Kāśikāvṛttī1:
ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi napuṃsake ca bhāṣyante. ardharcaḥ. ardharcam. gomayaḥ
See More
ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi napuṃsake ca bhāṣyante. ardharcaḥ. ardharcam. gomayaḥ.
gomayam. śabdarūpā'śrayā ca iyaṃ dviliṅgatā kvacidarthabhedena api vyavatiṣṭhate, yathā
paḍmaśaṅkhaśabdau nidhivacanau puṃliṅgau, jalaje ubhayaliṅgau. bhūtaśabdaḥ piśāce ubhayaliṅgaḥ,
kriyāśabdasya abhidheyavalliṅgam. saindhavaśabdo lavaṇe ubhayaliṅgaḥ, yaugikasya
abhidheyavalliṅgam. sāraśabda utkarṣe puṃliṅgaḥ, nyāyādanapete napuṃsakam, naitat
sāram iti. dharmaḥ ityapūrve puṃliṅgaḥ, tatsādhane napuṃsakam. tāni dharmāṇi
prathamānyāsan. ardharca. gomaya. kaṣāya. kārṣāpaṇa. kutapa. kapāṭa. śaṅkha. cakra. gūtha. yūtha.
dhvaja. kabandha. paḍma. gṛha. saraka. kaṃsa. divasa. yūṣa. andhakāra. daṇḍa. kamaṇḍalu. manḍa. bhūta.
dvīpa. dyūta. cakra. dharma. karman. modaka. śatamāna. yāna. nakha. nakhara. caraṇa. puccha. dāḍima.
hima. rajata. saktu. pidhāna. sāra. pātra. ghṛta. saindhava. auṣadha. āḍhaka. caṣaka. droṇa. khalīna.
pātrīva. ṣaṣṭika. vāra. bāna. protha. kapaittha. śuṣka. śīla. śulba. sīdhu. kavaca. reṇu.
kapaṭa. sīkara. musala. suvarṇa. yūpa. camasa. varṇa. kṣīra. karṣa. ākāśa. aṣṭāpada. maṅgala.
nidhana. niryāsa. jṛmbha. vṛtta. pusta. kṣveḍita. śṛṅga. śṛṅkhala. madhu. mūla. mūlaka.
śarāva. śāla. vapra. vimāna. mukha. pragrīva. śūla. vajra. karpaṭa. śikhara. kalka. nāṭa.
mastaka. valaya. kusuma. tṛṇa. paṅka. kuṇḍala. kirīṭa. arbuda. aṅkuśa. timira. āśrama.
bhūṣaṇa. ilvasa. mukula. vasanta. taḍāga. piṭaka. viṭaṅka. māṣa. kośa. phalaka. dina. daivata. pināka.
samara. sthāṇu. anīka. upavāsa. śāka. karpāsa. caśāla. khaṇḍa. dara. viṭapa. raṇa. bala. mala. mṛṇāla.
hasta. sūtra. tāṇḍava. gāṇḍīva. maṇḍapa. paṭaha. saudha. pārśva. śarīra. phala. chala. pūra.
rāṣṭra. viśva. ambara. kuṭṭima. maṇḍala. kakuda. tomara. toraṇa. mañcaka. puṅkha. madhya.
bāla. valmīka. varṣa. vastra. deha. udyāna. udyoga. sneha. svara. saṅgama. niṣka.
kṣema. śūka. chatra. pavitra. yauvana. pānaka. mūṣika. valkala. kuñja. vihāra. lohita. viṣāṇa.
bhavana. araṇya. pulina. dṛḍha. āsana. airāvata. śūrpa. tīrtha. lomaśa. tamāla. loha. daṇḍaka. śapatha.
pratisara. dāru. dhanus. māna. taṅka. vitaṅka. mava. sahasra. odana. pravāla. śakaṭa. aparāhṇa.
nīḍa. śakala. iti ardharcādiḥ.
Kāśikāvṛttī2:
ardharcāḥ puṃsi ca 2.4.31 ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi napuṃsake ca bhāṣyante. ar
See More
ardharcāḥ puṃsi ca 2.4.31 ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi napuṃsake ca bhāṣyante. ardharcaḥ. ardharcam. gomayaḥ. gomayam. śabdarūpā'śrayā ca iyaṃ dviliṅgatā kvacidarthabhedena api vyavatiṣṭhate, yathā paḍmaśaṅkhaśabdau nidhivacanau puṃliṅgau, jalaje ubhayaliṅgau. bhūtaśabdaḥ piśāce ubhayaliṅgaḥ, kriyāśabdasya abhidheyavalliṅgam. saindhavaśabdo lavaṇe ubhayaliṅgaḥ, yaugikasya abhidheyavalliṅgam. sāraśabda utkarṣe puṃliṅgaḥ, nyāyādanapete napuṃsakam, naitat sāram iti. dharmaḥ ityapūrve puṃliṅgaḥ, tatsādhane napuṃsakam. tāni dharmāṇi prathamānyāsan. ardharca. gomaya. kaṣāya. kārṣāpaṇa. kutapa. kapāṭa. śaṅkha. cakra. gūtha. yūtha. dhvaja. kabandha. paḍma. gṛha. saraka. kaṃsa. divasa. yūṣa. andhakāra. daṇḍa. kamaṇḍalu. manḍa. bhūta. dvīpa. dyūta. cakra. dharma. karman. modaka. śatamāna. yāna. nakha. nakhara. caraṇa. puccha. dāḍima. hima. rajata. saktu. pidhāna. sāra. pātra. ghṛta. saindhava. auṣadha. āḍhaka. caṣaka. droṇa. khalīna. pātrīva. ṣaṣṭika. vāra. bāna. protha. kapaittha. śuṣka. śīla. śulba. sīdhu. kavaca. reṇu. kapaṭa. sīkara. musala. suvarṇa. yūpa. camasa. varṇa. kṣīra. karṣa. ākāśa. aṣṭāpada. maṅgala. nidhana. niryāsa. jṛmbha. vṛtta. pusta. kṣveḍita. śṛṅga. śṛṅkhala. madhu. mūla. mūlaka. śarāva. śāla. vapra. vimāna. mukha. pragrīva. śūla. vajra. karpaṭa. śikhara. kalka. nāṭa. mastaka. valaya. kusuma. tṛṇa. paṅka. kuṇḍala. kirīṭa. arbuda. aṅkuśa. timira. āśrama. bhūṣaṇa. ilvasa. mukula. vasanta. taḍāga. piṭaka. viṭaṅka. māṣa. kośa. phalaka. dina. daivata. pināka. samara. sthāṇu. anīka. upavāsa. śāka. karpāsa. caśāla. khaṇḍa. dara. viṭapa. raṇa. bala. mala. mṛṇāla. hasta. sūtra. tāṇḍava. gāṇḍīva. maṇḍapa. paṭaha. saudha. pārśva. śarīra. phala. chala. pūra. rāṣṭra. viśva. ambara. kuṭṭima. maṇḍala. kakuda. tomara. toraṇa. mañcaka. puṅkha. madhya. bāla. valmīka. varṣa. vastra. deha. udyāna. udyoga. sneha. svara. saṅgama. niṣka. kṣema. śūka. chatra. pavitra. yauvana. pānaka. mūṣika. valkala. kuñja. vihāra. lohita. viṣāṇa. bhavana. araṇya. pulina. dṛḍha. āsana. airāvata. śūrpa. tīrtha. lomaśa. tamāla. loha. daṇḍaka. śapatha. pratisara. dāru. dhanus. māna. taṅka. vitaṅka. mava. sahasra. odana. pravāla. śakaṭa. aparāhṇa. nīḍa. śakala. iti ardharcādiḥ.
Nyāsa2:
adrdharcāḥ puṃsi ca. , 2.4.31 adrdharcā iti bahuvacananirdeśādādyartho gamyata i
See More
adrdharcāḥ puṃsi ca. , 2.4.31 adrdharcā iti bahuvacananirdeśādādyartho gamyata ityāha-- "adrdharcādayaḥ" ityādi.
"śabdarūpāśrayā ceyam" iti. śabdarūpamāśrayo yasyāḥ sā tathoktā. śabdarūpamāśrityārthamanapekṣyadviliṅgateyaṃ vidhīyata ityarthaḥ. kriyāśabdasyābhidheyavalliṅgamiti bhūtaṃ kuṇḍam, bhūtā śāṭī, bhūto ghaṭa iti. yaugikasyābhidheyavalliṅgamiti lavaṇaṃ śākam, lavaṇā yavagūḥ, lavaṇaḥ sūpaḥ iti. lavaṇena saṃsṛṣṭamiti "saṃsṛṣṭe" (4.4.ka22) iti ṭhak. tasya "lavaṇālluk" 4.4.24 iti luk. ata eva taddhitārthayoge bhūtatvāt apūrvaśabdo'yaṃ dharmādharmayorvatrtate. "tatsādhane" iti. adṛṣṭopārjanaṃ prati yasyāṅgabhāvaḥ sa tatsādhanamityarthaḥ, sa punaryāgādiḥ. karmaśabdo nakārānta evobhayaliṅga iti krama karmā ceti॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
Sū #967
Laghusiddhāntakaumudī2:
ardharcāḥ puṃsi ca 967, 2.4.31 ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi klībe ca syuḥ. ardhar
See More
ardharcāḥ puṃsi ca 967, 2.4.31 ardharcādayaḥ śabdāḥ puṃsi klībe ca syuḥ. ardharcaḥ. ardharcam. evaṃ dhvajatīrthaśarīramaṇḍapayūpadehāṅkuśapātrasūtrādayaḥ. sāmānye napuṃsakam. mṛdu pacati. prātaḥ kamanīyam॥
Bālamanoramā1:
ardharcāḥ. bahuvacanāttadādīnāṃ grahaṇamityāha–ardharcādaya iti. ardharcamiti.
Sū #806
See More
ardharcāḥ. bahuvacanāttadādīnāṃ grahaṇamityāha–ardharcādaya iti. ardharcamiti.
ṛco'rdhamiti vigrahe `arddhaṃ napuṃsaka'miti samāsaḥ. `ṛkpūḥ' iti ac. paravalliṅgaṃ
strītvaṃ bādhitvā puṃnapuṃsakatvavikalpaḥ.
Bālamanoramā2:
adrdharcāḥ puṃsi ca 806, 2.4.31 ardharcāḥ. bahuvacanāttadādīnāṃ grahaṇamityāha--
See More
adrdharcāḥ puṃsi ca 806, 2.4.31 ardharcāḥ. bahuvacanāttadādīnāṃ grahaṇamityāha--ardharcādaya iti. ardharcamiti. ṛco'rdhamiti vigrahe "arddhaṃ napuṃsaka"miti samāsaḥ. "ṛkpūḥ" iti ac. paravalliṅgaṃ strītvaṃ bādhitvā puṃnapuṃsakatvavikalpaḥ.
Tattvabodhinī1:
adrdharcā iti. iha keṣāṃcidarthabhedena vyavastheṣyate. sā ca vyavasthā,—
madya Sū #708
See More
adrdharcā iti. iha keṣāṃcidarthabhedena vyavastheṣyate. sā ca vyavasthā,—
madyamakarandamākṣikāṇāṃ vācī madhuśabdo dviliṅgaḥ, caitrādivācī tu puṃliṅgaḥ, bhūtaḥ
piśaice dviliṅgaḥ, kriyāvacanastu viśeṣyeliṅga ityevaṃ yathāyathaṃ jñeyā.
`adrdharcāḥ puṃsi ca ' `sa napuṃsaka'mityanayormadhye `jātyākhyāyā'miti
catuḥsūtryāḥ saṅgatiriha cintyā. bahūnāṃ vacanaṃ pratipādanamiti vyākhyā
nātphalito'trātideśa ityāśayenāha–.
Tattvabodhinī2:
adrdharcāḥ puṃsi ca 708, 2.4.31 adrdharcā iti. iha keṣāṃcidarthabhedena vyavasth
See More
adrdharcāḥ puṃsi ca 708, 2.4.31 adrdharcā iti. iha keṣāṃcidarthabhedena vyavastheṣyate. sā ca vyavasthā,---madyamakarandamākṣikāṇāṃ vācī madhuśabdo dviliṅgaḥ, caitrādivācī tu puṃliṅgaḥ, bhūtaḥ piśaice dviliṅgaḥ, kriyāvacanastu viśeṣyeliṅga ityevaṃ yathāyathaṃ jñeyā. "adrdharcāḥ puṃsi ca " "sa napuṃsaka"mityanayormadhye "jātyākhyāyā"miti catuḥsūtryāḥ saṅgatiriha cintyā. bahūnāṃ vacanaṃ pratipādanamiti vyākhyā nātphalito'trātideśa ityāśayenāha--.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents