Grammatical Sūtra: स्थानेऽन्तरतमः sthāne'ntaratamaḥ
Individual Word Components: sthāne antaratamaḥ Sūtra with anuvṛtti words: sthāne antaratamaḥ ādeśaḥ (1.1.48 ), ṣaṣṭhī (1.1.49 ), sthāne (1.1.49 ) Type of Rule: paribhāṣā
Description:
Source:Laghusiddhānta kaumudī (Ballantyne)
When a common term is obtained as a substitute, the likest of its significates to that in the place of which it comes, is the actual substitute. Source: Aṣṭādhyāyī 2.0
(Where a choice has to be made) among possible replacements (sthāne) that one is chosen which is most proximate (ántara-tama) to the substituend. Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.
Sarve ime antarāḥ, ayam eṣām atiśayena antaraḥ = antaratamaḥ, sadṛśatamaḥ, {atiśayane tamabiṣṭhanau (5। 4। 55)} iti tamap pratyayaḥ॥ Source: Sanskrit Documents
Source:Srisa Chandra Vasu's Aṣṭādhyāyī of Pāṇini
Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona 1/15:kim udāharaṇam | 2/15:ikaḥ yaṇ aci : dadhi atra madhu atra : tālusthānasya tālusthānaḥ oṣṭhasthānasya oṣṭhasthānaḥ yathā syāt |3/15:na etat asti | 4/15:saṅkhyātānudeśena api etat siddham | 5/15:idam tarhi : tasthasthamipām tāmtamtāmaḥ iti ekārthasya ekārthaḥ dvyarthasya dvyarthaḥ bahvarthasya bahuvarthaḥ yathā syāt | See More
1/15:kim udāharaṇam | 2/15:ikaḥ yaṇ aci : dadhi atra madhu atra : tālusthānasya tālusthānaḥ oṣṭhasthānasya oṣṭhasthānaḥ yathā syāt | 3/15:na etat asti | 4/15:saṅkhyātānudeśena api etat siddham | 5/15:idam tarhi : tasthasthamipām tāmtamtāmaḥ iti ekārthasya ekārthaḥ dvyarthasya dvyarthaḥ bahvarthasya bahuvarthaḥ yathā syāt | 6/15:nanu ca etat api saṅkhyātānudeśena eva siddham | 7/15:idam tarhi : akaḥ savarṇe dīrghaḥ iti : daṇḍāgram , kṣupāgram , dadhi indraḥ , madhu uṣṭraḥ iti : kaṇṭhasthānayoḥ kaṇṭhasthānaḥ tālusthānayoḥ tālusthānaḥ oṣṭhasthānayoḥ oṣṭhasthānaḥ yathā syāt iti | 8/15:atha sthāne iti vartamāne punaḥ sthānagrahaṇam kimartham | 9/15:yatra anekavidham āntaryam tatra sthānataḥ eva āntaryam balīyaḥ yathā syāt | 10/15:kim punaḥ tat | 11/15:cetā stotā : pramāṇataḥ akāraḥ guṇaḥ prāpnoti sthānataḥ ekāraukārau | 12/15:punaḥ sthānagrahaṇāt ekāraukārau bhavataḥ | 13/15:atha tamabgrahaṇam kimartham | 14/15:jhayaḥ haḥ anyatarasyām iti atra soṣmaṇaḥ soṣmāṇaḥ iti dvitīyāḥ prasaktāḥ nādavataḥ nādavantaḥ iti tṛtīyāḥ | 15/15:tamapgrahaṇena soṣmāṇaḥ nādavantaḥ ca te bhavanti caturthāḥ : vāg ghasati triṣṭub bhasati iti |
1/50:kimartham punaḥ idam ucyate |2/50:sthāninaḥ ekatvanirdeśāt anekādeśanirdeśāt ca sarvaprasaṅgaḥ tasmāt sthānentaratamavacanam | sthānī ekatvena nirdiśyate : akaḥ iti , anekaḥ ca punaḥ ādeśaḥ pratinirdiśyate : dīrghaḥ iti |* 3/50:sthāninaḥ ekatvanirdeśāt anekādeśanirdeśāt ca sarvaprasaṅgaḥ | 4/50:sarve sarvatra prāpnuvanti | 5/50:iṣyate ca antaratamāḥ eva syuḥ iti | 6/50:tat ca antareṇa yatnam na sidhyati | 7/50:tasmāt sthāne antaratamaḥ iti vacanam niyamārtham | 8/50:evamartham idam ucyate | 9/50:asti prayojanam etat | 10/50:kim tarhi iti | 11/50:yathā punaḥ iyam antaratamanirvṛtttiḥ sā kim prakṛtitaḥ bhavati : sthānini antaratame ṣaṣṭhī , āhosvit ādeśataḥ : sthāne prāpyamāṇānām antaratamaḥ ādeśaḥ bhavati iti | 12/50:kutaḥ punaḥ iyam vicāraṇā | 13/50:ubhayathā api tulyā saṃhitā : sthānentaratama , uraṇ raparaḥ iti | 14/50:kim ca ataḥ | 15/50:yadi prakṛtitaḥ : ikaḥ yaṇ aci : yaṇām ye antaratamāḥ ikaḥ tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti iha eva syāt : dadhi atra madhu atra | 16/50:kumārī atra brahmabandhvartham iti atra na syāt | 17/50:ādeśataḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām sarvatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti sarvatra siddham bhavati | 18/50:tathā ikaḥ guṇavṛddhī : guṇavṛddhyoḥ ye antaratamāḥ ikaḥ tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti iha eva syāt : netā lavitā nāyakaḥ lāvakaḥ | 19/50:cetā stotā cāyakaḥ stāvakaḥ iti atra na syāt | 20/50:ādeśataḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām sarvatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti sarvatra siddham bhavati | 21/50:tathā ṛvarṇasya guṇavṛddhiprasaṅge guṇavṛddhyoḥ yat antaratamam ṛvarṇam tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti iha eva syāt : kartā hartā , āstārakaḥ , nipārakaḥ | 22/50:āstaritā niparitā kārakaḥ , hārakaḥ iti atra na syāt | 23/50:ādeśataḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām sarvatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti sarvatra siddham bhavati | 24/50:atha ādeśataḥ antaratamanirvṛttau satyām ayam doṣaḥ : vāntaḥ yi pratyaye : sthāninirdeśaḥ kartavyaḥ | 25/50:okāraukārayoḥ iti vaktavyam ekāraikārayoḥ mā bhūt iti | 26/50:prakṛtitaḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām vāntādeśasya yā antaratamā prakṛtiḥ tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti antareṇa sthāninirdeśam siddham bhavati | 27/50:ādeśataḥ api antaratamanirvṛttau satyām na doṣaḥ | 28/50:katham | 29/50:vāntagrahaṇam na kariṣyate | 30/50:yi pratyaye ecaḥ ayādayaḥ bhavanti iti eva| yadi na kriyate ceyam , jeyam iti atra api prāpnoti | 31/50:kṣayyajayyau śakyārthe iti etat niyamārtham bhaviṣyati : kṣijyoḥ eva ecaḥ iti | 32/50:tayoḥ tarhi śakyārthāt anyatra api prāpnoti : kṣeyam pāpam jeyaḥ vṛṣalaḥ iti | 33/50:ubhayataḥ niyamaḥ vijñāsyate : kṣijyoḥ eva ecaḥ anayoḥ ca śakyāṛthe eva iti | 34/50:iha api tarhi niyamāt na prāpnoti : lavyam , pavyam avaśyalāvyam avaśyapāvyam iti | 35/50:tulyajātīyasya niyamaḥ | 36/50:kaḥ ca tulyajātīyaḥ | 37/50:yathājātīyakaḥ kṣijyoḥ ec | 38/50:kathañjātīyakaḥ kṣijyoḥ ec | 39/50:ekāraḥ | 40/50:evam api rāyam icchati raiyati atra api prāpnoti | 41/50:rāyiḥ chāndasaḥ | 42/50:dṛṣṭānuvidhiḥ chandasi bhavati | 43/50:ūdupadhayāḥ gohaḥ : ādeśataḥ antaratamanirvṛttau satyām upadhāgrahaṇam kartavyam | 44/50:prakṛtitaḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām ūkārasya gohaḥ yā antaratamā prakṛtiḥ tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti antareṇa upadhāgrahaṇam siddham bhavati | 45/50:ādeśataḥ api antaratamanirvṛttau satyām na doṣaḥ | 46/50:kriyate etat nyāse eva | 47/50:radābhyām niṣṭhātaḥ naḥ pūrvasya ca daḥ : ādeśataḥ antaratamanirvṛttau satyām takāragrahaṇam kartavyam | 48/50:prakṛtitaḥ punaḥ antaratamanirvṛttau satyām nakārasya niṣṭhāyām yā antaratamā prakṛtiḥ tatra ṣaṣṭhī , yatra ṣaṣṭhī tatra ādeśāḥ bhavanti iti antareṇa takāragrahaṇam siddham bhavati | 49/50:ādeśataḥ api antaratamanirvṛttau satyām na doṣaḥ | 50/50:kriyate etat nyāse eva |
1/30:kim punaḥ idam nirvartakam : antaratamāḥ anena nirvartyante , āhosvit pratipādakam : anyena nirvṛttānām anena pratipattiḥ | 2/30:kaḥ ca atra viśeṣaḥ |3/30:sthāne antaratamanirvatake sthāninivṛttiḥ |* 4/30:sthāne antaratamanirvatake sarvasthāninām nivṛttiḥ prāpnoti | 5/30:asya api prāpnoti : dadhi madhu | 6/30:astu | 7/30:na kaḥ cit anyaḥ ādeśaḥ pratinirdiśyate | 8/30:tatra āntaryataḥ dadhiśabdasya dadhiśabdaḥ eva madhuśabdasya madhuśabdaḥ eva ādeśaḥ bhaviṣyati | 9/30:yadi ca evam kva cit vairūpyam tatra doṣaḥ syāt : bisam bisam , musalam musalam | 10/30:iṇkoḥ iti ṣatvam prāpnoti | 11/30:api ca iṣṭā vyavasthā na prakalpeta | 12/30:tat yathā tapte bhrāṣṭre tilāḥ kṣiptāḥ muhūrtam api na avatiṣṭhante evam ime varṇāḥ muhūrtam api na avatiṣṭheran | 13/30:astu tarhi pratipādakam : anyena nirvṛttānām anena pratipattiḥ |14/30:nirvṛttapratipattau nirvṛttiḥ |* 15/30:nirvṛttapratipattau nirvṛttiḥ na sidhyati | 16/30:sarve sarvatra prāpnuvanti | 17/30:kim tarhi ucyate nirvṛttiḥ na sidhyati iti | 18/30:na sādhīyaḥ nirvṛttiḥ siddhā bhavati | 19/30:na brūmaḥ nirvṛttiḥ na sidhyati iti | 20/30:kim tarhi | 21/30:iṣṭā vyavasthā na prakalpeta | 22/30:na sarve sarvatra iṣyante | 23/30:idam idānīm kimartham syāt |24/30:anarthakam ca |* 25/30:anarthakam etat syāt | 26/30:yaḥ hi bhuktavantam brūyāt mā bhukthāḥ iti kim tena kṛtam syāt |27/30:uktam vā |* 28/30:kim uktam | 29/30:siddham tu ṣaṣṭhyadhikāre vacanāt iti | 30/30:ṣaṣṭhyadhikāre ayam yogaḥ kartvyaḥ : sthāne antaratamaḥ ṣaṣṭhīnirdiṣṭasya |
1/25:pratyātmavacanam ca |* 2/25:pratyātmam iti ca vaktavyam | 3/25:kim prayojanam | 4/25:yaḥ yasya antaratamaḥ sa tasya sthāne yathā syāt anyasya antaratamaḥ anyasya sthāne mā bhūt iti |5/25:pratyātmavacanam aśiṣyam svabhāvasiddhatvāt |* 6/25:pratyātmavacanam aśiṣyam | 7/25:kim kāraṇam | 8/25:svabhāvasiddhatvāt | 9/25:svabhāvataḥ etat siddham | 10/25:tat yathā : samājeṣu samāśeṣu samavāyeṣu ca āsyatām iti ucyate | 11/25:na ca ucyate pratyātmam iti pratyātmam ca āsate |12/25:antaratamavacanam ca |* 13/25:antaratamavacanam ca aśiṣyam | 14/25:yogaḥ ca api ayam aśiṣyaḥ | 15/25:kutaḥ | 16/25:svabhāvasiddhatvāt eva | 17/25:tat yathā : samājeṣu samāśeṣu samavāyeṣu ca āsyatām iti ukte na eva kṛśāḥ kṛśaiḥ saha āsata na pāṇḍavaḥ pāṇḍubhiḥ | 18/25:yeṣām eva kim cit arthakṛtam āntaryam taiḥ eva saḥ āsate | 19/25:tathā gāvaḥ divasam caritavatyaḥ yaḥ yasyāḥ prasavaḥ bhavati tena saha śerate | 20/25:tathā yāni etāni goyuktakāni saṅghuṣṭakāni bhavanti tāni anyonyam paśyanti sabdam kurvanti | 21/25:evam tāvat cetanāvatsu | 22/25:acetaneṣu api | 23/25:loṣṭaḥ kṣiptaḥ bāhuvegam gatvā na eva tiryak gacchati na ūrdhvam ārohati pṛthivīvikāraḥ pṛthivīm gacchati āntaryataḥ | 24/25:tathā yā etāḥ āntarikṣyaḥ sūkṣmāḥ āpaḥ tāsām vikāraḥ dhūmaḥ saḥ ākāśadeśe nivāte na eva tiryak gacchati na avāk avarohati abvikāraḥ apaḥ eva gacchati āntaryataḥ | 25/25:tathā jyotiṣaḥ vikāraḥ arciḥ ākāśadeśe nivāte suprajvalitaḥ na eva tiryak gacchati na avāk avarohati jyotiṣaḥ vikāraḥ jyotiḥ eva gacchati āntaryataḥ |
1/86:vyañjanasvaravyatikrame ca tatkālaprasaṅgaḥ |* 2/86:vyañjanavyatikrame svaravyatikrame ca tatkālatā prāpnoti | 3/86:vyañjanavyatikrame : iṣṭam uptam | 4/86:āntaryataḥ ardhamātrikasya vyañjanasya ardhamātrikaḥ ik prāpnoti | 5/86:na eva loke na ca vede ardhamātrikaḥ ik asti | 6/86:kaḥ tarhi | 7/86:mātrikaḥ | 8/86:yaḥ asti saḥ bhaviṣyati | 9/86:svaravyatikrame : dadhi atra madhu atra kumārī atra brahmabandhvartham iti | 10/86:āntaryataḥ mātrikasya dvimātrikasya ikaḥ mātrikaḥ dvimātrikaḥ vā yaṇ prāpnoti | 11/86:na eva loke na ca vede mātrikaḥ dvimātrikaḥ vā yaṇ asti |kaḥ tarhi | 12/86:ardhamātrikaḥ | 13/86:yaḥ asti saḥ bhaviṣyati |14/86:akṣu ca anekavarṇādeśeṣu |* 15/86:akṣu ca anekavarṇādeśeṣu tatkālatā prāpnoti | 16/86:idamaḥ iś : āntaryataḥ ardhtṛtīyamātrasya idamaḥ sthāne ardhtṛtīyamātram ivarṇam prāpnoti | 17/86:na eṣaḥ doṣaḥ | 18/86:bhāvyamānena savarṇānām grahaṇam na iti evam na bhaviṣyati |19/86:guṇavṛddhyejbhāveṣu ca |* 20/86:guṇavṛddhyejbhāveṣu ca tatkālatā prāpnoti : khaṭvā indraḥ khaṭvendraḥ khaṭvā udakam khaṭvodakam khaṭvā īṣā khaṭveṣā khaṭvā ūḍhā khaṭvoḍhā khaṭvā elakā khaṭvailakā khaṭvā odanaḥ khaṭvaudanaḥ , khaṭvā aitikayanaḥ khaṭvaitikāyanaḥ , khaṭvā aupagavaḥ khaṭvaupagavaḥ iti | 21/86:āntaryataḥ trimātrcaturmātrāṇām sthāninām trimātracaturmātrāḥ ādeśāḥ prāpnuvanti | 22/86:na eṣaḥ doṣāḥ | 23/86:tapare guṇavṛddhī | 24/86:nanu ca taḥ paraḥ yasmāt saḥ ayam taparaḥ | 25/86:na iti āha | 26/86:tāt api paraḥ taparaḥ | 27/86:yadi tāt api paraḥ taparaḥ ṝdoḥ ap iti iha eva syāt : yavaḥ , stavaḥ | 28/86:lavaḥ , pavaḥ iti atra na syāt | 29/86:na eṣaḥ takāraḥ | 30/86:kaḥ tarhi | 31/86:dakāraḥ | 32/86:kim dakāre prayojanam | 33/86:atha kim takāre prayojanam | 34/86:yadi asandehārthaḥ takāraḥ dakāraḥ api | 35/86:atha mukhasukhārthaḥ takāraḥ dakāraḥ api | 36/86:ejbhāve : kurvāte kurvāthe | 37/86:āntaryataḥ ardhatṛtīyamātrasya ṭisañjñakasya ardhatṛtīyamātraḥ eḥ prāpnoti | 38/86:na eva loke na ca vede ardhatṛtīyamātraḥ eḥ asti |39/86:ṛvarṇasya guṇavṛddhiprasaṅge sarvaprasaṅgaḥ aviśeṣāt |* 40/86:ṛvarṇasya guṇavṛddhiprasaṅge sarvaprasaṅgaḥ | 41/86:sarve guṇavṛddhisañjñakāḥ ṛvarṇasya sthāne prāpnuvanti | 42/86:kim kāraṇam | 43/86:aviśeṣāt | 44/86:na hi kaḥ cit viśeṣaḥ upādīyate evañjātīyakaḥ guṇavṛddhisañjñakaḥ ṛvarṇasya sthāne bhavati iti | 45/86:anupādīyamāne viśeṣe sarvaprasaṅgaḥ |46/86:na vā ṛvarṇasya sthāne raparaprasaṅgāt avarṇasya āntaryam |* 47/86:na vā eṣaḥ doṣaḥ | 48/86:kim kāraṇam | 49/86:ṛvarṇasya sthāne raparaprasaṅgāt | 50/86:uḥ sthāne aṇ prasajyamānaḥ eva raparaḥ bhavati iti ucyate | 51/86:tatra ṛvarṇasya āntaryataḥ rephavataḥ rephavān akāraḥ eva antaratamaḥ bhavati |52/86:sarvādeśaprasaṅgaḥ tu anekāltvāt |* 53/86:sarvādeśaprasaṅgaḥ tu guṇavṛddhisañjñakaḥ ṛvarṇasya prāpnoti | 54/86:kim kāraṇam | 55/86:anekāltvāt | 56/86:anekāl śit sarvasya iti |57/86:na vā anekāltvasya tadāśrayatvāt ṛvarṇādeśasya avighātaḥ |* 58/86:na vā eṣaḥ doṣaḥ | 59/86:kim kāraṇam | 60/86:anekāltvasya tadāśrayatvāt | 61/86:yadā ayam uḥ sthāne tadā anekāl | 62/86:anekāltvasya tadāśrayatvāt ṛvarṇādeśasya vighātaḥ na bhaviṣyati | 63/86:athavā anāntaryam eva etayoḥ āntaryam | 64/86:ekasya api antaratamā prakṛtiḥ na asti aparasya api antaratamaḥ ādeśaḥ na asti | 65/86:etat eva etayoḥ āntaryam |66/86:samprayogaḥ vā naṣṭāśvadagdharathavat |* 67/86:atha vā naṣṭāśvadagdharathavat samprayogaḥ bhavati | 68/86:tat yathā : tava aśvaḥ naṣṭaḥ mama api rathaḥ dagdhaḥ | 69/86:ubhau samprayujyāvahai iti | 70/86:evam iha api : tava api antaratamā prakṛtiḥ na asti mama api antaratamaḥ ādeśaḥ na asti | 71/86:astu nau samprayogaḥ iti | 72/86:viṣamaḥ upanyāsaḥ | 73/86:cetanāvatsu arthāt prakaraṇāt vā loke samprayogaḥ bhavati | 74/86:varṇāḥ ca punaḥ acetanāḥ | 75/86:tatra kiṅkṛtaḥ samprayogaḥ | 76/86:yadi api varṇāḥ acetanāḥ yaḥ tu asau prayuṅkte saḥ cetanāvān |77/86:ejavarṇayoḥ ādeśe avarṇam sthāninaḥ avarṇapradhānatvāt |* 78/86:ejavarṇayoḥ ādeśe avarṇam prāpnoti :khaṭvā elakā , mālā aupagavaḥ | 79/86:kim kāraṇam | 80/86:sthāninaḥ avarṇapradhānatvāt | 81/86:sthānī hi atra avarṇapradhānaḥ |82/86:siddham tu ubhayāntaryāt |* 83/86:siddham etat | 84/86:katham | 85/86:ubhayoḥ yaḥ antaratamaḥ tena bhavitavyam | 86/86:na ca avarṇam ubhayoḥ antaratamam |
Collapse Kielhorn/Abhyankar (I,120.2-13) Rohatak (I,364-366) * Kātyāyana's Vārttikas
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1 : sthāne prāpyamāṇānām antaratam ādeśo bhavati sadṛśatamaḥ. kutaśca śabdas ya a nt ar See More
sthāne prāpyamāṇānām antaratam ādeśo bhavati sadṛśatamaḥ. kutaśca śabdasya antaryam?
sthānārthaguṇapramāṇataḥ. sthānataḥ akaḥ savarṇe dīrghaḥ 6-1-101. daṇḍāgram.
yūpāgram. dvayorakārayoḥ kaṇṭhya eva dīrgha ākāro bhavati. arthataḥ vataṇḍī ca asau
yuvatiśca vātaṇḍyayuvatiḥ. puṃvadbhāvena antaratamaḥ puṃśabdo 'tidiśyate. guṇataḥpākaḥ.
tyāgaḥ. rāgaḥ. cajoḥ ku ghiṇyatoḥ 7-3-52 iti cakārasya alpaprāṇasya aghoṣasya tādṛśa
eva kakāro bhavati. jakārasya ghoṣavato 'lpaprāṇasya tādṛśa eva gakāraḥ. pramāṇataḥ anuṣmai.
amūbhyām. adaso 'ser dādu do maḥ 8-2-80 iti hrasvasya hrasvaḥ, dīrghasya
dīrghaḥ. sthāne iti vartamāne punaḥ sthāne grahaṇaṃ kim? yatra anekam āntaryaṃ
sambhavati tatra sthānata eva āntaryaṃ balīyo yathā syāt. cetā, stotā. pramāṇato 'kāro
guṇaḥ prāptaḥ, tatra sthānata āntaryādekāraukārau bhavataḥ. tambgrahaṇaṃ kim? vāg
ghasati. triṣṭub bhasati. jhayo ho 'nyatarasyām 8-4-62 iti hakārasya pūrvasavarṇe
kriyamāṇe soṣmaṇaḥ soṣmāṇaḥ iti dvitīyāḥ prasaktāḥ, nādavato nādavantaḥ iti
tṛtīyāḥ, tamabgrahaṇād ye soṣmāṇo nādavantaśca te bhavanti caturthāḥ.
Kāśikāvṛttī2 : sthāne 'ntaratamaḥ 1.1.50 sthāne prāpyamāṇānām antaratam ādeśo bhavati sa dṛ śa ta See More
sthāne 'ntaratamaḥ 1.1.50 sthāne prāpyamāṇānām antaratam ādeśo bhavati sadṛśatamaḥ. kutaśca śabdasya antaryam? sthānārthaguṇapramāṇataḥ. sthānataḥ akaḥ savarṇe dīrghaḥ 6.1.97. daṇḍāgram. yūpāgram. dvayorakārayoḥ kaṇṭhya eva dīrgha ākāro bhavati. arthataḥ vataṇḍī ca asau yuvatiśca vātaṇḍyayuvatiḥ. puṃvadbhāvena antaratamaḥ puṃśabdo 'tidiśyate. guṇataḥpākaḥ. tyāgaḥ. rāgaḥ. cajoḥ ku ghiṇyatoḥ 7.3.52 iti cakārasya alpaprāṇasya aghoṣasya tādṛśa eva kakāro bhavati. jakārasya ghoṣavato 'lpaprāṇasya tādṛśa eva gakāraḥ. pramāṇataḥ anuṣmai. amūbhyām. adaso 'ser dādu do maḥ 8.2.80 iti hrasvasya hrasvaḥ, dīrghasya dīrghaḥ. sthāne iti vartamāne punaḥ sthāne grahaṇaṃ kim? yatra anekam āntaryaṃ sambhavati tatra sthānata eva āntaryaṃ balīyo yathā syāt. cetā, stotā. pramāṇato 'kāro guṇaḥ prāptaḥ, tatra sthānata āntaryādekāraukārau bhavataḥ. tambgrahaṇaṃ kim? vāg ghasati. triṣṭub bhasati. jhayo ho 'nyatarasyām 8.4.61 iti hakārasya pūrvasavarṇe kriyamāṇe soṣmaṇaḥ soṣmāṇaḥ iti dvitīyāḥ prasaktāḥ, nādavato nādavantaḥ iti tṛtīyāḥ, tamabgrahaṇād ye soṣmāṇo nādavantaśca te bhavanti caturthāḥ.
Nyāsa2 : sthāne'ntaratamaḥ. , 1.1.49 paribhāṣeyamādeśaniyamārthā."sthāne prā py am āṇ ān See More
sthāne'ntaratamaḥ. , 1.1.49 paribhāṣeyamādeśaniyamārthā."sthāne prāpyamāṇānām" iti. etena nedaṃ vidhāyakaṃ
vākyam, kiṃ tarhi? lakṣaṇāntareṇa prāptānāmanantaratamānāmitareṣāṃ ca yo'ntaratamaḥ, sa eva bhavatīti niyamārthamiti darśayati. vidhāyakatve hi "dadhi madhu" itādāvapi prasajyate.
kiṃ punaratrāniṣṭam? yāvatāntaratamyād dadhimadhuśabdayostāvevādeśau bhaviṣyataḥ, tayorapyādeśayoranyau dadhimadhuśabdau yāvādeśau syātām, tayorapyanyāvityevamaparisamāptādeśapara-
mparāvidhānādanavasthā syāt. tataścārthapratyāyanaṃ prati śabdānāṃ viniyogo na syātnvākhyāyakasya śāstrasya pravṛttyanuparamāt. śāstroparatau hranvākhyātāste prayujyate, nānyathetyaniṣṭam. nanu ca sakṛtpravṛttau lakṣaṇasya caritārtatvāt punaḥ
pravṛttirna bhaviṣyati, naitadastica yatra hi prayojanārthā pravṛttistatraitaduktam, iha punarakasmādantaratamo vidhīyata ityanuparataivāsya pravṛttiḥ. niyamākatve'pyasya yadīdaṃ vihitānāṃ niyamaṃ kuryāt ! anarthakameva vacanaṃ syāt. yo hi bhuktavantaṃ brāuyāt-
"mā bhuṅkṣya" iti,kiṃ tasya tena kṛtaṃ syāt ! tasmāt prāpyamāṇāvasthāyāmeva
vākyāntaraḥ saha saṃhatyānana kāryaṃ nirvatryate; tadekadeśabhūtvādasya. "sadṛśatamaḥ" iti.? antaratamaśabdasyārtha kathayati.
"arthataḥ" ityādi. vataṇḍaśabdāt striyāmapatyārthe "vataṇḍācca" 4.1.108 iti yañ,tasya "luk striyām"6.4.14 ityakāralopaḥ, vataṇḍī cāsau yuvatiśceti
"poṭāyuvati" 2.1.64 ityādinā samāsaḥ. tatrānena "puṃvata karmadhārayaḥ" 6.3.41
ityādinā puṃvadbhāve kartavye sarvaḥ puṃśabdaḥ prasaktaḥ. tatrānena vataṇḍāpatyārtha-
sya vataṇḍī śabdasyārthato'ntaratamo vataṇḍāpatyārtha eva vātaṇḍa()śabdo bhavati.
"pākaḥ" ityādau bhāve ghañ. "cakārasya" ityādi. "vargāṇāṃ prathamā alpaprāṇāḥ" (āpi.śi. 4.3.) iti cakārakakārāvalpaprāṇau. "vargāṇāṃ prathamadvitīyāḥ śaṣasavisarjanīya-
jihvāmūlīyopadhmānīyā yamau ca prathamadvitīyau vivṛtakaṇṭhāḥ ()āāsānupradānā aghoṣāḥ" (āpi.śi.4.2.) ityaghoṣau. "jakārasya" ityādi. "vargāṇāṃ tṛtīyacaturthā antaḥsthā
hakārānusvārau yamau ca dvitīyacaturthau nāsikyāśca saṃvṛkaṇṭhā nādānupradānā ghoṣavantaḥ"mahāprāṇāḥ" ityalpaprāṇau. "amuṣmai, amūbhyām" iti. adasaścaturthyekavacane bhyāmi ca paratastyadādyatvam,to guṇe" 6.1.94 pararūpatvam, "sarvanāmnaḥ smaiḥ" 7.1.4 iti smaibhāvaḥ. bhyāmi "supi ca" 7.3.102 iti dīrghaḥ, tato hyasvasya hyasva ukāro
bhavati, dīrghasya dīrghaḥ.
"sthāne iti vatrtamāne" iti. prakṛto hi sthānaśabdaḥ prasaṅgavācī. tadanuvṛ-
ttau sthāne prāpyamāṇānāmantaratamo bhavati" ityeṣo'rtho labhyate. nanu ca yatrānekamā-
ntaryaṃ tatra tālvādisthānata evāntaryasya balīyastvam, tasmāt tad yathā syāditi
punastālvādisthānavācinaḥ sthānaśabdasyopādānaṃ kriyate. yadyevam,sthānakṛtamevehāntaryaṃ viśiṣṭamupāttamiti pramāṇādikṛtaṃ parityaktaṃ syāt? naiṣa doṣaḥ, vākyabhedaṃ hi kṛtvā tatra sambandhaḥ kriyate, sthāne prāpyamāṇānāmantaratama ādeśo bhavati. "sthāne ca bhavati" iti pūrvatra vākye prasaṅgavācī sthāśabdaḥ, uttaratra tālvādisthānavācī.
evaṃ vākyabhedena sambandhe sati, pūrvasmin vākye sthānādikṛtānāmāntaryāṇāṃ -
parigrahaḥ pratīyate. dvitīye tu teṣāmeva balābalavattvam. "sthāne" iti ca nimittasaptamī. tenedamuktaṃ bhavati- yatrānekamāntaryaṃ tatra sthānena nimittena yo'ntaratamaḥ, sa eva bhavati. vākyabhedasya ca tamabgrahaṇaṃ liṅgam. sādṛśye prakarṣo hi tena pratipādayitumiṣṭaḥ. sa cānekasmin sādṛśye sati sādṛśyāntarāpekṣayā bhavati. ekavākyatāyāṃ ca sthānagrahaṇena sādṛśyāntare niraste kimapekṣayā sādṛśyaprakarṣaḥ syāt ! tasmāt tama-
bgrahaṇād vākyabhedo'numīyate, anyathā hi tasya vaiyathryaṃ syāt.
"cetā" iti. atrekārasya tālavyatvādekārasya kaṣṭhatālavyatvāt sthānata
āntaryam; ikārākārayostu pramāṇayorapi mātrikatvāt. "stotā" iti. atrāpyukāra-syauṣṭha()tvādokārasya kaṇṭhyauṣṭha()tvāt sthānata āntaryam. ukārākāyostu
pramāṇataḥ pūrvavat. tatrāsati punaḥ sthānagrahaṇe, pramāṇata āntaryāt kadācidakāro guṇaḥ syāt, sthānata āntaryāt kadācidekārau. punaḥ sthānagrahaṇāt tu sthānakṛtasyāntaryasya balīyastvādekāraukārau eva bhavataḥ, na kadācidakāraḥ. "soṣmaṇaḥ, soṣmāṇa iti "
ityādi. itikaraṇo hetau; yasmāt soṣmāṇo dvitīyastasmāt soṣmaṇo hakārasya
dvitīyāḥ prasaktā ityarthaḥ. evaṃ "nādavato nādavantaḥ" ityādau vākye hetvartho
yojyaḥ. "śādaya ūṣmāṇaḥ sasthānena dvitīyā hakāreṇa caturthāḥ" iti śikṣā (ā.śi.1.4.
dvitīyāḥ" ityanena tu vargadvitīyānāṃ khakārādīnām. "hakāreṇa caturthāḥ" ityanenāpi vargacaturthānāṃ dhakārādīnām. samānaṃ sthānaṃ yasya sa sasthānaḥ. "sasthānena" iti. ittha-
mbhūtalakṣaṇe tṛtīyā. sasthānena dvitīyā ūṣmatayā lakṣyante. etaduktaṃ bhavati- "yathā
sasthāna eveṣāmūṣmā, evamete'pi vargāṇāṃ dvitīyā ūṣmāṇaḥ" iti. atha vā - tulyārthayoga eṣā tṛtīyā, tulyaśabdastvadhyāhāryaḥ, tulyatvamūṣmatayā veditavyam. tatra khakārasya sasthāno hakāraḥ, chakārasya śakāraḥ, ṭhakārasya ṣakāraḥ, thakārasya sakāraḥ. phakārasya
sasthāna ūṣmā nāsti. tasmāt tasyāpi viśeṣeṇoṣmatvaṃ lakṣyante, tatsadṛśatvāt. tena yathā hakāra ūṣmā evaṃ te'pītyarthaḥ. "nādavataḥ" ityādi. "vargāṇāṃ tṛtīyacaturthāḥ" ityādinā pūrvoktena granthena tṛtīyānāṃ hakārasya nādavattvamuktam. ye soṣmāṇo "nādavantaśca" iti. soṣmatvaṃ hakārasya "śādaya ūṣmāṇaḥ" (ā.śi.1.4.8) ityanenākhyātam,caturthānāṃ tu "hakāreṇa caturthāḥ" (ā.śi. 1.4.1) ityanena nādavattvam, ubhayeṣāṃ vargāṇāṃ tṛtīyacaturthā ityādinaiva pūrvoktena.
Laghusiddhāntakaumudī1 : prasaṅge sati sadṛśatama ādeśaḥ syāt. sudhy upāsya iti jāte.. Sū #17
Laghusiddhāntakaumudī2 : sthāne'ntaratamaḥ 17, 1.1.49 prasaṅge sati sadṛśatama ādeśaḥ syāt. sudhy u pā sy a See More
sthāne'ntaratamaḥ 17, 1.1.49 prasaṅge sati sadṛśatama ādeśaḥ syāt. sudhy upāsya iti jāte॥
Bālamanoramā1 : sthāne'ntaratamaḥ. `sthānaṃ prasaṅga' ityuktam. antaraśabdo'tra sa dṛ śa pa ry Sū #41 See More
sthāne'ntaratamaḥ. `sthānaṃ prasaṅga' ityuktam. antaraśabdo'tra sadṛśaparyāyaḥ,
atiśayato'ntaro'ntaratamaḥ. tadāha–prasaṅge satītyādinā. ekasya
sthānino'nekādeśaprasaṅge sati yaḥ sthānārthaguṇapramāṇataḥ sthāninā sadṛśatamaḥ sa evādeśo
bhavatītyarthaḥ. atra sthānaśabdena tālvādisthānaṃ vivakṣitam. guṇaśabdena prayatnaḥ.
pramāṇaśabdena ekadvimātrādiparimāṇam. tatra sthānato yathā–dadhyatra. tālusthānakasya
ikārasya tālusthānako yakāraḥ. arthato yathā–tṛjvatkroṣṭuriti kroṣṭuśabdasya
ukārāntasya tṛjanta ādeśo bhavannarthasāmyāt kroṣṭṛśabda eva tṛjanta ādeśo bhavati.
guṇato yathā–vāgghariḥ. atra hakāraḥ sthānī ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇaprayatnavān. tasya
gakārasavarṇo bhavaṃścaturtho ghakāro bhavati, tasya hakāreṇa sthāninā
ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇaprayatnasāmyāt. kakārastu na bhavati, tasya
\ufffdāāsā'ghoṣavivārālpaprāṇaprayatnakatvāt. tathā khakāro'pi dvitīyo na bhavati, tasya
mahāprāṇaprayatnasāmye'pi \ufffdāāsā'ghoṣavivāraprayatnabhedāt. tathā tṛtīyo.ñapi gakāro
na bhavati, tasya ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmye'pi ninā hakāreṇa
\ufffdāāsā'ghoṣavivāraprayatnabede satyapi mahāprāṇaprayatnasāmyasattvāt , tathā
tṛtīyo vā gakāraḥ kuto na syāt, tasya sthāninā hakāreṇa alpaprāṇaprayatnabhede'pi
ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmyasattvāt. ata eva ṅakāro vā kuto na syāditi cenna
,tamabgrahaṇena uktātiprasaṅganirāsāt. atiśayito hrantaro'ntaratamaḥ. atiśayitaṃ ca
prayatnataḥ sādṛśyaṃ hakāreṇa ghakārasyaiva, ubhayorapi
ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇātmakaprayatnacatuṣṭayasāmyena sādṛśyātiśayasattvāt. khakārasya
mahāprāṇaprayatnasāmye'pi ghoṣanādasaṃvāraprayatnavirahāt. gaṅayoḥ
ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmye'pi mahāprāṇaprayatnavirahāt. pramāṇato yathā–
`adaso'sordādudomaḥ' iti. hyasvasya ukāro dīrghasya ūkāraḥ. nanvevamapi cetā
stotetyatra ikārasya ukārasya ca sārvādhātukārdhadhātukayoriti guṇo bhavan pramāṇata
āntaryavānakāraḥ kuto na syādityata āha–yatreti. tena ikārasya ekāra ukārasya okāraśca
guṇo bhavati, sthānasāmyāt, na tvakāraḥ, sthānabhedāt. naca ikāreṇa ekārasya, ukāreṇa
okārasya kathaṃ sthānasāmyam. ekārasya okārasya ca kaṇṭhasthānādhikyāditi vācyaṃ,
yāvatsthānasāmyasya sāvaṇryaprayojakatve'pi āntaratamyaparīkṣāyāṃ
kathañcitsthānasāmyasyaiva prayojakatvāt. atra sūtre
pūrvasūtrātsthānegrahaṇamanuvartate, ekadeśe svaritatvapratijñābalāt. tṛtīyāntaṃ ca
vipariṇamyate. anuvarttyamānascāyaṃ `sthāna'śabdaḥ pūrvaṃsūtre prasaṅgaparo'pyatra
tālvādyantayatamasthānaparaḥ, śabdādhikārāśrayaṇāt. `antaratama' ityapi tena saṃbadhyate.
tataśca `sthānenā'ntaratama' iti vākyāntaraṃ saṃpadyate. sati saṃbhave tālvādisthānata
evāntaratamo bhavatītyarthaḥ. tataśca `yatrānekavidhamāntaryaṃ tatra sthānata evāntaryaṃ
balīya' iti (siddhaṃ) bhavati.
Bālamanoramā2 : sthāne'ntaratamaḥ 41, 1.1.49 sthāne'ntaratamaḥ. "sthānaṃ prasaṅga&q uo t; i ty See More
sthāne'ntaratamaḥ 41, 1.1.49 sthāne'ntaratamaḥ. "sthānaṃ prasaṅga" ityuktam. antaraśabdo'tra sadṛśaparyāyaḥ, atiśayato'ntaro'ntaratamaḥ. tadāha--prasaṅge satītyādinā. ekasya sthānino'nekādeśaprasaṅge sati yaḥ sthānārthaguṇapramāṇataḥ sthāninā sadṛśatamaḥ sa evādeśo bhavatītyarthaḥ. atra sthānaśabdena tālvādisthānaṃ vivakṣitam. guṇaśabdena prayatnaḥ. pramāṇaśabdena ekadvimātrādiparimāṇam. tatra sthānato yathā--dadhyatra. tālusthānakasya ikārasya tālusthānako yakāraḥ. arthato yathā--tṛjvatkroṣṭuriti kroṣṭuśabdasya ukārāntasya tṛjanta ādeśo bhavannarthasāmyāt kroṣṭṛśabda eva tṛjanta ādeśo bhavati. guṇato yathā--vāgghariḥ. atra hakāraḥ sthānī ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇaprayatnavān. tasya gakārasavarṇo bhavaṃścaturtho ghakāro bhavati, tasya hakāreṇa sthāninā ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇaprayatnasāmyāt. kakārastu na bhavati, tasya ()āāsā'ghoṣavivārālpaprāṇaprayatnakatvāt. tathā khakāro'pi dvitīyo na bhavati, tasya mahāprāṇaprayatnasāmye'pi ()āāsā'ghoṣavivāraprayatnabhedāt. tathā tṛtīyo.ñapi gakāro na bhavati, tasya ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmye'pi ninā hakāreṇa ()āāsā'ghoṣavivāraprayatnabede satyapi mahāprāṇaprayatnasāmyasattvāt , tathā tṛtīyo vā gakāraḥ kuto na syāt, tasya sthāninā hakāreṇa alpaprāṇaprayatnabhede'pi ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmyasattvāt. ata eva ṅakāro vā kuto na syāditi cenna ,tamabgrahaṇena uktātiprasaṅganirāsāt. atiśayito hrantaro'ntaratamaḥ. atiśayitaṃ ca prayatnataḥ sādṛśyaṃ hakāreṇa ghakārasyaiva, ubhayorapi ghoṣanādasaṃvāramahāprāṇātmakaprayatnacatuṣṭayasāmyena sādṛśyātiśayasattvāt. khakārasya mahāprāṇaprayatnasāmye'pi ghoṣanādasaṃvāraprayatnavirahāt. gaṅayoḥ ghoṣanādasaṃvāraprayatnasāmye'pi mahāprāṇaprayatnavirahāt. pramāṇato yathā--"adaso'sordādudomaḥ" iti. hyasvasya ukāro dīrghasya ūkāraḥ. nanvevamapi cetā stotetyatra ikārasya ukārasya ca sārvādhātukārdhadhātukayoriti guṇo bhavan pramāṇata āntaryavānakāraḥ kuto na syādityata āha--yatreti. tena ikārasya ekāra ukārasya okāraśca guṇo bhavati, sthānasāmyāt, na tvakāraḥ, sthānabhedāt. naca ikāreṇa ekārasya, ukāreṇa okārasya kathaṃ sthānasāmyam. ekārasya okārasya ca kaṇṭhasthānādhikyāditi vācyaṃ, yāvatsthānasāmyasya sāvaṇryaprayojakatve'pi āntaratamyaparīkṣāyāṃ kathañcitsthānasāmyasyaiva prayojakatvāt. atra sūtre pūrvasūtrātsthānegrahaṇamanuvartate, ekadeśe svaritatvapratijñābalāt. tṛtīyāntaṃ ca vipariṇamyate. anuvarttyamānascāyaṃ "sthāna"śabdaḥ pūrvaṃsūtre prasaṅgaparo'pyatra tālvādyantayatamasthānaparaḥ, śabdādhikārāśrayaṇāt. "antaratama" ityapi tena saṃbadhyate. tataśca "sthānenā'ntaratama" iti vākyāntaraṃ saṃpadyate. sati saṃbhave tālvādisthānata evāntaratamo bhavatītyarthaḥ. tataśca "yatrānekavidhamāntaryaṃ tatra sthānata evāntaryaṃ balīya" iti (siddhaṃ) bhavati.
Tattvabodhinī1 : sthāne. sadṛśatama iti. arthātprāpyamāṇānāṃ madhye eva. ata eva `gaṅgod ak a& #0 39 Sū #35 See More
sthāne. sadṛśatama iti. arthātprāpyamāṇānāṃ madhye eva. ata eva `gaṅgodaka'mityatra
trimātra okāro na. iha `sthāne' ityanuvartamāne punaḥsthāne grahaṇādanyo'pi
vākyārthaḥ saṃmataḥ, `tālvādirūpe sthāne yo'ntaratamaḥ, tatprayuktāntaryavāniti
yāvat. sa tu prāpyamāṇānāṃ madhye syā'diti.
sthānārthaguṇapramāṇataścaturvidhamityarthaḥ. sthānato yathā-dadhyatra.
tālusthānasyekārasya tālusthāno yakāraḥ. arthato yathā-vātaṇḍa\ufffdyuvatiḥ.
vataṇḍaśabdāt `vataṇḍācce'ti gotrāpatye yañ. tasya `luk striyā'miti luk.
śāṅrgaravāditvānṅīn. vataṇḍī cāsau yuvatiśceti vigrahe `poṭāyuvatī'tyādinā
samāsaḥ. `puṃvatkarmadhārayetyatidiśyamānaḥpuṃśabdo vataṇḍāpatyavācino vataṇḍīśabdasya
tadapatyavācīvātaṇḍa\ufffdśabdo bhavati, na tu vataṇḍādiḥ. guṇato yathā vāgghariḥ. ghoṣavato
nādavato mahāprāṇasya tādṛśa eva ghakāraḥ. pramāṇato yathā-amum amū amūn. `adaso'se'-
rityanena hyasvasya hyasvo dīrghasya dīrgha ukāraḥ. tamabgrahaṇaṃ kim ?
`vāgghari'rityatra `jhayo ho'nyatarasyā'miti pūrvasavarṇe kriyamāṇe
mahāprāṇatvasāmyena dvitīyo, nādavattvasāmyena tṛtīyaśca mā bhūt. kiṃtu
mahāprāṇāścaturtho gha eva yathā syāditi. balīya iti. tena `cetā' `stote'tyatra
pramāṇata āntaryavānakāro neti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī2 : sthāne'ntaratamaḥ 35, 1.1.49 sthāne. sadṛśatama iti. arthātprāpyamāṇānāṃ m ad hy e See More
sthāne'ntaratamaḥ 35, 1.1.49 sthāne. sadṛśatama iti. arthātprāpyamāṇānāṃ madhye eva. ata eva "gaṅgodaka"mityatra trimātra okāro na. iha "sthāne" ityanuvartamāne punaḥsthāne grahaṇādanyo'pi vākyārthaḥ saṃmataḥ, "tālvādirūpe sthāne yo'ntaratamaḥ, tatprayuktāntaryavāniti yāvat. sa tu prāpyamāṇānāṃ madhye syā"diti. tadetadāha-yatrānekavidhamiti. sthānārthaguṇapramāṇataścaturvidhamityarthaḥ. sthānato yathā-dadhyatra. tālusthānasyekārasya tālusthāno yakāraḥ. arthato yathā-vātaṇḍa()yuvatiḥ. vataṇḍaśabdāt "vataṇḍācce"ti gotrāpatye yañ. tasya "luk striyā"miti luk. śāṅrgaravāditvānṅīn. vataṇḍī cāsau yuvatiśceti vigrahe "poṭāyuvatī"tyādinā samāsaḥ. "puṃvatkarmadhārayetyatidiśyamānaḥpuṃśabdo vataṇḍāpatyavācino vataṇḍīśabdasya tadapatyavācīvātaṇḍa()śabdo bhavati, na tu vataṇḍādiḥ. guṇato yathā vāgghariḥ. ghoṣavato nādavato mahāprāṇasya tādṛśa eva ghakāraḥ. pramāṇato yathā-amum amū amūn. "adaso'se"-rityanena hyasvasya hyasvo dīrghasya dīrgha ukāraḥ. tamabgrahaṇaṃ kim? "vāgghari"rityatra "jhayo ho'nyatarasyā"miti pūrvasavarṇe kriyamāṇe mahāprāṇatvasāmyena dvitīyo, nādavattvasāmyena tṛtīyaśca mā bhūt. kiṃtu mahāprāṇāścaturtho gha eva yathā syāditi. balīya iti. tena "cetā" "stote"tyatra pramāṇata āntaryavānakāro neti bhāvaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents
Examples2 :
sthānakṛtam - daṇḍāgram, dadhīdam, bhānūdayaḥ॥
arthakṛtam - abhavatām, vātaṇḍyayuvatiḥ॥
pramāṇakṛtam - amuṣmai, amūbhyām॥
guṇakṛtam - bhāgaḥ, yāgaḥ, tyāgaḥ॥
Research Papers and Publications