1/37:samāhāraḥ svaritaḥ iti ucyate |
2/37:kasya samāhāraḥ svaritasañjñaḥ bhavati |
3/37:acoḥ iti āha |
4/37:samāhāraḥ acoḥ cet na abhāvāt |*
5/37:samāhāraḥ acoḥ cet tat na |
6/37:kim kāraṇam |
7/37:abhāvāt |
8/37:na hi acoḥ samāhāraḥ asti |
9/37:nanu ayam asti gāṅgenūpe iti |
10/37:na eṣaḥ acoḥ samāhāraḥ |
11/37:anyaḥ ayam udāttānudāttayoḥ sthāne ekaḥ ādiśyate |
12/37:evam tarhi guṇayoḥ |
13/37:guṇayoḥ cet na acprakaraṇāt |
14/37:guṇayoḥ samahāraḥ iti cet tat na |
15/37:kim kāraṇam |
16/37:acprakaraṇāt |
17/37:ac iti vartate |
18/37:siddham tu acsamudāyasya abhāvāt tadguṇe sampratyayaḥ |*
19/37:siddham etat |
20/37:katham |
21/37:acsamudāyaḥ na asti iti kṛtvā tadguṇasya acaḥ samāhāraguṇasya sampratyayaḥ bhaviṣyati |
22/37:katham punaḥ samāhāraḥ iti anena ac śakyaḥ pratinirdeṣṭum |
23/37:matublopaḥ atra draṣṭavyaḥ |
24/37:tat yathā puṣpakāḥ eṣām te puṣpakāḥ , kālakāḥ eṣām te kālakāḥ iti evam samāhāravān samāhāraḥ |
25/37:atha vā akāraḥ matvarthīyaḥ |
26/37:tat yathā tundaḥ , ghāṭaḥ iti |
27/37:yadi evam traisvaryam na prakalpate |
28/37:tatra kaḥ doṣaḥ |
29/37:traisvaryam adhīmahe iti etat na upapadyate |
30/37:na etat guṇāpekṣam |
31/37:kim tarhi |
32/37:ajapekṣam |
33/37:traisvaryam adhīmahe : triprakāraiḥ ajbhiḥ adhīmahe kaiḥ cit udāttaguṇaiḥ kaiḥ cit anudāttaguṇaiḥ kaiḥ cit ubhayaguṇaiḥ |
34/37:tat yathā : śuklaguṇaḥ śuklaḥ kṛṣṇaguṇaḥ kṛṣṇaḥ |
35/37:yaḥ idānīm ubhayaguṇaḥ saḥ tṛtīyām ākhyām labhate kalmāṣaḥ iti vā sāraṅgaḥ iti vā |
36/37:evam iha api udāttaguṇaḥ udāttaḥ anudāttaguṇaḥ anudāttaḥ |
37/37:yaḥ idānīm ubhayavān sa tṛtīyām ākhyām labhate svaritaḥ iti |

aciti vartate. udāttanudāttasvarasamāhāro yo 'c sa svaritasaṃjño bhavati. sāmarthyāc ca atra lokavedayoḥ prasiddhau guṇāveva varṇadharmāvudāttānudāttau gṛhyete, nā 'cau. tau samāhriyete yasminnaci tasya svaritaḥ ityeṣā saṃjñā vidhīyate. śikyam. kanyā. sāmanyaḥ. kva. svaritapradeśāḥ tit svaritam ( 6-1-175 ) ityevam ādayaḥ.

samāhāraḥ svaritaḥ 1.2.31 aciti vartate. udāttanudāttasvarasamāhāro yo 'c sa svaritasaṃjño bhavati. sāmarthyāc ca atra lokavedayoḥ prasiddhau guṇāveva varṇadharmāvudāttānudāttau gṛhyete, nā 'cau. tau samāhriyete yasminnaci tasya svaritaḥ ityeṣā saṃjñā vidhīyate. śikyam. kanyā. sāmanyaḥ. kva. svaritapradeśāḥ tit svaritam 6.1.169 ityevam ādayaḥ.

samāhāraḥ svaritaḥ , 1.2.31 udāttānudāttaśabdāvajviśeṣayoḥ saṃjñe. saṃjñā hi pradeśeṣūccāritāḥ saṃjñinaṃ pratyāyayanti. tābhyāmihānuvṛttābhyāmudāttānudāttayoracorupasthāpitayoḥ pratyayaḥ. tasmāt samāhārātmakasyācaḥ svaritasaṃjñā vidhīyate. samāhāraśabdaścasamāharaṇaṃ samāhāra iti bhāvasādhano'yaṃ loke samudāye rūḍhaḥ. na codāttānudāttātmakaḥ kaścidacsamudāyaḥ sambhavatīti, tataśca saṃjñino'sambhavāt saṃjñāpi na sambhavīti yaścodayet, taṃ pratyāha-- "sāmathryācca" ityādi. ucyate cedam-- udāttānudāttasamāhāraḥ svaritasaṃjño bhavatīti, na ca pāribhāṣikodāttānudāttasamāhāratmano'caḥ sambhavo'sti. tatra sāmathryāllokavedaprasiddhau yau dharmāvudāttānudāttau tāveva gṛhrete; nācau. nanvevamapi sa eva doṣaḥ, loke prasiddhodāttānudāttātmano'ca eṣā saṃjñā vidhīyate, kasya tarhi? lokavedaprasiddhāvudāttānudāttau samāhyiyete yasminnaci tasya. sambhavati caikasminnapyaci tayoḥ samāhāra iti kutaḥ saṃjñino'sambhavaḥ. "samāhyiyete yasmin" iti brāuvatā'dhikaraṇa sādhano'yaṃ samāhāraśabdo na bhāvasādhana iti darśitam. samāhyiyete = saṃhanyete, sahitāvupalabhyete ityarthaḥ. "śikyam" iti. "pūño yaṇṇug hyasvaśca" (da.u.16) iti yaditi vatrtamāne "śranseḥ śi kuṭ kicca" (da.u.817) iti śraṃsateryatpratyaye śiśabdādeśe kuḍāgame ca kṛte rūpam. tittvāt svaritam. "kanyā" iti. "tilyaśikyamatryakāśmaryadhānyakanyārājanyamanuṣyāṇāmantaḥ" (phi.sū.4.76) ityantaḥ svaritam. "sāmānyaḥ" iti. sāmani sādhuḥ. "tatra sādhuḥ" 4.4.98 iti yatpratyayaḥ. kveti kiṃśabdāt saptamyantāt"kimo't" 5.3.12 ityat()pratyayaḥ. "kvāti" 7.2.105 iti kvādeśaḥ॥

samāhāraḥ svaratiḥ 8, 1.2.31 sa navavidho'pi pratyekamanunāsikatvānanunāsikatvābhyāṃ dvidhā॥