sat mahat parama uttama utkṛṣṭa ityete pūjyamānaiḥ saha samasyante, tatpuruṣaśca samāso bhavati. pūjyamānaiḥ iti vacanāt pūjāvacanāḥ sadādayo vijñāyante. satpuruṣaḥ. mahāpuruṣaḥ. paramapuruṣaḥ. uttamapuruṣaḥ. utkṛṣṭapuruṣaḥ. pūjyamānaiḥ iti kim? utkṛṣṭo gauḥ kadarmāt.

vṛndarakanāgakuñjaraiḥ pūjyamānam 2.1.62 vṛndāraka nāga kuñjara ityetaiḥ saha pūjyamānavāci subantaṃ samasyate, tatpuruṣaśca samāso bhavati. pūjyamānam iti vacanāt pūjāvacanā vṛndārakā'dayo gṛhyante. govṛndārakaḥ. aśvavṛndārakaḥ. gonāgaḥ. aśvanāgaḥ. gokuñjaraḥ. aśvakuñjaraḥ. pūjyamānam iti kim? suṣīmo nāgaḥ.

vandārakanāgakuñjaraiḥ pūjyamānam. , 2.1.61 vandārakādayo jātiśabdāḥ. te copamānatve sati pūjāvacanā bhavanti. tatra vyāghrāderākṛtigaṇatvāt "upamitaṃ vyāghrādibhiḥ" 2.1.55 ityevaṃ siddhe samānyaprayogage'pi yathā syādityevamartho'yamārambhaḥ. ""pūjyamānam" iti vacanādvṛndārakādayaḥ pūjāvanacanā gṛhrante" iti. na hranyathā pūjyamānatvamupapadyata iti bhāvaḥ. "suṣīmo nāgaḥ" iti. nanu ca viśeṣaṇaṃ viśeṣyeṇeti vatrtate. na ca nāgādanyaḥ suṣīmo'sti, saṃjñā hreṣā nāgasyaiva? evaṃ tarhi pratyudāharaṇadigiyaṃ vṛttikṛtā darśitā.idantvatra pratyudāharaṇam--devadatto nāgo yasmānmūrkha iti॥

sanmahatparama. `samānādhikaraṇaiḥ samasyante sa tatpuruṣaḥ' iti śeṣaḥ. sadvaidya iti. san-vaidya iti vigrahaḥ. cikitsāśāstrarakūlaṅkaṣajñānavattvaṃ sattvam. tena vaidyasya pūjā gamyate. pūrvanipātaniyamārthaṃ sūtram. vakṣyamāṇeneti. mahāṃścāsau vaiyākaraṇaśceti vigrahe'nena samāse sati mahacchabdasya `ānmahataḥ' iti vakṣyamāṇena ākāre'ntādeśe savarṇadīrghe `mahāvaiyākaraṇa' iti bhavatītyarthaḥ. nanūtkṛṣṭo gaurityatrotkṛṣṭaśabdasyā'tiśayitavācitayā tena goḥ pūjāvagamātkathamiha samāso na bhavatītyata āha–paṅkāduddhṛta ityartha iti. utpūrvakaḥ kṛṣadhāturihoddharaṇārthaka iti bhāvaḥ. paramavaidyaḥ, uttamavaidyaḥ, utkṛṣṭavaidyaḥ. guṇakriyāśabdaiḥ samāse sadādīnāṃ pūrvanipātaniyamārthamidaṃ sūtram.

vṛndārakānāgakuñjaraiḥ pūjyamānam 731, 2.1.61 vṛndārakanāga. "samānādhikaraṇaiḥ samasyate" iti śeṣaḥ. viśeṣaṇasamāsenaiva siddhe viśeṣyasya pūrvanipātaniyamārthaṃ sūtram. govṛndāraka iti. vṛndārakaśabdo devatāvācī. "amarā nirjarā devāḥ" ityupakramyaṃ, "vṛndārakā daivatānī"tyamaraḥ. gaurvṛndāraka iveti vigrahaḥ. gaurnāga iva gonāgaḥ. gauḥ kuñjara iva gokuñjaraḥ. nāgaśabdaḥ kuñjaraśabdaśca gajavācī. atra gaurvṛndārāditulyatvāt śraiṣṭha()ṃ gamyata iti pūjyamānatā. nanu vyāghrāderākṛtigaṇatvāt "upamitaṃ vyāghrādibhi"rityeva siddhe kimarthamidamityata āha--vyāghrāderiti. sāmānyeti. gokuñjaraḥ śreṣṭha ityādiviti bhāvaḥ.

sanmahat. guṇakriyāśabdaiḥ saha samāse sadādīnāṃ pūrvanipātaniyamārthaṃ sūtram. katarakatamau. jātiparipraśne kim?. kataro devadattaḥ. `vā bahūnāṃ jātiparipraśne ḍatama'jiti vyutpāditakatamaśabdasāhacaryātādṛśāsyaiva kataraśabdasyāpi grahaṇe siddhe jātiparipraśnagrahaṇaṃ jñāpayati `katamaśa do'rthāntare'pisādhuḥ'iti. tathā ca pratyudāhmataṃ prācīnavṛttiṣu `kataro bhavatordevadattaḥ, katamo bhavatāṃ devadattaḥ'iti.