adhīyīyātām. adhīyīran. adhyeṣīṣṭa॥

gāṅ liṭi. iṅa iti. `iṅaśce'tyatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. sthanivattvādeva ṅittve siddhe ṅitkaraṇaṃ `gāṅkuṭādibhyaḥ' ityatra `iṇo gā luṅī'tyasya grahaṇā'bhāvārthamiti bhāṣyam. nanu kṛte gāṅādeśe dvitve'bhyāsajaśtve āllope adhijage iti rūpaṃ vakṣyati. tadayuktam. `dvirvacane'cīti gāṅādeśaniṣedhādgāṅādeśāt prāgeva dvitve sati uttarakhaṇḍasya gādeśe adhīge iti rūpāpatterityata āha- - lāvasthāyāṃ, vivakṣite veti. tatra `lāvasthāyā'miti vārtikamate gāṅgādeśātprāgeva `dvirvacane'cī'ti sūtraṃ na pravartate, dvitvanimittā'co'bhāvāt. `vivakṣite' iti bhāṣyamate tu sutarāṃ `dvirvacane'cī'ti na pravartate, anaimittikatvāditi bhāvaḥ. adhijagire iti. adhijagiṣe adhijagāthe adhijagidhve. adhijage adhijagivahe adhijagimahe. loṭi–adhītām adhīyātām adhīyatām. adhīṣva adhīyāthām adhīdhvamiti siddhavatkṛtya āha– adhyayai iti. tatra prakriyāṃ darśayati– guṇā'yādeśayoriti. `pūrvaṃ dhātuḥ sādhanena yujyate paścādupasargeṇeti `suṭkātpūrvaḥ iti sūtrasiddhāntāditi bhāvaḥ. tathā ca iṭ ettve āṭi vṛddhau adhi i ai iti sthite guṇe'yādeśe yaṇiti phalitam. nanu `pūrvaṃ dhāturupasargeṇa yujyate paścātsādhanene'tyapi pakṣaḥ `suṭkātpūrvaḥ' iti sūtrabhāṣye sthitaḥ, tathā ca adhi i ai iti sthite pūrvasavarṇadīrge sati guṇā'yādeśayoḥ kṛtayo adhayai iti syādityāśaṅkya nirākaroti–pūrvaṃ dhāturiti. sādhanenatyasya kārakabodhakenetyarthaḥ. pratyayeneti yāvat. darśana ityetasya mate ityarthaḥ. `pūrvaṃ dhāturupasargeṇa yujyate paścātsādhanene'ti pakṣe parvapravṛttikatvena antaraṅgatvāt `sārvadhātukādrdhadhātukayo'riti guṇaṃ bādhitvā savarṇadīrghaḥ prāpto na bhavatītyanvayaḥ. kuta ityata āha– ṇeradhyayane vṛttamiti nirdeśāditi. anyathā lyuṭi anādeśe adhi i ana iti sthite pūrvaṃ savarṇadīrghe tato guṇā'yādeśayoḥ kṛtayoradhayanamiti prasaṅgāditi bhāvaḥ. vastutastu `pūrvaṃ dhātuḥ sādhanena yujyate' ityeva bhāṣyasaṃmataṃ, `pūrvaṃ dhāturupasargeṇa. naitatsāra'miti bhāṣyokterityanyatra vistaraḥ. adhyayāvahai adhyayāmahai. laḍa\ufffdāha–adhyaiteti. adhi ā i ta iti sthite `āṭaśce'ti vṛddhau yaṇiti bhāvaḥ. adhi i ātāmiti sthite āṭi vṛddhau yaṇa adhyaitāmiti prāpte āha- - paratvādiyaṅiti. āṭaḥ prāgeva paratvādikārasya iyaṅi tata āṭi vṛddhau yaṇi `adhyaiyātā'miti rūpamityarthaḥ. adhyaiyateti. `ātmanepadeṣvanataḥṭa ityadādeśaḥ. adhyaithāḥ adhyaiyāthām adhyaidhvamiti siddhavatkṛtyāha–adhyaiyi adhyaivahi adhyaimahīti. vidhiliṅyāha– adhīyīteti. adhi i ta iti stite sīyuṭi suṭi salope adhi i īta iti sthite dhātubhūtasya ikārasya iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīyātāmiti. adhi i ātāmiti sthite sīyuṭi suṭi salope adhi i īyātāmiti sthite dhātubhūtasyekārasya iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. jhasya ranbhāve sīyuṭi sakārayakāralope adhi i ī ran sthite dhātubhūtasya ikārasya iyaṅi savarṇadīrghe - adhīyīran, adhīyīthāḥ, adhīyīyāthāmiti siddhavatkṛtya āha-adhīyīdhvamiti. dhvami sīyuṭi salope yalope adhi i ī dhvamiti sthite iṅa iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīyeti. `iṭo't'. sīyuṭ. salopaḥ. adhi i īya iti sthite iṅa iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīvahi adhīyīmahi. āśīrliṅyāha- - adhyeṣīṣṭeti. sīyuṭi guṇaḥ. yaṇ ṣatvam. adhyeṣīyāstām- – adhyeṣīran. adhyeṣīṣṭāḥ adhyeṣīyāsthām adhyeṣīḍhvam. adhyeṣīya adhyeṣīvahi adhyeṣīmahi.luṅi āṭi adhi ā i ta iti sthite–

gāṅ liṭi 290, 2.4.49 gāṅ liṭi. iṅa iti. "iṅaśce"tyatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. sthanivattvādeva ṅittve siddhe ṅitkaraṇaṃ "gāṅkuṭādibhyaḥ" ityatra "iṇo gā luṅī"tyasya grahaṇā'bhāvārthamiti bhāṣyam. nanu kṛte gāṅādeśe dvitve'bhyāsajaśtve āllope adhijage iti rūpaṃ vakṣyati. tadayuktam. "dvirvacane'cīti gāṅādeśaniṣedhādgāṅādeśāt prāgeva dvitve sati uttarakhaṇḍasya gādeśe adhīge iti rūpāpatterityata āha-- lāvasthāyāṃ, vivakṣite veti. tatra "lāvasthāyā"miti vārtikamate gāṅgādeśātprāgeva "dvirvacane'cī"ti sūtraṃ na pravartate, dvitvanimittā'co'bhāvāt. "vivakṣite" iti bhāṣyamate tu sutarāṃ "dvirvacane'cī"ti na pravartate, anaimittikatvāditi bhāvaḥ. adhijagire iti. adhijagiṣe adhijagāthe adhijagidhve. adhijage adhijagivahe adhijagimahe. loṭi--adhītām adhīyātām adhīyatām. adhīṣva adhīyāthām adhīdhvamiti siddhavatkṛtya āha-- adhyayai iti. tatra prakriyāṃ darśayati-- guṇā'yādeśayoriti. "pūrvaṃ dhātuḥ sādhanena yujyate paścādupasargeṇeti "suṭkātpūrvaḥ iti sūtrasiddhāntāditi bhāvaḥ. tathā ca iṭ ettve āṭi vṛddhau adhi i ai iti sthite guṇe'yādeśe yaṇiti phalitam. nanu "pūrvaṃ dhāturupasargeṇa yujyate paścātsādhanene"tyapi pakṣaḥ "suṭkātpūrvaḥ" iti sūtrabhāṣye sthitaḥ, tathā ca adhi i ai iti sthite pūrvasavarṇadīrge sati guṇā'yādeśayoḥ kṛtayo adhayai iti syādityāśaṅkya nirākaroti--pūrvaṃ dhāturiti. sādhanenatyasya kārakabodhakenetyarthaḥ. pratyayeneti yāvat. darśana ityetasya mate ityarthaḥ. "pūrvaṃ dhāturupasargeṇa yujyate paścātsādhanene"ti pakṣe parvapravṛttikatvena antaraṅgatvāt "sārvadhātukādrdhadhātukayo"riti guṇaṃ bādhitvā savarṇadīrghaḥ prāpto na bhavatītyanvayaḥ. kuta ityata āha-- ṇeradhyayane vṛttamiti nirdeśāditi. anyathā lyuṭi anādeśe adhi i ana iti sthite pūrvaṃ savarṇadīrghe tato guṇā'yādeśayoḥ kṛtayoradhayanamiti prasaṅgāditi bhāvaḥ. vastutastu "pūrvaṃ dhātuḥ sādhanena yujyate" ityeva bhāṣyasaṃmataṃ, "pūrvaṃ dhāturupasargeṇa. naitatsāra"miti bhāṣyokterityanyatra vistaraḥ. adhyayāvahai adhyayāmahai. laḍa()āha--adhyaiteti. adhi ā i ta iti sthite "āṭaśce"ti vṛddhau yaṇiti bhāvaḥ. adhi i ātāmiti sthite āṭi vṛddhau yaṇa adhyaitāmiti prāpte āha-- paratvādiyaṅiti. āṭaḥ prāgeva paratvādikārasya iyaṅi tata āṭi vṛddhau yaṇi "adhyaiyātā"miti rūpamityarthaḥ. adhyaiyateti. "ātmanepadeṣvanataḥṭa ityadādeśaḥ. adhyaithāḥ adhyaiyāthām adhyaidhvamiti siddhavatkṛtyāha--adhyaiyi adhyaivahi adhyaimahīti. vidhiliṅyāha-- adhīyīteti. adhi i ta iti stite sīyuṭi suṭi salope adhi i īta iti sthite dhātubhūtasya ikārasya iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīyātāmiti. adhi i ātāmiti sthite sīyuṭi suṭi salope adhi i īyātāmiti sthite dhātubhūtasyekārasya iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. jhasya ranbhāve sīyuṭi sakārayakāralope adhi i ī ran sthite dhātubhūtasya ikārasya iyaṅi savarṇadīrghe - adhīyīran, adhīyīthāḥ, adhīyīyāthāmiti siddhavatkṛtya āha-adhīyīdhvamiti. dhvami sīyuṭi salope yalope adhi i ī dhvamiti sthite iṅa iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīyeti. "iṭo't". sīyuṭ. salopaḥ. adhi i īya iti sthite iṅa iyaṅi savarṇadīrgha iti bhāvaḥ. adhīyīvahi adhīyīmahi. āśīrliṅyāha-- adhyeṣīṣṭeti. sīyuṭi guṇaḥ. yaṇ ṣatvam. adhyeṣīyāstām- -- adhyeṣīran. adhyeṣīṣṭāḥ adhyeṣīyāsthām adhyeṣīḍhvam. adhyeṣīya adhyeṣīvahi adhyeṣīmahi.luṅi āṭi adhi ā i ta iti sthite--

gāṅ liṭi. lāvasthāyāmiti. vārtikamate tu ekādeśātprāgeva gāṅgādeśe `dvirvacane'ci' iti sūtraṃ na pravartate, dvitvanimittā'co'bhāvāt. vivakṣita iti. bhāṣyamate tu sutarāṃ na pravartate, anaimittikatvāditi bhāvaḥ. nirdeśānna bhavatīti. `vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ' iti samādhānaṃ tu na pravartate, vyāśrayatvāditi bhāvaḥ. adhyaiyateti. `ātmanepadeṣvanataḥ' iti jhasya at. laḍmadhyame tu – adhyaithāḥ. adhyaiyāthām. adhyaidhm. adhyeṣīṣṭeti. liṅaḥ sīyuṭ. adhyaiṣīyāstām. adhyaiṣīran.

gāṅ liṭi 251, 2.4.49 gāṅ liṭi. lāvasthāyāmiti. vārtikamate tu ekādeśātprāgeva gāṅgādeśe "dvirvacane'ci" iti sūtraṃ na pravartate, dvitvanimittā'co'bhāvāt. vivakṣita iti. bhāṣyamate tu sutarāṃ na pravartate, anaimittikatvāditi bhāvaḥ. nirdeśānna bhavatīti. "vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ" iti samādhānaṃ tu na pravartate, vyāśrayatvāditi bhāvaḥ. adhyaiyateti. "ātmanepadeṣvanataḥ" iti jhasya at. laḍmadhyame tu -- adhyaithāḥ. adhyaiyāthām. adhyaidhm. adhyeṣīṣṭeti. liṅaḥ sīyuṭ. adhyaiṣīyāstām. adhyaiṣīran.