Kāśikāvṛttī1:
tatra iti saptamyantaṃ gṛhyate. tena iti tṛtīyāntam. sarūpagrahanaṃ pratyekam
ab
See More
tatra iti saptamyantaṃ gṛhyate. tena iti tṛtīyāntam. sarūpagrahanaṃ pratyekam
abhisambadhyate. tatra iti saptamyante sarūpe pade teneti ca tṛtīyānte idam
ityetasminnarthe saṃsyete, bahuvrīhiśca samāso bhavati. itikaranaśca iha vivakṣārtho
laukikam artham anusārayati. tato grahaṇaṃ, praharanaṃ karmavyatīhāro, yuddhaṃ ca samāsārthaḥ
iti sarvam itikaranāllabhyate. yat tatra iti nirdiṣṭaṃ grahaṇam cet tad bhavati, yat
tena iti nirdiṣṭaṃ praharanaṃ cet tad bhavati, yatidam iti nirdiṣṭaṃ yuddhaṃ cet tad
bhavati. keśeṣu keśeṣu ca gṛhītvā idaṃ yuddhaṃ pravṛttaṃ keśākeśi. kacākaci. daṇḍaiśca
daṇḍaiśca pragṛtya idaṃ yuddhaṃ pravṛttaṃ daṇḍādaṇḍi. musalāmusali. ic
karmavyatīhāre 5-4-127 iti ic samāsāntaḥ, sa ca avyayam. anyeṣām api dṛśyate
6-3-137 iti pūrvapadasya dīrghatvam. sarūpagrahaṇaṃ kim? halaiśca musalaiśca prahṛtya
idaṃ yuddhaṃ pravṛttam.
Kāśikāvṛttī2:
tatra tena idam iti sarūpe 2.2.27 tatra iti saptamyantaṃ gṛhyate. tena iti tṛtī
See More
tatra tena idam iti sarūpe 2.2.27 tatra iti saptamyantaṃ gṛhyate. tena iti tṛtīyāntam. sarūpagrahanaṃ pratyekam abhisambadhyate. tatra iti saptamyante sarūpe pade teneti ca tṛtīyānte idam ityetasminnarthe saṃsyete, bahuvrīhiśca samāso bhavati. itikaranaśca iha vivakṣārtho laukikam artham anusārayati. tato grahaṇaṃ, praharanaṃ karmavyatīhāro, yuddhaṃ ca samāsārthaḥ iti sarvam itikaranāllabhyate. yat tatra iti nirdiṣṭaṃ grahaṇam cet tad bhavati, yat tena iti nirdiṣṭaṃ praharanaṃ cet tad bhavati, yatidam iti nirdiṣṭaṃ yuddhaṃ cet tad bhavati. keśeṣu keśeṣu ca gṛhītvā idaṃ yuddhaṃ pravṛttaṃ keśākeśi. kacākaci. daṇḍaiśca daṇḍaiśca pragṛtya idaṃ yuddhaṃ pravṛttaṃ daṇḍādaṇḍi. musalāmusali. ic karmavyatīhāre 5.4.127 iti ic samāsāntaḥ, sa ca avyayam. anyeṣām api dṛśyate 6.3.136 iti pūrvapadasya dīrghatvam. sarūpagrahaṇaṃ kim? halaiśca musalaiśca prahṛtya idaṃ yuddhaṃ pravṛttam.
Nyāsa2:
tatra tenedamiti sarūpe , 2.2.27 "itikaraṇaḥ" ityādi. samāsādabhimate'
See More
tatra tenedamiti sarūpe , 2.2.27 "itikaraṇaḥ" ityādi. samāsādabhimate'rthe itikaraṇo yamarthaṃ pratipādayati taṃ darśayitumāha-- "laukikamarthamanusārayati" iti. anugamayati prabodhayatīti yāvat. sa punarlaukiko'rtho grahaṇādiriti darśayannāha "tataḥ" ityādi. yasmāditikaraṇo laukikamarthamanusārayati tato hetorgarhaṇādiriti sarvaṃ labhyate. "yattatretyādinā" karmavyatīhāra iti parasparagrahaṇam, parasparagrahaṇañcetikaraṇādeva labhyata iti veditavyam. svarūpavidhiratretikaraṇādeva na bhavatīti veditavyam. daṇḍaiśceti karaṇe tṛtīyā. "sa cāvyayam" iti. tiṣṭhadguprabhṛtiṣu pāṭhādavyayībhāvaḥ; "avyayībhāvaśca" 1.1.40 ityavyayasaṃjñāvidhānāt. "sarūpam" iti. samānasya "jyotiravacanasya" 6.3.84 ityādinā sabhāvaḥ॥
Bālamanoramā1:
tatra tena. samāsa iti, bahuvrīhiriti cādhikṛtam. `tatre'tyanena saptamyan Sū #836
See More
tatra tena. samāsa iti, bahuvrīhiriti cādhikṛtam. `tatre'tyanena saptamyante pade
vivakṣite. `grahaṇaviṣaye' iti prathamādvivacanāntaṃ tadviśeṣaṇamadhyāhāryam.
`tene'tyanena tu tṛtīyānte pade vivakṣite. `praharaṇaviṣaye'iti, prathamādvivacanāntaṃ
tadviśeṣaṇamadhtāhāryam. `sarūpe' iti prathamādvivacanāntaṃ padaviśeṣaṇam. `grahaṇaviṣaye'
iti `praharaṇaviṣaye' iti tu saptamyantayostṛtīyāntayośca yathāsaṅkhyamanveti.
`ida'mityarthanirdeśaḥ. `yuddhaṃ pravṛtta'miti tadviśeṣyamadhyāhāryam.
karmavyatihāre dyotye'ityapayadhyāhāryam. tadāha–saptamyante iti.
prathamādvivacanamidam. grahaṇaviṣaye iti. gṛhrate asminniti grahaṇaṃ=keśādi. adhikaraṇe
lyuṭ, tat viṣayaḥ=vācyaṃ yayoste grahaṇaviṣaye. grahaṇavācake iti yāvat. praharaṇaviṣaye
iti. prahyiyate aneneti praharaṇaṃ =daṇḍādi. tat-viṣayaḥ=vācyaṃ yayoste praharaṇaviṣaye.
praharaṇavācake iti yāvat. atrāpi `sarūpe'pade inyanveti. idaṃ yuddhaṃ
pravṛttamityarthe iti. `ida'miti sāmānyārthanirdeśaḥ. `yuddha'miti viśeṣanirdeśaḥ.
ataḥ keśākeśi yuddhimiti na punaruktiḥ. parasparagrahaṇaṃ parasparapraharaṇaṃ ca
karmavyatihāraḥ. nanu `grahaṇaviṣaye' `praharaṇaviṣaye'ityadhyāhāre kiṃ pramāṇamityata āha–
itiśabdāditi. itiśabdo laukikaprasiddhaprakāravacanaḥ. `keśākeśī'tyādilaukikaprayoge
yāvānarthaḥ prasiddhastāvatyarthe'yaṃ bahuvrīhirbhavatītyarthaḥ.
Bālamanoramā2:
tatra tenedamiti sarūpe 836, 2.2.27 tatra tena. samāsa iti, bahuvrīhiriti cādhik
See More
tatra tenedamiti sarūpe 836, 2.2.27 tatra tena. samāsa iti, bahuvrīhiriti cādhikṛtam. "tatre"tyanena saptamyante pade vivakṣite. "grahaṇaviṣaye" iti prathamādvivacanāntaṃ tadviśeṣaṇamadhyāhāryam. "tene"tyanena tu tṛtīyānte pade vivakṣite. "praharaṇaviṣaye"iti, prathamādvivacanāntaṃ tadviśeṣaṇamadhtāhāryam. "sarūpe" iti prathamādvivacanāntaṃ padaviśeṣaṇam. "grahaṇaviṣaye" iti "praharaṇaviṣaye" iti tu saptamyantayostṛtīyāntayośca yathāsaṅkhyamanveti. "ida"mityarthanirdeśaḥ. "yuddhaṃ pravṛtta"miti tadviśeṣyamadhyāhāryam. karmavyatihāre dyotye"ityapayadhyāhāryam. tadāha--saptamyante iti. prathamādvivacanamidam. grahaṇaviṣaye iti. gṛhrate asminniti grahaṇaṃ=keśādi. adhikaraṇe lyuṭ, tat viṣayaḥ=vācyaṃ yayoste grahaṇaviṣaye. grahaṇavācake iti yāvat. praharaṇaviṣaye iti. prahyiyate aneneti praharaṇaṃ =daṇḍādi. tat-viṣayaḥ=vācyaṃ yayoste praharaṇaviṣaye. praharaṇavācake iti yāvat. atrāpi "sarūpe"pade inyanveti. idaṃ yuddhaṃ pravṛttamityarthe iti. "ida"miti sāmānyārthanirdeśaḥ. "yuddha"miti viśeṣanirdeśaḥ. ataḥ keśākeśi yuddhimiti na punaruktiḥ. parasparagrahaṇaṃ parasparapraharaṇaṃ ca karmavyatihāraḥ. nanu "grahaṇaviṣaye" "praharaṇaviṣaye"ityadhyāhāre kiṃ pramāṇamityata āha--itiśabdāditi. itiśabdo laukikaprasiddhaprakāravacanaḥ. "keśākeśī"tyādilaukikaprayoge yāvānarthaḥ prasiddhastāvatyarthe'yaṃ bahuvrīhirbhavatītyarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
tatra tenedaṃ. grahaṇa viṣaya iti. gṛhrate aneneti grahaṇaṃ=keśādi. tadviṣayo=v Sū #732
See More
tatra tenedaṃ. grahaṇa viṣaya iti. gṛhrate aneneti grahaṇaṃ=keśādi. tadviṣayo=vācyo
yayoste sarūpe. prāhyiyate aneneti praharaṇaṃ=daṇḍādi, tadviṣayo=vācyo yayoriti
prāgvat. karmavyatihāraḥ=parasparagrahaṇaṃ, parasparapraharaṇaṃ ca. nanu `grahaṇaviṣaye
saptamyante samasyete, praharaṇaviṣaye tṛtīyānte ce'tyādiviṣayaviśeṣaḥ sūtrākṣaraiḥ
kathaṃ labhyata ityata āha—iti śabdāditi. sa hi laukikīṃ vivakṣāṃ darśayati. loke
keśākeśītyādiprayoge yāvānarthaḥ pratīyate tāvatyarthe
bahuvrīhirbhavatītyarthaḥ.
Tattvabodhinī2:
tatra tenedamiti sarūpe 732, 2.2.27 tatra tenedaṃ. grahaṇa viṣaya iti. gṛhrate a
See More
tatra tenedamiti sarūpe 732, 2.2.27 tatra tenedaṃ. grahaṇa viṣaya iti. gṛhrate aneneti grahaṇaṃ=keśādi. tadviṣayo=vācyo yayoste sarūpe. prāhyiyate aneneti praharaṇaṃ=daṇḍādi, tadviṣayo=vācyo yayoriti prāgvat. karmavyatihāraḥ=parasparagrahaṇaṃ, parasparapraharaṇaṃ ca. nanu "grahaṇaviṣaye saptamyante samasyete, praharaṇaviṣaye tṛtīyānte ce"tyādiviṣayaviśeṣaḥ sūtrākṣaraiḥ kathaṃ labhyata ityata āha---iti śabdāditi. sa hi laukikīṃ vivakṣāṃ darśayati. loke keśākeśītyādiprayoge yāvānarthaḥ pratīyate tāvatyarthe bahuvrīhirbhavatītyarthaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents