Kāśikāvṛttī1:
śeṣe iti vartate. adhīgarthāḥ smaranārthāḥ, daya dānagatirakṣaneṣu, īśa eśvarye,
See More
śeṣe iti vartate. adhīgarthāḥ smaranārthāḥ, daya dānagatirakṣaneṣu, īśa eśvarye, eteṣaṃ
karmaṇi kārake śeṣatvena vivakṣite ṣaṣṭhī vibhaktir bhavati. māturadhyeti. mātuḥ samarati.
sarpiṣo dyate. sarpiṣa īṣṭe. madhuna īṣṭe. karmaṇi ityeva, mātur guṇaiḥ smarati.
śeṣe kim? mātaraṃ smarati.
Kāśikāvṛttī2:
adhīgarthadayaiiśām karmaṇi 2.3.52 śeṣe iti vartate. adhīgarthāḥ smaranārthāḥ,
See More
adhīgarthadayaiiśām karmaṇi 2.3.52 śeṣe iti vartate. adhīgarthāḥ smaranārthāḥ, daya dānagatirakṣaneṣu, īśa eśvarye, eteṣaṃ karmaṇi kārake śeṣatvena vivakṣite ṣaṣṭhī vibhaktir bhavati. māturadhyeti. mātuḥ samarati. sarpiṣo dyate. sarpiṣa īṣṭe. madhuna īṣṭe. karmaṇi ityeva, mātur guṇaiḥ smarati. śeṣe kim? mātaraṃ smarati.
Nyāsa2:
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi. , 2.3.52 "adhīka" iti. "ik smaraṇe&quo
See More
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi. , 2.3.52 "adhīka" iti. "ik smaraṇe" (dhā.pā.1047) ityasyādhipūrvasya grahaṇam. adhīgityanena samānārthā adhīgarthāḥ. kakārānubandhakaraṇamasya dhātoratraiva sūtre viśeṣaṇārtham. adhyayanārthānāmityucyamāne sandehaḥ syāt-- ko'yaṃ dhāturiti. adhipūrvasyoccāraṇenādhipūrvasyaivāsya prayoga iti darśayati. "karmaṇi kārake" ityādi. yadā tadeva karma śeṣakāryatvāccheṣatvena vivakṣyate na karmatvena, tadā tatra ṣaṣṭhī bhavati. "adhyeti" iti. adāditvācchapo luk. evam "īṣṭe" iti. vraścādisūtreṇa 8.2.36 ṣatvam.
"māturguṇaiḥ smarati" iti. atra karmagrahaṇādguṇānāṃ karaṇabhūtānāṃ śeṣavivakṣāyāmapi ṣaṣṭhī na bhavati॥
Bālamanoramā1:
adhīgartha. eṣāmiti. `iksmaraṇe'nityamadhipūrvaḥ, tasyārtha ivārthoṃ yasya Sū #605
See More
adhīgartha. eṣāmiti. `iksmaraṇe'nityamadhipūrvaḥ, tasyārtha ivārthoṃ yasya
so'dhīgarthaḥ. smaraṇārthaka iti yāvat. śeṣa iti. `ṣaṣṭhī śeṣe' ityatastadanuvṛtteriti
bhāvaḥ. mātuḥ smaraṇamiti. vastutaḥkarmībhūtamātṛsaṃbandhi smaraṇamityarthaḥ. sarpiṣo
dayanamiti. vastutaḥ karmīṃbhūtasarpiḥsaṃbandhi dayanamityarthaḥ. `daya
dānagatirakṣaṇahiṃsādāneṣu'. dīnāndayate ityatra duḥkhādviyojayitumicchatītyarthaḥ.
paraduḥkhāpaharaṇecchā dayā. īśanaṃ veti. `sarpiṣa' ityanuṣajyate. vastutaḥ
karmībhūtasarpiḥsaṃbandhī yatheṣṭaviniyoga ityarthaḥ. idamapi samāsaniṣedhārthameva.
`lokānīṣṭe' ityatra tu yathāsvecchamājñāpayatītyarthaḥ.
Bālamanoramā2:
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi 605, 2.3.52 adhīgartha. eṣāmiti. "iksmaraṇe"
See More
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi 605, 2.3.52 adhīgartha. eṣāmiti. "iksmaraṇe"nityamadhipūrvaḥ, tasyārtha ivārthoṃ yasya so'dhīgarthaḥ. smaraṇārthaka iti yāvat. śeṣa iti. "ṣaṣṭhī śeṣe" ityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. mātuḥ smaraṇamiti. vastutaḥkarmībhūtamātṛsaṃbandhi smaraṇamityarthaḥ. sarpiṣo dayanamiti. vastutaḥ karmīṃbhūtasarpiḥsaṃbandhi dayanamityarthaḥ. "daya dānagatirakṣaṇahiṃsādāneṣu". dīnāndayate ityatra duḥkhādviyojayitumicchatītyarthaḥ. paraduḥkhāpaharaṇecchā dayā. īśanaṃ veti. "sarpiṣa" ityanuṣajyate. vastutaḥ karmībhūtasarpiḥsaṃbandhī yatheṣṭaviniyoga ityarthaḥ. idamapi samāsaniṣedhārthameva. "lokānīṣṭe" ityatra tu yathāsvecchamājñāpayatītyarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
adhīgartha. adhiśabdoccāraṇam `iṅikāvadhyupasargaṃ na vyabhicarataḥ039;iti jñ Sū #542
See More
adhīgartha. adhiśabdoccāraṇam `iṅikāvadhyupasargaṃ na vyabhicarataḥ'iti jñāpanārtham.
anyathā `smṛtyarthadayeśām' ityeva brāūyāt, `igarthe'ti vā. iṅaṃśe nedaṃ
jñāpakamiti cettarhi tadaṃśe `ṇeradhyayane vṛttam' ityatrā'dhiśabdoccāraṇaṃ
jñāpatamastu. atra vyācakhyuḥ–karmaṇi kim?. karaṇe śeṣatvavivakṣāyāṃ mā bhūt.
māturgaṇasmaraṇam. atra mātā karma, guṇāstu karaṇam, ubhayatra śeṣatvavivakṣāyamapi
mātṛśabdādevānena sūtreṇa ṣaṣṭhī, guṇaśabdāttu `ṣaṣṭhī śeṣe'ityanena. tena
`guṇasmaraṇa'mitita samāso bhavatīti.
Tattvabodhinī2:
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi 542, 2.3.52 adhīgartha. adhiśabdoccāraṇam "iṅikāv
See More
adhīgarthadayeśāṃ karmaṇi 542, 2.3.52 adhīgartha. adhiśabdoccāraṇam "iṅikāvadhyupasargaṃ na vyabhicarataḥ"iti jñāpanārtham. anyathā "smṛtyarthadayeśām" ityeva brāūyāt, "igarthe"ti vā. iṅaṃśe nedaṃ jñāpakamiti cettarhi tadaṃśe "ṇeradhyayane vṛttam" ityatrā'dhiśabdoccāraṇaṃ jñāpatamastu. atra vyācakhyuḥ--karmaṇi kim(). karaṇe śeṣatvavivakṣāyāṃ mā bhūt. māturgaṇasmaraṇam. atra mātā karma, guṇāstu karaṇam, ubhayatra śeṣatvavivakṣāyamapi mātṛśabdādevānena sūtreṇa ṣaṣṭhī, guṇaśabdāttu "ṣaṣṭhī śeṣe"ityanena. tena "guṇasmaraṇa"mitita samāso bhavatīti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents