Grammatical Sūtra: मृडमृदगुधकुषक्लिशवदवसः क्त्वा mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā
Individual Word Components: mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā Sūtra with anuvṛtti words: mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā kit (1.2.5 )
Compounds2 : mṛḍaśca mṛdaśca gudhaśca kuṣasya kliśaśca vadaśca vas ca mṛḍamṛda॰vas, tasmāt mṛḍa॰vasaḥ, samāhāro dvandvaḥ।Type of Rule: atideśa
Description:
The affix {ktvâ} is {kit} after mṛi 'to be gracious,' mṛid 'to squeeze,' gudh 'to wrap up,' kush 'to tear,' klûś 'to suffer,' vad 'to speak' and to vas 'dwell.' Source: Aṣṭādhyāyī 2.0
The affix Ktvā (1.1.40 ) [in spite of being augmented with initial increment iṬ (18 below) functions like a K-IT] when introduced after the verbal stems mr̥ḍ- `be gracious' (Vl 38, lX 44), mr̥d- `crush' (lX 43), gudh- `be angry' (lV 13, lX 45), kuṣ- `tear out' (lX 46), kliś- `torment' (lX 50), vad- `say, utter' (I 1058), and vas- `dwell' (I 1054). Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.
{mṛḍa sukhane (tudā॰ pa॰)}, {mṛda kṣode (kryā॰ pa॰)}, {gudha roṣe (kryā॰ pa॰)}, {kuṣa niṣkarṣe (kryā॰ pa॰)}, {kliśū vibādhane (kryā॰ pa॰)}, {vada vyaktāyāṃ vāci (bhvā॰ pa॰)}, {vasa nivāse (bhvādi pa॰)}, ityetebhyaḥ dhātubhyaḥ paraḥ ktvāpratyayaḥ kidvat bhavati। Source: Sanskrit Documents
Source:Srisa Chandra Vasu's Aṣṭādhyāyī of Pāṇini Anuvṛtti: 1.2.5
Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona 1/16:kimartham mṛḍādibhyaḥ parasya ktvaḥ kittvam ucyate | 2/16:kit eva hi ktvā |3/16:na ktvā seṭ iti pratiṣedhaḥ prāpnoti tadbādhanārtham | 4/16:yadi tarhi mṛḍādibhyaḥ parasya ktvaḥ kittvam ucyate na arthaḥ na ktvā seṭ iti anena kittvapratiṣedhena | 5/16:idam niyamārtham bhaviṣyati : mṛḍādibhyaḥ eva parasya ktvaḥ kittvam bhavati na anyebhyaḥ iti | See More
1/16:kimartham mṛḍādibhyaḥ parasya ktvaḥ kittvam ucyate | 2/16:kit eva hi ktvā | 3/16:na ktvā seṭ iti pratiṣedhaḥ prāpnoti tadbādhanārtham | 4/16:yadi tarhi mṛḍādibhyaḥ parasya ktvaḥ kittvam ucyate na arthaḥ na ktvā seṭ iti anena kittvapratiṣedhena | 5/16:idam niyamārtham bhaviṣyati : mṛḍādibhyaḥ eva parasya ktvaḥ kittvam bhavati na anyebhyaḥ iti | 6/16:yadi niyamaḥ kriyate iha api tarhi niyamān na prāpnoti : lūtvā pūtvā | 7/16:atra api akittvam prāpnoti | 8/16:tulyajātīyasya niyamaḥ | 9/16:kaḥ ca tulyajātīyaḥ | 10/16:yathājātīyakaḥ mṛḍādibhyaḥ paraḥ ktvā | 11/16:kathañjātīyakaḥ mṛḍādibhyaḥ paraḥ ktvā | 12/16:seṭ | 13/16:evam api asti atra kaḥ cit vibhāṣiteṭ | 14/16:saḥ aniṭām niyāmakaḥ syāt | 15/16:astu tāvat ye seṭaḥ teṣām grahaṇam niyamāṛtham | 16/16:yaḥ idānīm vibhāṣiteṭ tasya grahaṇam vidhyartham bhaviṣyati |
Collapse Kielhorn/Abhyankar (I,195.4-12) Rohatak (II,15)
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1 : mṛḍa mṛda gudha kuṣa kliśa vada vasa ityetebhyaḥ paraḥ ktvāpratyayaḥ kid b ha va ti See More
mṛḍa mṛda gudha kuṣa kliśa vada vasa ityetebhyaḥ paraḥ ktvāpratyayaḥ kid bhavati. na ktvā
seṭ 1-2-18 iti pratiṣedhaṃ vakṣyati tasyāyaṃ purastādapakarṣaḥ. gudhakuṣakliśīnāṃ
tu ralo vyupadhāddhalādeḥ saṃśca 1-2-26 iti vikalpe prāpte nityārthaṃ vacanam.
mṛḍitvā. mṛditvā. gudhitvā. kuṣitvā. kliśitvā. uditvā. uṣitvā.
Kāśikāvṛttī2 : mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā 1.2.7 mṛḍa mṛda gudha kuṣa kliśa v ad a va sa See More
mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā 1.2.7 mṛḍa mṛda gudha kuṣa kliśa vada vasa ityetebhyaḥ paraḥ ktvāpratyayaḥ kid bhavati. na ktvā seṭ 1.2.18 iti pratiṣedhaṃ vakṣyati tasyāyaṃ purastādapakarṣaḥ. gudhakuṣakliśīnāṃ tu ralo vyupadhāddhalādeḥ saṃśca 1.2.26 iti vikalpe prāpte nityārthaṃ vacanam. mṛḍitvā. mṛditvā. gudhitvā. kuṣitvā. kliśitvā. uditvā. uṣitvā.
Nyāsa2 : mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā. l , 1.2.7 "muḍa sukhane" , (d hā .p See More
mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā. l , 1.2.7 "muḍa sukhane", (dhā.pā.1516) "mṛda kṣode" (dhā.pā.1515) , "gudha roṣe " (dhā.pā.1517) , "kuṣa niṣkarṣe" (dhā.pā.1518) "kliśū vibādhane" (dhā.pā.1522), "vada vyaktāyāṃ vāci" (dhā.pā. 1009), "vasa nivāse" (dhā.pā.1942). "na ktvā seṭ iti kittvapratiṣedhaṃ vakṣyati" iti. nanvedatadeva niyamārthaṃ bhaviṣyatīti--- mṛḍādibhya eva seṭ ktvā kid bhavati, nānyebhya iti, tataśca siddhaṃ devitvā, sevitvetyādi, tat kimarthaṃ "na ktvā seṭ"(1.2.18) iti pratiṣedhaṃ vakṣyatira? vispaṣṭārtham; anyathā hi
kecidviparītaniyamaṃ sambhāvayeyuḥ-- mṛḍādibhyaḥ ktvāpratyaya eva kid bhavati, nānya iti. "purastādapakarṣaḥ" ityādi. apakarṣa ityapavāda ityarthaḥ. "kliśitvā" iti. "kliśaḥ ktvāniṣṭhayoḥ" 7.2.50 itīṭ. "uditvā"iti, "uṣitvā" iti. vacyādisūtreṇa 6.1.15 saṃprasāraṇam. vasateḥ "śāsivasidhasīnāñca" 8.3.60 iti ṣatvam, "vasatikṣudhoḥ" 7.2.52 itīṭ.
Tattvabodhinī1 : mṛḍamṛda. mṛḍa sukhane, mṛda kṣode, gudha pariveṣṭane, gudha roṣe ca, k uṣ a ni ṣk Sū #1591 See More
mṛḍamṛda. mṛḍa sukhane, mṛda kṣode, gudha pariveṣṭane, gudha roṣe ca, kuṣa niṣkarṣe,
kliśa hiṃsāyāṃ –divādiḥ, kliśū vibādhane— kryādiḥ, vada vyaktāyāṃ vāci, vasa
nivāse. kiditi. `asaṃyogālliṭ ki'dityataḥ kidityanuvartata iti bhāvaḥ. uditveti.
yajāditvātsaṃprasāraṇam. uṣitveti. `vasatikṣudho'ritīṭ. yajāditvātsaṃprasāraṇam.
`śāsivasī'ti ṣaḥ. gṛhītveti. `grahijye'ti saṃprasāraṇam, `graho'liṭī'ti iṭo
dīrghaḥ.
Tattvabodhinī2 : mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā 1591, 1.2.7 mṛḍamṛda. mṛḍa sukhane, m ṛd a kṣ See More
mṛḍamṛdagudhakuṣakliśavadavasaḥ ktvā 1591, 1.2.7 mṛḍamṛda. mṛḍa sukhane, mṛda kṣode, gudha pariveṣṭane, gudha roṣe ca, kuṣa niṣkarṣe, kliśa hiṃsāyāṃ --divādiḥ, kliśū vibādhane--- kryādiḥ, vada vyaktāyāṃ vāci, vasa nivāse. kiditi. "asaṃyogālliṭ ki"dityataḥ kidityanuvartata iti bhāvaḥ. uditveti. yajāditvātsaṃprasāraṇam. uṣitveti. "vasatikṣudho"ritīṭ. yajāditvātsaṃprasāraṇam. "śāsivasī"ti ṣaḥ. gṛhītveti. "grahijye"ti saṃprasāraṇam, "graho'liṭī"ti iṭo dīrghaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents
Examples2 :
mṛḍitvā, mṛditvā, gudhitvā, kuṣitvā, kliśitvā, uditvā, uśitvā।
Research Papers and Publications