Kāśikāvṛttī1: 
vidyayā janmanā vā prāṇinām ekalakṣaṇasantāno vaṃśaḥ ityabhidhīyate. tatra bhavo 
See More
vidyayā janmanā vā prāṇinām ekalakṣaṇasantāno vaṃśaḥ ityabhidhīyate. tatra bhavo vaṃśyaḥ.
tadvācinā subantena saha saṅkhyā samasyate, avyayībhāvaśca samāso bhavati. dvau munī
vyākaraṇasya vaṃśyau dvimuni vyākaranasya. trimuni vyākaraṇasya. yadā tu vidyaya
tadvatām abhedavivakṣā tadā sāmānādhikaraṇyaṃ bhavati. dvimuni vyakaraṇam. trimuni
vyākaraṇam iti. janmanā ekaviṃśatibhāradvājam.
Kāśikāvṛttī2: nadībhiś ca 2.1.20 saṅkhyā ityanuvartate. nadīvacanaiḥ śabdaiḥ saha saṅkhyā sam See More
nadībhiś ca 2.1.20 saṅkhyā ityanuvartate. nadīvacanaiḥ śabdaiḥ saha saṅkhyā samasyate, avyayībhāvaśca samāso bhavati. samāhāre ca ayam iṣyate. saptagaṅgam. dviyamunam. pañcanadam. saptagodāvaram.
Nyāsa2: nadībhiśca. , 2.1.19 cakāreṇa "saṃkhyā" ityanukṛṣyate. bahuvacananirde See More
nadībhiśca. , 2.1.19 cakāreṇa "saṃkhyā" ityanukṛṣyate. bahuvacananirdeśenārthasyedaṃ grahaṇam, na svarūpasya, nāpi saṃjñāyāḥ, tena sarvairnadīvācibhiḥ samāso vijñāyata ityāha-- "nadīvacanaiḥ" ityādi. "samāhāre cāyamiṣyate" iti. cakāro'vadhāraṇe -- samāhāra eva nānyatreti. yadyevam, samāhāragrahaṇamaṃ katrtavyam? na katrtavyam, yata eva hetorakṣādīnāṃ pariṇā saha kitavavyavahāra eva samāso bhavati, tataeva hetorayamapi samāhāra eva bhaviṣyati- sapta gaṅgāḥ samāhmatāḥ saptagagṅamiti. pūrvavad hyasvaḥ. anyapadārthe tu na bhavati-- dvīrāvatīko deśa iti. "pañcanavam, saptagodāvaramiti.
kṛṣṇodakapāṇ()ḍupūrvāyā bhūmeracpratyayaḥ smṛtaḥ.
godāvaryāśca nadyāśca saṃkhyāyā uttare yadi॥
iti vacanādac samāsāntaḥ॥
Laghusiddhāntakaumudī2: nadībhiśca 918, 2.1.19 nadībhiḥ saha saṃkhyā samasyate. (samāhāre cāyamiṣyate). See More
nadībhiśca 918, 2.1.19 nadībhiḥ saha saṃkhyā samasyate. (samāhāre cāyamiṣyate). pañcagaṅgam. dviyamunam॥
Bālamanoramā1: saṃkhyā vaṃśyena. vaṃśo dvidheti. vaṃśaḥ-santatiḥ.
`santatirgotrajananakulānyab Sū #665 See More
saṃkhyā vaṃśyena. vaṃśo dvidheti. vaṃśaḥ-santatiḥ.
`santatirgotrajananakulānyabhijanānvayau. vaṃśo'nvavāyaḥ santānaḥ' ityamaraḥ. vidyayā
janmaneti. tatra janmanavāṃśaḥ putrādiparampareti prasiddhameva. vidyayā tu vaṃśo
guruparamparā, `yasmāddharmānācinoti sa ācāryaḥ. tasmai na druhretkadācana. sa hi
vidyātastaṃ jayati tacchreṣṭhaṃ janma. śarīrameṣa mātāpitarau janayataḥ'
ityādyāpastambasmaraṇāt. tatra bhavo vaṃśya iti. digāditvādyat. vā samasyate iti.
`so'vyayībhāva' ityapi bodhyam. dvau munī vaṃśyāviti. vigraho'yam. muniśabdo
vidyāvaṃśyavācīti sūcanāya vaṃśyāvityuktam. dvimuni vyākaraṇasyeti. dvau ca tau
munī ceti vigrahe `viśeṣaṇaṃ viśeṣyeṇa bahula'miti karmadhārayaṃ bādhitvā'vyayībhāvaḥ.
avyayatvātsubluk. vyākaramavidyāyāḥ pravartakau dvau munī
pāṇinikātyāyanāvityarthaḥ. trimunīti. trayo munayaḥ pāṇinikātyāyanapatañjalaya iti
vigrahaḥ. nanvevaṃ `trimuni vyākaraṇa'miti sāmānādhikaraṇyānupapattirityata āha–
vidyātadvatāmiti. yadyapi bahuvrīhiṇāpyetatsiddhaṃ tathāpi vibhaktyantareṣu rūpabheda
ityāhuḥ. atha janmanā vaṃśyamudāharati–ekaviśatibha#āradvājamiti ekaviṃśatirbharadvājā iti
karmadhārayaṃ bādhitvā'vyayībhāvaḥ. tatra vigrahavākye bharadvājaśabdādvidāditvādañ.
`yañañośce'ti luk. samāse tu `upakādibhyo'nyatarasyāmadvandve' iti lugabhāvaḥ.
`tṛtīyāsaptamyorbahula'miti sūtre `ekaviṃśatibhāradvāja'miti prayogadarśanena upakādiṣu
bhāradvājaśabdasya pāṭhānumānāt.
Bālamanoramā2: nadībhiśca 666, 2.1.19 nadībhiśca. prāgvaditi. nadībhiḥ saṃkhyā samasyate so'vya See More
nadībhiśca 666, 2.1.19 nadībhiśca. prāgvaditi. nadībhiḥ saṃkhyā samasyate so'vyayībhāva ityarthaḥ. samāhāre ceti--vārttikam. cakāra evārthe. bhāṣye cakāravihīnasyaiva pāṭhāt. saptagaṅgamiti. saptānāṃ gaṅgānāṃ samāhāra iti vigrahe "taddhitārthottarapadasamāhāre ce"ti dvigusamāsaṃ bādhitvā'vyayībhāvasamāsaḥ. dviyamunamiti. dvayoryamunayo samāhāra iti vigrahaḥ. atra nadīśabdena nadīśabdaviśeṣasya, nadīvācakānāṃ ca grahaṇamiti saṃkhyāsaṃjñāsūtre bhāṣye spaṣṭam. tena pañcanadaṃ saptagodāvaramityādi sidhyati.
Tattvabodhinī1: saṃkhyā vaṃśyena. vaṃśaḥ saṃtānanastatra bhavo vaṃśyaḥ. digāditvādyat. dvimunīt Sū #589 See More
saṃkhyā vaṃśyena. vaṃśaḥ saṃtānanastatra bhavo vaṃśyaḥ. digāditvādyat. dvimunīti.
pāṇinikātyāyanau. trimunīti. tau dvau, pātañjaliśceti trayo vaṃśyāḥ.
vyākaraṇasyeti saṃbandhe ṣaṣṭhī. svapadārthaprādhānya evāyaṃ samāsaḥ. yadā
tvanyapadārthaprādhānyavivakṣā-trayo munayo vaṃśyā yasyeti, tadā
bahuvrīhirevetyāhuḥ. trimuni vyākaraṇamiti. yadyapyetadbahuvrīhiṇā'pyupapannaṃ,
tathāpi vibhaktyantareṣu rupe'pi viśeṣo'styeveti bhāvaḥ. vastutastu
`lakṣaṇenābhipratī–'iti sūtre ābhimukhyagrahaṇādbahuvrīhiviṣaye'pyaṭha\ufffdyībhāvo
bhavatītidvimuni vyākaraṇamityādi siddhamityavocāma. janmanodāharati—ekaviṃśati
bhāradvājamiti. ekaviṃśatirbharadvājā vaṃśyā iti vigrahaḥ. nanu bharadvājādvidādyaño
`yañañośce'ti luk prāpnoti. na ca vartipadānāṃ
svārthepasarjanaikatvaviśiṣṭārthāntaropasaṅkamāllugabhāva iti kaiyaṭoktamādartavyam.
vṛttipraveśātprāgeva prāpnuvato'ntaraṅgasya luko durvāratvāt. anyathā
gargāṇāṃ kulaṃ gargakulamityapi na syāt. atrāhuḥ–bhāṣyakāraprayogādeva lugabhāvo'tra
bodhya iti. etacca `tṛtīyāsaptamyo'riti sūtre śabdakaustubhe spaṣṭam.
Tattvabodhinī2: nadībhiśca 590, 2.1.19 nadībhiśca. svarūpasya saṃjñāyāśca neha grahaṇaṃ, bahuvac See More
nadībhiśca 590, 2.1.19 nadībhiśca. svarūpasya saṃjñāyāśca neha grahaṇaṃ, bahuvacananirdeśāt, kiṃ tvarthasya. naca tasya samāsaḥ saṃbhavati, atastadvācināmayaṃ samāsaḥ, te ca na kevalaṃ viśeṣaśabdā eva kiṃtu sāmānyaśabdo'pi. tena pañcanadaṃ saptagodāvaramiti siddham. "godāvaryāśca nadyāśce"ti vakṣyamāṇena samāsānto'c. cakāreṇa saṅkhyetyanukṛṣyata ityāha---saṃkhyeti. syādetat--purastādapavādanyāyena "pūrvakālaike"tyasyaivedaṃ bādhakaṃ syāt, tataścaivanadītyatrāvyayobhāve tannibandhanasya "nadīpaurṇamāsye"ti ṭacaḥ prasaṅgaḥ, samāhāre tu paratvāddvigureva syādityata āha--.samāhāre cāyamiṣyate. samāhāre cāyamiti. evakārārthaścākāraḥ. evaṃ ca dvigorapavādo'mavyayībhāva iti phalitam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents
