Kāśikāvṛttī1: apādāne kārake pañcamī vibhaktir bhavati. grāmādāgacchati. parvatādavarohati. vṛ See More
apādāne kārake pañcamī vibhaktir bhavati. grāmādāgacchati. parvatādavarohati. vṛkebhyo
bibheti. adhyayanāt parājayate. pañcamīvidhāne lyablope karmaṇyupasaṅkhyānam.
prāsādam āruhya prekṣate, prāsādāt prekṣate. adhikaraṇe ca upasaṅkhyānam. āsane
upaviṣya prekṣate, āsanāt prekṣate. śayanāt prekṣate. praṣnākhyānayoṣ ca
pañcamī vaktavyā. kuto bhavān? pāṭaliputrāt. yataṣcādhvakālanirmāṇam tatra pañcamī
vaktavyā. gavīdhumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanā'ni. kārtikyā āgrahāyaṇī māse.
tadyuktāt kāle saptamī vaktavyā. kārtikyā āgrahāyaṇī māse. adhvanaḥ prathamā
saptamī ca vaktavyā. gavīdhumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanāni, caturṣu yojaneṣu vā.
Kāśikāvṛttī2: apādāne pañcamī 2.3.28 apādāne kārake pañcamī vibhaktir bhavati. grāmādāgacchat See More
apādāne pañcamī 2.3.28 apādāne kārake pañcamī vibhaktir bhavati. grāmādāgacchati. parvatādavarohati. vṛkebhyo bibheti. adhyayanāt parājayate. pañcamīvidhāne lyablope karmaṇyupasaṅkhyānam. prāsādam āruhya prekṣate, prāsādāt prekṣate. adhikaraṇe ca upasaṅkhyānam. āsane upaviṣya prekṣate, āsanāt prekṣate. śayanāt prekṣate. praṣnākhyānayoṣ ca pañcamī vaktavyā. kuto bhavān? pāṭaliputrāt. yataṣcādhvakālanirmāṇam tatra pañcamī vaktavyā. gavīdhumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanā'ni. kārtikyā āgrahāyaṇī māse. tadyuktāt kāle saptamī vaktavyā. kārtikyā āgrahāyaṇī māse. adhvanaḥ prathamā saptamī ca vaktavyā. gavīdhumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanāni, caturṣu yojaneṣu vā.
Nyāsa2: apādāne pañcamī. , 2.3.28 "vṛkebhyo bibheti" iti. "bhītrārthānāṃ See More
apādāne pañcamī. , 2.3.28 "vṛkebhyo bibheti" iti. "bhītrārthānāṃ bhayahetuḥ" 1.4.25 ityapādānatvam. adhyayanāt parājayata ityatra "parājerasoḍhaḥ" 1.4.26 ityapādānatvam. "viparābhyāñjeḥ" 1.3.19 ityātmanepadam.
"pañcamīvidhāne ityādi. yadetat pañcamīvidhānamatra lyablope pañcamo syādityupasaṃkhyānam = vyākhyānaṃ katrtavyamityarthaḥ. tatredaṃ vyākhyānam-- iha pūrvasūtrāccakāro'nuvatrtate. sa cānuktasamuccayārthaḥ. tena lyablope karmaṇi pañcamī bhaviṣyati.
"adhikaraṇe copasaṃkhyānam" ityādi. atrāpyupasaṃkhyānaśabdasya pratipādanamarthaḥ. pratipādanaṃ tu pūrvavaccakārānuktasamuccayārthatvamāśritya katrtavyam.
"praśnākhyānayośca" ityādi. vaktavyeti vyākhyātavyetyarthaḥ. vyākhyānantu tāmeva cakārānuvṛttimāśritya katrtavyam. atha vā-- atrāpādāna ityevaṃ siddhā pañcamī. tathā hi kuto bhavānitytarāgacchatīti pratīyate, pāṭaliputrādityatrāpyagacchāmīti; ataḥ sphuṭamevāpādānatvam.
"yataścāṣvakāla" ityādi. yataḥ prabhṛtyadhvanaḥ kālasay nirmāṇamiyattāparicchedastatra pañcamī vaktavyā. etaduktaṃ bhavati-- adhvani kāle ca nirmīyamāṇe yadavaśribhūtatvena vivakṣyate tatra pañcamī vaktavyā = vyākhyeyā. vyākhyānantu pūrvavaccākārānuvṛttimāśritya katrtavyam. atha vā- adhvani nirmīyamāṇe apādāna ityevaṃ siddhā pañcamī. tathā hi-- gavīdhumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanānītyatra niḥsṛtyeti kriyā gamyate. ato yuktamevāpādānatvam. kārttikyā āgrahāyaṇī māsa ityatrāpi pareṇeti śabdo gamyate. tatrottarasūtreṇa digyolakṣaṇā pañcamī bhaviṣyati.
"tadyuktātkāle" ityādau tadityanena pañcamī sambadhyate. pañcamīyuktāt paro yaḥ kālastatra saptamī vaktavyā = vyākhyeyā. vyākhyānaṃ tu kārttikyā āgrahāyaṇī māsa ityatra "yasya ca bhāvena bhāvalakṣaṇam"2.3.37 ityanena saptamī siddhā. kārttikyāḥ paro yo māsastatsattayā''grahāyaṇyā bhāvo lakṣyate.
"adhvanaḥ prathamā" ityādi. tadyuktāditi vatrtate. tatra yadā sāṅkāśyasya yojanādabhedo vivakṣyate tadā prathamā. "gavīṣumataḥ sāṅkāśyaṃ catvāri yojanāni" iti. bhedavivakṣāyāntu "yasya ca bhāvena bhāvalakṣaṇam" 2.3.37 iti saptamī. tathā hi gavīdhumataḥ sāṃkāśyaṃ caturṣu yojaneṣu gateṣu satsu bhavatītyeṣo'rthaḥ pratīyate. tatra yojanasya sambandhi sambandhi gamanaṃ sāṅkāśyabhāvasya lakṣaṇaṃ bhavati॥
Laghusiddhāntakaumudī1: grāmādāyāti. dhāvato'śvātpatatītyādi.. iti pañcamī. Sū #903
Laghusiddhāntakaumudī2: kartṛkaraṇayostṛtīyā 898, 2.3.28 anabhihite kartari karaṇe ca tṛtīyā syāt. rāmeṇ See More
kartṛkaraṇayostṛtīyā 898, 2.3.28 anabhihite kartari karaṇe ca tṛtīyā syāt. rāmeṇa bāṇena hato vālī॥ iti tṛtīyā.
Bālamanoramā1: apādāne pañcamī. spaṣṭatvānna vyākhyātam. grāmādāyātīti. āgacchatītyarthaḥ.
kas Sū #579 See More
apādāne pañcamī. spaṣṭatvānna vyākhyātam. grāmādāyātīti. āgacchatītyarthaḥ.
kasmādityākāṅkṣāviṣayatvādgrāmovadhiriti apādānatvātpañcamī. `māthurāḥ
pāṭalīputrakebhya āḍha\ufffdtarāḥ' ityādau buddhikalpitaviśeṣāvadhitvamādāya
apādānatvamiti bhāṣye spaṣṭam. nanu viśleṣānukūlacalanā'nāśrayabhūtaṃ yattadeva
dhruvamiti vyākhyāyatām, kimavadhitvavivakṣayetyata āha–dhāvato'\ufffdāātpatatīti.
a\ufffdāsya calanāśrayatve'pi patanakriyāṃ prati
kasmādityākāṅkṣāviṣayatvalakṣaṇamavadhitvaṃ na viruddhamiti bhāvaḥ.
jugupsādyarthakadhātubhiryoge jugupsādiviṣayasyāpādānatvamityarthaḥ. pāpājjugupsata
iti. pāpaviṣaye kutsitatvabuddhyā na ramate ityarthaḥ. viramatīti.
`pāpā'dityanuṣajyate. pāpaviṣaye na pravartata ityarthaḥ. dharmātpramādyatīti.
dharmaviṣaye muhratītyarthaḥ. vāstavasaṃyogaviśleṣayorabhāvādvacanamidam. yadā tu
`jugupsate' ityāderjugupsādibhirnivartata ityartha āśrīyate, tadā
buddhikalpitaviśleṣāvadhitvamādāyāpādānatvaṃ siddhamiti idaṃ sūtraṃ bhāṣye
pratyākhyātam.
Bālamanoramā2: apādāne pañcamī 579, 2.3.28 apādāne pañcamī. spaṣṭatvānna vyākhyātam. grāmādāyāt See More
apādāne pañcamī 579, 2.3.28 apādāne pañcamī. spaṣṭatvānna vyākhyātam. grāmādāyātīti. āgacchatītyarthaḥ. kasmādityākāṅkṣāviṣayatvādgrāmovadhiriti apādānatvātpañcamī. "māthurāḥ pāṭalīputrakebhya āḍha()tarāḥ" ityādau buddhikalpitaviśeṣāvadhitvamādāya apādānatvamiti bhāṣye spaṣṭam. nanu viśleṣānukūlacalanā'nāśrayabhūtaṃ yattadeva dhruvamiti vyākhyāyatām, kimavadhitvavivakṣayetyata āha--dhāvato'()āātpatatīti. a()āsya calanāśrayatve'pi patanakriyāṃ prati kasmādityākāṅkṣāviṣayatvalakṣaṇamavadhitvaṃ na viruddhamiti bhāvaḥ.jugupseti. jugupsādyarthakadhātubhiryoge jugupsādiviṣayasyāpādānatvamityarthaḥ. pāpājjugupsata iti. pāpaviṣaye kutsitatvabuddhyā na ramate ityarthaḥ. viramatīti. "pāpā"dityanuṣajyate. pāpaviṣaye na pravartata ityarthaḥ. dharmātpramādyatīti. dharmaviṣaye muhratītyarthaḥ. vāstavasaṃyogaviśleṣayorabhāvādvacanamidam. yadā tu "jugupsate" ityāderjugupsādibhirnivartata ityartha āśrīyate, tadā buddhikalpitaviśleṣāvadhitvamādāyāpādānatvaṃ siddhamiti idaṃ sūtraṃ bhāṣye pratyākhyātam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents