 |
yati | यति pron. a. [यद्-परिमाणे$ति] (declined only in pl.; nom. acc. यति) As many, as often, how many. |
 |
yatiḥ | यतिः f. [यम्-क्तिन्] 1 Restraint, check control. -2 Stopping, ceasing, rest. -3 Guidance. -4 A pause in music; स्थानत्रयं यतीनां च षडास्यानि रसा नव Pt.5.55. -5 (In prosody) A cæsura; यतिजिह्वेष्टविश्रामस्थानं कविभि- रुच्यते । सा विच्छेदविरामाद्यैः पदैर्वाच्या निजेच्छया ॥ Chand. M.1; म्रभ्नैर्यानां त्रयेण त्रिमुनियतियुता स्रग्धरा कीर्तितेयम्; यतिभङ्गप्रवृत्तस्य यतिभङ्गो न दोषभाक् Śaṁkaradigvijaya. -6 A widow. -तिः m. [यतते मोक्षाय यत्-इन्] 1 An ascetic, one who has renounced the world and controlled his passions; यथा दानं विना हस्ती तथा ज्ञानं विना यतिः Bv.1.119. -2 N. of Viṣṇu. -Comp. -चान्द्रायणम् N. of a particular kind of penance; अष्टावष्टौ समश्नीयात् पिण्डान् मध्यंदिने स्थिते । नियतात्मा हविष्याशी यतिचान्द्रायणं चरन् ॥ Ms.11.218. -पात्रम् an ascetic bowl for collecting alms. -मैथुनम् the unchaste life of ascetics. |
 |
yatin | यतिन् m. An ascetic. |
 |
yatinī | यतिनी A widow; विधवा ...... विश्वस्ता यतिनी यतिः Śabdaratnāvali. |
 |
yatita | यतित p. p. Tried, attempted, endeavoured, striven after. |
 |
agadyati | अगद्यति Den. P. To have good health. |
 |
aghāyati | अघायति Den. P. To sin, to be malicious; to threaten with ruin. |
 |
atihastayati | अतिहस्तयति Den. P. [अतिहस्त-णि] 1 To stretch out the hands (हस्तौ निरस्यति). -2 [हस्तिना अतिक्रामति] To overtake (one) on an elephant. |
 |
atharyati | अथर्यति Den. P. To go constantly. |
 |
adasyati | अदस्यति Den. P. To become that P.VIII.2.8. |
 |
anapayati | अनपयति ind. Very early (before the sun starts on his journey). |
 |
anukūlayati | अनुकूलयति Den. P. To conciliate, propitiate, act in a friendly way towards; (तम्) अनुकूलयतीन्द्रो$पि कल्पद्रुम- विभूषणैः Ku.2.39; अस्यानुकूलय मतिं मतिमन्ननेन Ki.13.71; Śi.7.11. |
 |
anuguṇayati | अनुगुणयति Den. P. To make favourable, conciliate; bring about, secure; सम्पदो$नुगुणयन् सुखैषिणाम् Ki.13.44. |
 |
anutūlayati | अनुतूलयति Den. P. To rub (as the point or end of grass) with cotton; P.III.1.25. |
 |
anulomayati | अनुलोमयति Den. P. 1 To stroke or rub with the hair or with the grain, go with the grain; तत्र प्रतिलोम- मनुलोमयेत् Suśr. -2 To evacuate, purge, carry off by the regular channels. |
 |
antarayati | अन्तरयति Den. P. 1 to cause to intervene, divert, put off; सर्वमेवान्यदन्तरयति K.338; भवतु तावदन्तरयामि U. 6 well, I shall change the topic, divert the course of conversation. -2 To oppose, prevent; नैनमन्धकारराशिरन्तर- यति K.243. -3 To remove (to a distance), push after; भुवो बलैरन्तरयाम्बभूविरे Śi.12.29; सर्वानन्तरायानन्तरयन् K.161; जलान्तराणीव महार्णवौघः शब्दान्तराण्यन्तरयाञ्चकार Śi.3.24 drowned. |
 |
andolayati | अन्दोलयति Den. P. To swing, agitate, rock to and fro, oscillate. See आन्दोल् |
 |
anyathayati | अन्यथयति Den. P. To change, alter, to change into something totally different; धर्मश्च कर्तुमकर्तुमन्यथयितुमीश्वरस्य शिवस्य आज्ञानुल्लङ्घनम् । चोलचम्पू p.13. |
 |
aparokṣayati | अपरोक्षयति Den. P. To make perceptible. |
 |
apasyati | अपस्यति Den. P. To be active. |
 |
apahastayati | अपहस्तयति Den. P. To seize by the neck and drive out; hence throw away, abandon, leave, discard, reject (fig. also). |
 |
abhiṣeṇayati | अभिषेणयति Den. P. [अभिसेना-णिच् P.III.1.25, VIII.3.65] To march against (with an army), to attack, to face or encounter (another) with an army; कः सिन्धुराजमभिषेणयितुं समर्थः Ve.2.26; Śi.6.64. |
 |
abhyasūyati | अभ्यसूयति Den. P. 1 To be angry with, bear malice against, envy, be jealous of (with acc.); न च
मां यो$भ्यसूयति Bg.18.67; प्रहसन्ति स्म तां केचिदभ्यसूयन्ति चापरे Mb. -2 Not to like, detract from, calumniate; ये त्वेतदभ्यसूयन्तो नानुतिष्ठन्ति मे मतम् Bg.3.32. |
 |
amalayati | अमलयति Den. P. To make pure or spotless, brighten; अमलयतीह वनान्तमिन्दुलेखा Ki.5.44. |
 |
amitrayati | अमित्रयति Den. P., अमित्रायते A. To act like an enemy, act hostilely towards, hate; हा कष्टं पुरुषस्य जीर्णवयसः पुत्रो$प्यमित्रायते Bh.3.111. |
 |
ambaryati | अम्बर्यति Den. P. To bring together. |
 |
ayati | अयति a. Not attempting; अयतिः श्रद्धयोपेतः Bg.6.37. |
 |
ayatin | अयतिन् a. Of unsubdued desires or passions, incontinent. |
 |
araryati | अरर्यति Den. P. 1 To work with an awl. -2 To try, put to the test. |
 |
āyatiḥ | आयतिः f. 1 Length, extension; Mb.5.166.3; stretching, extending; तेषां देवेष्वायतिरस्माकं तेषु नाभयः Rv.1.139.9. -2 Future time, the future; आयतिप्रदर्शनम्; Kau. A.2.1,
˚भङ्ग K.55 (length also), 58; Dk.29; भूयसी तव यदायता- यतिः Śi.14.5; रहयत्यापदुपेतमायतिः Ki.2.14; Ms.7.169; अनायतिक्षमं वचः Pt.3.111 imprudent, not good for the future; ˚ग्लानिभीतः Mu.4.12; स्थिर˚ Ki.1.23 permanent. -3 Future consequence or result; आयतिं सर्वकार्याणां तदात्वं च विवारयेत् Ms.7.178; Ki.1.15,2.43,3.43; Ki.4.21; fruit-yielding season. -4 Majesty, dignity; आयतीमिव विध्वस्ताम् Rām.5.19.12. -5 Stretching the hand, accepting, obtaining. -6 Work (कर्मन्); यथा मित्रं ध्रुवं लब्ध्वा कृशमप्यायतिक्षमम् Ms.7.28 (कर्मक्षमम् Kull.). -7 Connection, junction. -8 Meeting, union. -9 Source, descent; यदायतिः Dk.154 descended from him. -1 Restraint (of mind). -11 Arrival; उत्पत्तिमायतिं स्थानं विभुत्वं चैव पञ्चधा Praśna. Up.3.12. -12 A long line, succession; द्रक्ष्यन्ति समरे योधाः शलभानामिवायतिः Mb.7.159.71. |
 |
āyatimat | आयतिमत् a. 1 Long, extended. -2 Dignified, majestic, stately. -3 Self-restrained. |
 |
ārdrayati | आर्द्रयति Den. P. To wet, moisten; केचिद् वृष्टिभिरार्द्रयन्ति वसुधाम् Bh.2.51. |
 |
āvilayati | आविलयति Den. P. To sully, make turbid, stain, blot; व्यपदेशमाविलयितुं किमीहसे Ś.5.21. |
 |
āhvānayati | आह्वानयति Den. P. (In law) To summon. |
 |
irasyati | इरस्यति Ved. 1 To behave insolently, be angry. -2 (With dat.) To be ill-affected towards. |
 |
iṣaṇyati | इषण्यति Den. P. To excite, drive, urge on; ऋतस्य बुध्न उषसामिषण्यन् Rv.3.61.7. |
 |
iṣayati | इषयति Den. P. 1 To be juicy. -2 To swell, increase. -3 To be fresh or active. -4 To animate, strengthen. |
 |
iṣudhyati | इषुध्यति Den. P. 1 To contain arrows. -2 To Implore, request, ask. -3 To desire oblations. |
 |
iṣūyati | इषूयति Den. P. 1 To long for food. -2 To request. -3 To strive for; ऋत्वा वेधा इषूयते Rv.1.128.4. |
 |
ukṣaṇyati | उक्षण्यति Den. P. To desire one who sends down riches. वयं हि वां हवामह उक्षण्यन्तो व्यश्ववत् Rv.8.26.9. |
 |
utkayati | उत्कयति Den. P. To make uneasy; मनस्विनीरुत्कयितुं पटीयसा Śi.1.59. |
 |
utkalāpayati | उत्कलापयति Den. P. 1 To ask (one) permission to go, take leave of; Pt.5. -2 To cause the peacock to spread its plumage. -3 To cause (one) to be proud, produce conceit by an acknowledgment of merit. -4 To bring one's wife home from her father's house; to marry; Ved. |
 |
uttaṃsayati | उत्तंसयति Den. P. 1 To cause to serve as a crest, to deck, adorn. -2 To tie or bind up (as hair); उत्तंसयिष्यति कचांस्तव देवि भीमः Ve.1.21 |
 |
utsukayati | उत्सुकयति Den. P. To make uneasy; परिणामाभिमुख- मृतोरुत्सुकयति यौवनं चेतः M.5.4. |
 |
udagrayati | उदग्रयति Den. P. To display prominently; अन्तः शरीरपरिशोषमुदग्रयन्तः (वृक्षाः) Mu.6.13. |
 |
udanyati | उदन्यति Den. P. P.VII.4.34. 1 To be thirsty. -2 To irrigate. दिशमिव दाहवतीं मरावुदन्यन् Bk.4.44. |
 |
uddhūlayati | उद्धूलयति Den. P. To powder, sprinkle with powder or dust. |
 |
udyatiḥ | उद्यतिः f. 1 Raising, elevation. उपस्तुतिं नमस उद्यतिं च Rv.1.19.3. -2 Effort, exertion. अकल्प्स्यदुद्यतिः सर्वा हनूमानित्यचिन्तयत् Bk.8.69. |
 |
udveṣṭayati | उद्वेष्टयति Den. P. To open, unfasten, untie. |
 |
upavīṇayati | उपवीणयति Den. P. [P.III.1.25] To play on the Vīṇā or lute (before a deity &c.); उपवीणयितुं ययौ रवेरुदगावृत्तिपथेन नारदः R.8.33; N.6.65; K.131. |
 |
upaślokayati | उपश्लोकयति Den. P. [P.III.1.25.] To extol or praise in verses; समुत्तेजनसमर्थैः श्लोकैरुपश्लोकयितव्यः Mu.4. |
 |
upasnehayati | उपस्नेहयति Den. P. To melt (to love); U.2.6. |
 |
upodbalayati | उपोद्बलयति Den. P. To confirm, strengthen. |
 |
urasyati | उरस्यति Den. P. To be strong. |
 |
uruṣyati | उरुष्यति Den. P. 1 To protect, guard, defend; उषा- सानक्तोत न उरुष्यताम् Av.6.3.3. -2 To desire wide scope or freedom. -3 To escape from (with acc.). |
 |
ullalayati | उल्ललयति Den. P. To jump; spring (shake the body up); तावत्खरः प्रखरमुल्ललयाञ्चकार Śi.5.7; Pt.4. |
 |
ūnayati | ऊनयति Den. P. 1 To leave deficient or unfinished; मा त्वायतो जरितुः काममूनयीः Rv.1.53.3. -2 To deduct, lessen, diminish. -3 To measure. -4 To deal out in small quantities. |
 |
ūrjayati | ऊर्जयति Den. P. 1 To feed, strengthen, nourish. -2 (Ā.) To become strong or powerful. |
 |
ṛghāyati | ऋघायति Den. U. 1 To tremble; सिन्धुर्न क्षोदः शिमीवाँ ऋघायतः Rv.2.25.3. -2 To tremble with anger, rage, rave. |
 |
ṛjūyati | ऋजूयति Den. P. To be on the right way, walk straight-forward; ऋजूयमानो अतपन्महित्वा Rv.1.88.9. |
 |
ṛtayati | ऋतयति To desire sacrifice; Rv.8.3.14. |
 |
ṛtīyati | ऋतीयति Den. P. 1 To quarrel, fight. -2 To be ashamed. |
 |
elāyati | एलायति Den. P. 1 To be merry or frolicsome. -2 To be wantonly mischievous in behaviour. |
 |
odanīyati | ओदनीयति Den. P. To wish to make mashed food of anything; पुरोडाशं यद्योदनीयन्ति. |
 |
kaṭakaṭāpayati | कटकटापयति Den. P. To rub together, make a creaking or grating sound. |
 |
kaṭhorayati | कठोरयति Den. P. To furnish with buds, expand the blossoms of; कठोरय केतकान् Māl.9.42. |
 |
kaṇḍūyati | कण्डूयति ते Den. U. (p. p. कण्डूयित) 1 To scratch, rub gently; कण्डूयमानेन कटं कदाचित् R.2.37; मृगीमकण्डूयत कृष्णसारः Ku.3.36; so शृङ्गे कृष्णमृगस्य वामनयनं कण्डूयमानां मृगीम् Ś.16; Ms.4.82. |
 |
kathāpayati | कथापयति Den. P. To tell, relate &c. |
 |
kanayati | कनयति Den. P. To lessen, reduce in size, make small, diminish; कीर्तिं नः कनयन्ति च Bk.18.25. |
 |
kalaṅkayati | कलङ्कयति Den. P. To defame, stain with stigma, sully. |
 |
kavalayati | कवलयति Den. P. To eat, devour; Pt.4; Māl.7. |
 |
kilakilāyati | किलकिलायति ते Den. To make a chattering noise; सर्वे (वानराः) किलकिलायन्तः Bk.7.12. |
 |
kumārayati | कुमारयति Den. P. [कुमार इव आचरति] To play, sport (like a child). |
 |
kuṣubhyati | कुषुभ्यति Den. P. 1 To throw. -2 To abuse. -3 To despise. |
 |
kṛpaṇyati | कृपण्यति Den. P. To wish, desire; तत्तदग्निर्वयो दधे यथा- यथा कृपण्यति Rv.8.39.4. |
 |
ketayati | केतयति Den. P. 1 To summon, call, invite. -2 To advise, counsel. -3 To fix or appoint a time. -4 To hear, -5 To show, indicate; U.6.24. |
 |
kraśayati | क्रशयति Den. P. To emaciate, make thin or lean; क्रशितं शरीरमशरीरशरैः Śi.9.61. |
 |
kṣamāpayati | क्षमापयति Den. P. To ask any one's pardon, beg pardon; क्षमापय महाभागं ततः शान्तिर्भविष्यति Bhāg.9.4.71. |
 |
kṣārayati | क्षारयति Den. P. 1 To furnish or mix with acid substances. -2 To torture a person with acid substances. -3 To speak ill of a person, accuse. -4 To abuse, calumniate, traduce, censure; cf. आक्षर्. |
 |
kṣīrayati | क्षीरयति Den. P. To look like milk. |
 |
kṣīrasyati | क्षीरस्यति Den. P. To desire milk; क्षीरस्यति माणवकः Mbh. on P.VII.1.51. |
 |
kṣetrīyati | क्षेत्रीयति Den. P. To desire another's wife. |
 |
khaṭvayati | खट्वयति Den. P. To use as a couch; सोपधानां धियं धीरां स्थेयसीं खट्वयन्ति ये Śi.2.77.
खट्वाका khaṭvākā खट्विका khaṭvikā
खट्वाका खट्विका A small bed-stead. |
 |
gadgadayati | गद्गदयति Den. P. To stammer. |
 |
grāmayati | ग्रामयति Den. P. To invite or call. |
 |
ghanīyati | घनीयति Den. P. To long for solid food. |
 |
canasyati | चनस्यति Den. P. 1 To like. -2 To eat. -3 To delight in; पुरुभुजा चनस्यतम् Rv.1.3.1. |
 |
citrayati | चित्रयति Den. P. (According to L. D. B. it is 1 P.). 1 To make variegated, paint. -2 To regard as wonderful. |
 |
cirāyati | चिरायति Den. P.; also चिरायते To delay, tarry; कथं चिरयति पाञ्चाली Ve.1; किं चिरायितं भवता; सङ्केतके चिरयति प्रवरो विनोदः Mk.3.3. |
 |
chalayati | छलयति Den. P. To outwit, deceive, cheat; बलिं छल- यते Gīt.1; शैवाललोलांश्छलयन्ति मीनान् R.16.61; Bg.1.36; Amaru.41. |
 |
chidrayati | छिद्रयति Den. P. To perforate, bore, pierce through. |
 |
jaḍayati | जडयति Den. P. To stupefy, benumb; Māl.1.3; Ratn.4.13; Mu.3.4. |
 |
janayatiḥ | जनयतिः f. Ved. Production, generation. |
 |
janīyati | जनीयति Den. P. To long for a wife.
जनु (-नू) f. Birth, production. |
 |
jihmāyati | जिह्मायति Den. P. To go crookedly. |
 |
jñānīyati | ज्ञानीयति Den. P. To wish for knowledge. |
 |
tapasyati | तपस्यति Den. P. To practise penance; सुरासुरगुरुः सो$त्र सपत्नीकस्तपस्यति Ś7.9,12; R.13.41;15.49; Bk.18.21; स्थाणुं तपस्यन्तमधित्यकायाम् Ku.3.17. |
 |
taralayati | तरलयति Den. P. To cause to shake, to wave, move to and fro; Amaru.87; चूडामण्डलबन्धनं तरलयत्याकूतजो वेपथुः U.5.35. |
 |
taruṇayati | तरुणयति Den. P. To heighten, spread; प्रारम्भे$पि त्रियामा तरुणयति निजं नीलिमानं वनेषु Māl.5.6. |
 |
taruṣyati | तरुष्यति Den. P. To attack. |
 |
timirayati | तिमिरयति Den. P. To obscure, eclipse, darken. |
 |
tirayati | तिरयति Den. P. 1 To conceal, keep concealed or secret. -2 To hinder, stop, obstruct, obscure; तिरयति कारणानां ग्राहकत्वं प्रमोहः Māl.1.4; वारंवारं तिरयति दृशोरुद्गमं बाष्पपूरः 35; तिरयति वचनम् 9.3 'drowns'. -3 To conquer. |
 |
tirasyati | तिरस्यति Den. P. To disappear. |
 |
tirohayati | तिरोहयति Den. P. To hide, conceal. |
 |
tīvrayati | तीव्रयति Den. P. To make sharp, strengthen. |
 |
tucchayati | तुच्छयति Den. P. To make empty or poor; कांश्चित् तुच्छयति प्रपूरयति वा Mk.1.6. |
 |
turaṇyati | तुरण्यति Den. P.1 To be swift; उत स्मास्य द्रवतस्तुरण्यतः Rv.4.4.3. -2 To make haste, accelerate, expedite; राधो न रेत ऋतमित् तुरण्यन् Rv.1.61.11. |
 |
taraṇyati | तरण्यति Den. P. To cross over. |
 |
tvacayati | त्वचयति Den. P. 1 To cover with a hide. -2 To peel off the skin. |
 |
dadhisyati | दधिस्यति Den. P. To wish for curds; also दध्यस्यति.
दधीचः dadhīcḥ चिः ciḥ दध्यच् dadhyac
दधीचः चिः दध्यच् N. of a celebrated sage, who became ready to die, and offered his bones to the gods; with these bones the architect of the gods made a thunderbolt with which Indra defeated Vṛitra and other demons. -Comp. -अस्थि n. 1 the thunderbolt of Indra. -2 a diamond. |
 |
davayati | दवयति Den. P. To make distant, remove (to a distance). |
 |
duḥkhīyati | दुःखीयति Den. P. To suffer pain, be distressed; दुःखीयति सुखहेतोः को मूढः सेवकादन्यः H.2.27. |
 |
duvasyati | दुवस्यति Den. P. 1 To honour, worship. -2 To reward; दुवस्यत दम्यं जातवेदसम् Rv.3.2.8. |
 |
dṛḍhayati | दृढयति Den. P. To make firm, confirm, strengthen; cf. द्रढयति. |
 |
draḍhayati | द्रढयति Den. P. -1 To make firm, fasten, tighten, (lit.) as in जटाजूटग्रन्थिं द्रढयति. -2 To strengthen, confirm, corroborate; निवेशः शैलानां तदिदमिति बुद्धिं द्रढयति U.2.27; विशुद्धेरुत्कर्षस्त्वयि तु मम भक्तिं द्रढयति 4.11 |
 |
dravasyati | द्रवस्यति Den. P. 1 To trouble or afflict oneself. -2 To serve or wait upon a person. |
 |
drāghayati | द्राघयति Den. P. 1 To lengthen, stretch, extend. -2 To increase, intensify; द्राघयन्ति हि मे शोकं स्मर्यमाणा गुणास्तवः Bk.18.33. -3 To tarry, delay. |
 |
dhanāyati | धनायति Den. P. To wish for wealth; अर्थितस्तु न महान् समीहते जीवितं किमु धनं धनायितुम् Ki.13.56; Mv.4.49. |
 |
dhunayati | धुनयति Den. P. 1 To sound, roar. -2 To flow. |
 |
dhūmayati | धूमयति Den. P. To cover with smoke, obscure with mist, darken. |
 |
dhūmāyati | धूमायति ते Den. P. 1 To cover or fill with smoke, vapour &c., darken; धूमायिता दश दिशो दलितारविन्दाः Bv.1.14; Mk.5.27. -2 To smoke, or be covered with smoke. |
 |
namasyati | नमस्यति Den. P. 1 To bow down to, pay homage to, worship; नमस्यामो देवान् ननु हतविधेस्ते$पि वशगाः Bh.2.94. -2 To act humbly towards. |
 |
nārpayati | नार्पयति [न + अर्पयति] To surrender to the king (i. e. property); N.5.89. |
 |
nigaḍayati | निगडयति Den. P. To put in chains, fetter; (fig. also); निद्रानिगडितजनदृशि Dk. |
 |
niyatiḥ | नियतिः f. 1 Restraint, restriction. -2 Destiny, fate, luck, fortune (good or bad); (sometimes personified as a goddess, the sister of Āyati, both being daughters of Meru and wives of Dhātṛi and Vidhātṛi); नियति- बलान्नु Dk.; नियतेर्नियोगात् Śi.4.34; Ki.2.12;4.21. -3 A religious duty or obligation; नियतिः कारणं लोके नियतिः कर्मसाधनम् । नियतिः सर्वभूतानां नियोगोष्बिह कारणम् ॥ Rām.4.25. 4. -4 Self-command, self-restraint. |
 |
nūtanayati | नूतनयति Den. P. To make new, renew. |
 |
nyūnayati | न्यूनयति Den. P., न्यूनीकृ 8. U. To lessen, diminish. |
 |
patīyati | पतीयति Den. P. To wish for a husbamd. -2 To become a master. |
 |
panasyati | पनस्यति Den. P. To be admirable. |
 |
parikarmayati | परिकर्मयति Den. P. To decorate, adorn. |
 |
parikhaṇḍayati | परिखण्डयति Den. P. To humiliate, conquer. |
 |
pavitrayati | पवित्रयति Den. P. To purify, cleanse. |
 |
pātrayati | पात्रयति Den. P. To use as a drinking-vessel; पाणिं पात्रयताम् Bh.3.138. |
 |
pādayati | पादयति Den. P. To stretch out the feet. |
 |
pārayati | पारयति ते Den. U. 1 To be able. -2 To bring or fead over; see पॄ caus. also; cf. वक्तुं न पार्यत इति व्यथते मनो मे Bil. Ch.5.55. |
 |
pāśayati | पाशयति Den. P. To bind, fetter. |
 |
piśunayati | पिशुनयति Den. P. To indicate, show; पिशुनयति रथस्ते शीकरक्लिन्ननेमिः Ś.7.7. |
 |
puñjayati | पुञ्जयति Den. P., पुञ्जीकृ 8 U. To heap, collect together. |
 |
putrīyati | पुत्रीयति Den. P. 1 To wish for a son. -2 To treat like a son. |
 |
purīṣayati | पुरीषयति Den. P. To void excrement. |
 |
pulakayati | पुलकयति Den. P. To have the hairs of the body erect, thrill (with joy &c.). |
 |
pṛtanyati | पृतन्यति Den. P. To attack, encounter. |
 |
prakaṭayati | प्रकटयति Den. P. 1 To show, manifest, display, exhibit; औज्ज्वल्यं परभागतः प्रकटयत्याभोगभीमं तमः Māl.5.11; N.4.151; Ratn.4.16. -2 To proclaim, announce publicly. |
 |
praguṇayati | प्रगुणयति Den. P. = प्रगुणीकृ above. |
 |
pratibimbayati | प्रतिबिम्बयति Den. P. To reflect. |
 |
pratīpayati | प्रतीपयति Den. P. 1 To cause to turn back, reverse, turn back; क ईप्सितार्थस्थिरनिश्चयं मनः पयश्च निम्नाभिमुखं प्रतीपयेत् Ku.5.5. -2 To be against or hostile to. |
 |
pratyakṣayati | प्रत्यक्षयति Den. P. To make visible, show, manifest, display. |
 |
prapañcayati | प्रपञ्चयति Den. P. 1 To show forth, display; प्रपञ्चय पञ्चमम् Gīt.1. -2 To expand, amplify, explain in detail, dwell or dilate upon, treat at length. -3 To cause to appear in a false light. |
 |
pramāṇayati | प्रमाणयति Den. P. 1 To regard as an authority; दैवमविद्वांसः प्रमाणयन्ति Mu.3; प्रमाणयति नो धर्मे H.1.1. -2 To hold up as a model. -3 To prove, demonstrate, show. |
 |
prayatiḥ | प्रयतिः f. Ved. 1 An offering, oblation. -2 A gift, present. -3 Effort, endeavour. -4 Will, intention. |
 |
pravaṇāyati | प्रवणायति Den. P. To feel inclined or disposed. |
 |
praśnayati | प्रश्नयति Den. P. To inquire after, ask about (with two acc.). |
 |
prahvayati | प्रह्वयति Den. P. To make humble, subdue; तदौद्धत्यं क्वापि व्रजति विनयः प्रह्वयति माम् U.6.11. |
 |
prāsādīyati | प्रासादीयति Den. P. To look upon (a hut &c.) as a palace; प्रासादीयति कुट्याम् Sk. |
 |
protayati | प्रोतयति Den. P. To insert, infix. |
 |
badhirayati | बधिरयति Den. P., बधिरीकृ 8 U. To deafen (fig. also); बधिरिताशेषदिगन्तरालम् K.; Mv.6.3. |
 |
balayati | बलयति Den. P. To strengthen, invigorate. |
 |
bhaṅgurayati | भङ्गुरयति Den. P. 1 To break to pieces, destroy. -2 To curl. |
 |
bhūmayati | भूमयति Den. P. To augment, increase. |
 |
magadhyati | मगध्यति Den. P. 1 To surround. -2 To serve, be a slave, attend upon, (as a bard, waiter &c.). |
 |
maṇḍalayati | मण्डलयति Den. P. 1 To make round or circular, form into a globe or circle. -2 To turn or whirl round; नानागतिर्मण्डलयन् जवेन Ki.16.44. |
 |
madhurayati | मधुरयति Den. P. To sweeten, render sweet. |
 |
madhusyati | मधुस्यति Den. P. To wish or long for honey. |
 |
mantūyati | मन्तूयति Den. P. 1 To offend, transgress against. -2 To be angry. -3 To be jealous. |
 |
manasyati | मनस्यति Den. P. 1 To intend, design. -2 To think, reflect. |
 |
mandayati | मन्दयति Den. P. 1 To weaken, slacken, diminish. -2 To retard. |
 |
malinayati | मलिनयति Den. P. 1 To make dirty, soil, stain, defile, sully, spoil (fig. also); वक्त्रोष्मणा मलिनयन्ति पुरोगतानि R.5.73; यदा मेधाविनी शिष्योपदेशं मलिनयति तदाचार्यस्य दोषो ननु M.1 'stains or brings discredit on' &c. -2 To corrupt, deprave. |
 |
masṛṇayati | मसृणयति Den. P. To make soft or smooth. |
 |
mitrīyati | मित्रीयति Den. P. To treat (one) as a friend. |
 |
mukulayati | मुकुलयति Den. P. To cause to close or shut, close; मुकुलयति च नेत्रे सर्वथा सुभ्रु खेदः Māl.3.8. |
 |
mukharayati | मुखरयति Den. P. 1 To make resonant or noisy, cause to sound or echo. -2 To make (one) talk or speak; अत एव शुश्रूषा मां मुखरयति Mu.3. -3 To notify, declare, announce. |
 |
muṇḍayati | मुण्डयति Den. P. To shave, cut off the hair. |
 |
mudrayati | मुद्रयति Den. P. 1 To seal; वादिनश्चिह्नितं साक्ष्यं कृत्वा राजादि मुद्रयेत् Śukra.4.68; अनया मुद्रया मुद्रयैनम् Mu.1. -2 To stamp, mark, impress. -3 To cover, close up (fig.); विवराणि मुद्रयन् द्रागूर्णायुरिव सज्जनो जयति Bv.1.9. -4 To print (as a book). |
 |
mūtrayati | मूत्रयति Den. P. To make water; तिष्ठन्मूत्रयति Mbh. |
 |
meghayati | मेघयति Den. P. To make cloudy, darken. |
 |
yāminayati | यामिनयति Den. P. To appear like night. |
 |
rajasyati | रजस्यति Den. P. To be scattered as dust. |
 |
rasayatiḥ | रसयतिः f. Taste, flavour. |
 |
riṣaṇyati | रिषण्यति Den. P. Ved. 1 To injure, harm. -2 To reject. -3 To fail, miscarry. |
 |
laghayati | लघयति Den. P. 1 To make light, lighten (lit.); नितान्तगुर्वी लघयिष्यता धुरम् R.3.35. -2 To alleviate, lighten, lessen, mitigate; रहसि लघयेदारब्धा वा तदाश्रयिणी कथा V.3.1; R.11.62. -3 (a) To make light of, slight, despise; लघयन् खलु तेजसा जगत् Ki.2.18. (b) To make inferior or insignificant; लघयता शरदम्बुदसंहतिम् Ki.5.4;13.38. |
 |
lavaṇayati | लवणयति Den. P. To salt, season with salt. |
 |
lavaṇasyati | लवणस्यति Den P. To wish for salt; भूधरभवशिला- लेहायेहाचणो लवणस्यति तुरगसमजः N.19.18. |
 |
līlāyati | लीलायति ते Den. U. To sport, play, divert oneself. |
 |
lekhāyati | लेखायति Den. P. 1 To sport or dally wantonly. -2 To waver, totter. |
 |
leṭyati | लेट्यति Den P. 1 To deceive, cheat. -2 To be first. -3 To sleep. -4 To shine. |
 |
lelāyati | लेलायति ते Den. To quiver, tremble; यदा लेलायते ह्यर्चिः समिद्धे हव्यवाहने Muṇḍa.1.2.2; उभौ लोकावनुसंचरति ध्यायतीव लेलायतीव Bṛi. Up.4.3.7. |
 |
laukāyatikaḥ | लौकायतिकः A follower of Chārvāka, an atheist, a materialist. |
 |
vatsalayati | वत्सलयति Den. P. To cause to yearn, cause to feel yearning affection for; नूनमनपत्यता मां वत्सलयति Ś.7. |
 |
vanīyati | वनीयति Den. P. 1 To beg (as alms). -2 To ask, entreat, request. |
 |
varivasyati | वरिवस्यति Den. P. To show favour; cherish; Bk. |
 |
vargayati | वर्गयति Den. P. To multiply. |
 |
valgūyati | वल्गूयति Den. P. 1 To be handsome. -2 To be mild or gentle. -3 Ved. To praise, honour; cf. बृहस्पति यः सुभृतं विभर्ति वल्गूयति वन्दते पूर्वभाजम् Ṛv.4.5.7. |
 |
vastrayati | वस्त्रयति Den. P. To dress or clothe oneself. |
 |
vātayati | वातयति Den. P. 1 To blow gently, fan. -2 To serve. -3 To make happy. -4 To go. |
 |
vikalayati | विकलयति Den. P. 1 To unnerve, overpower; घनी- भूतः शोको विकलयति मां मूर्छयति च U.2.26. -2 To injure, ill-treat. |
 |
vighnayati | विघ्नयति Den. P. To obstruct, hinder, impede, oppose. |
 |
vitathayati | वितथयति Den. P. To make false; वितथयति न जातु मद्वचो$साविति Śi.7.8. |
 |
viyatiḥ | वियतिः A bird. |
 |
vṛndārakāyati | वृन्दारकायति Den. To represent the best of. |
 |
vṛṣasyati | वृषस्यति Den. P. 1 To long for a bull. -2 To long for sexual intercourse. |
 |
vedāpayati | वेदापयति Den. P. To impart knowledge, teach; cf. P.III.1.25. |
 |
vyaṅgyati | व्यङ्ग्यति Den. P. To mutilate, cripple, maim. |
 |
vyatikṝ | व्यतिकॄ 6 P. To mix, blend, scatter (usually in pass.). |
 |
vyatikara | व्यतिकर a. 1 Reciprocal. -2 Spreading, pervading. -3 Contiguous, near. -रः 1 Mixture, intermixture, mixing, blending together; तीर्थे तोयव्यतिकरभवे जह्नुकन्या- सरय्वोः R.8.95; व्यतिकर इव भीमस्तामसो वैद्युतश्च U.5.13; Māl.9.52; Bhāg.11.1.34. -2 Contact, union, combination; रुद्रेणेदमुमाकृतव्यतिकरे स्वाङ्गे विभक्तं द्विधा M.1.4; Māl.7; Śi.4.53;7.28. -3 Striking against; कठोरास्थि- ग्रन्थिव्यतिकररणत्कारमुखरः Māl.5.34. -4 Obstruction; मार्गाचलव्यतिकराकुलितेव सिन्धुः Ku.5.85. -5 An incident, occurrence, affair, a thing, matter; एवंविधे व्यतिकरे 'such being the case'. -6 An opportunity. -7 Misfortune, calamity. -8 Mutual relation, reciprocity. -9 Exchange, interchange; सो$यं स्थितिव्यतिकरोपशमाय सृष्टान् Bhāg.4.1. 57. -1 Alternation. -11 Provocation (क्षोभ); कालाद्गुण व्यतिकरः परिणामः स्वभावतः Bhāg.2.5.22. -12 Destruction; प्रजोपप्लवमालक्ष्य लोकव्यतिकरं च तम् Bhāg.1.7.32. -13 Spreading, pervading; Bhāg.5.3.4. |
 |
vyatikarita | व्यतिकरित a. Pervaded, filled; व्यतिकरितदिगन्ताः श्वेत- मानैर्यशोभिः Māl.2.9. |
 |
vyatikīrṇa | व्यतिकीर्ण p. p. 1 Mixed or blended together. -2 United. -3 Shaken about; पर्यायव्यतिकीर्णपवनैराह्लादिभि- र्वीजयन् Māl.9.32. |
 |
vyatikrama | व्यतिक्रम 1 U. 1 To transgress, violate, offend against; संमतो$हं प्रभोर्नित्यमिति मत्वा व्यतिक्रमेत् Pt.1.56. -2 To neglect, omit. -3 To pass, spend (time). -4 To pass over or beyond. |
 |
vyatikramaḥ | व्यतिक्रमः 1 Transgressing, deviating, swerving; divergence; 'belonging to two different Vedas' as in गुणमुख्यव्यतिक्रमे तदर्थत्वान्मुख्येन वेदसंयोगः Ms.3.3.9. -2 Violation, breach, non-performance; as in संविद्व्यतिक्रमः; तस्य व्यतिक्रमाद्राज्ञो भविष्यति सुदारुणा Rām.1.9.8.; प्रतिबध्नाति हि श्रेयः पूज्यपूजाव्यतिक्रमः R.1.79. -3 Disregard, neglect, omission. -4 Contrariety, inversion, reverse. -5 Sin, vice, crime; अत्र ब्रूहि यथातत्त्वं को रामस्य व्यतिक्रमः Rām.3. 39.24; व्यतिक्रमं मे भगवन् क्षन्तुमर्हसि शंकर Mb.3.39.8; Ms.8.355. -6 Adversity, misfortune. -7 Violating, transgression; तयोर्व्यतिक्रमं दृष्ट्वा क्रुद्धस्य भवतो हरेः Mb.3. 12.39. |
 |
vyatikrānta | व्यतिक्रान्त p. p. 1 Passed over, transgressed, violated, neglected. -2 Inverted, reversed. -3 Elapsed, passed away (as time). -4 One who has wrongly taken to; Mb.12. |
 |
vyatikṣepaḥ | व्यतिक्षेपः Mutual altercation, contest; नानादिग्भ्यः समाहूताः सहयाः सरथद्विपाः । तेषामासीद्व्यतिक्षेपः Mb.7.15.33. |
 |
vyaticumbita | व्यतिचुम्बित a. In immediate contact with. |
 |
vyatipātaḥ | व्यतिपातः = व्यतीपातः q. v. |
 |
vyatiyu | व्यतियु 2 P. To mix; अन्योन्यं स्म व्यतियुतः शब्दाञ् शब्दैस्तु भीषणान् Bk.8.6. |
 |
vyatiric | व्यतिरिच् pass. 1 To differ or be separate from. -2 To surpass, excel; lie beyond; स्तुतिभ्यो व्यतिरिच्यन्ते दूराणि चरितानि ते R.1.3. See व्यतिरिक्त below. |
 |
vyatirikta | व्यतिरिक्त p. p. 1 Separated or distinct from; अव्यति- रिक्तेयमस्मच्छरीरात् K.; कामस् पुष्पव्यतिरिक्तमस्त्रम् Ku.1.31; 5.22. -2 Surpassing, excelling, going beyond. -3 Withdrawn, withheld. -4 Excepted. क्तम् ind. With the exception of, except, without. |
 |
vyatiriktakam | व्यतिरिक्तकम् A particular manner of flying. |
 |
vyatirekaḥ | व्यतिरेकः 1 Distinction, difference; यथा गन्धस्य भूमश्च न भावो व्यतिरेकतः Bhāg.3.27.18. -2 Separation from. -3 Exclusion, exception. -4 Excellence, surpassing,
excelling. -5 Contrast, dissimilarity. -6 (In logic) Logical discontinuance (opp. अन्वय q. v.); यत्र साध्या- भावस्तत्र हेत्वभाव इति व्यतिरेकव्याप्तिः (e. g. यत्र वह्निर्नास्ति तत्र धूमो नास्ति is an instance of व्यतिरेकव्याप्तिः). -7 (In Rhet.) A figure of speech which consists in representing the Upameya as superior to the Upamāna in some particular respects; उपमानाद्यन्यस्य व्यतिरेकः स एव सः K.P.1. (व्यतिरेकेण means 'except, without'; व्यतिरेके 'on the contrary supposition'.). -Comp. -व्याप्ति see व्यतिरेक (6) above. |
 |
vyatirekin | व्यतिरेकिन् a. 1 Different. -2 Surpassing, excelling; कालाग्निव्यतिरेकिणां भगवताम् Mv.1.46. -3 Excluding, excepting. -4 Showing negation or non-existence; as in व्यति- रेकिलिङ्गम्; see व्यतिरेक (6) above. |
 |
vyatirecanam | व्यतिरेचनम् Contrasting, pointing out difference. |
 |
vyatiropita | व्यतिरोपित p. p. Ejected, dispossessed. |
 |
vyatividdha | व्यतिविद्ध p. p. 1 Entwined. -2 Pierced. |
 |
vyatiṣañj | व्यतिषञ्ज् 1 P. 1 To link together, connect mutually; व्यतिषजति पदार्थानान्तरः को$पि हेतुः U.6.12. -2 To change (Ātm.). -3 To involve (in a game); Dk. |
 |
vyatiṣakta | व्यतिषक्त p. p. 1 Mutually connected or related, linked or joined together; संकीर्णयोनयो ये तु प्रतिलोमानु- लोमजाः । अन्योन्यव्यतिषक्ताः Ms.1.25. -2 Intermixed. -3 Intermarrying. |
 |
vyatiṣaṅgaḥ | व्यतिषङ्गः 1 Mutual relation, reciprocal connection. -2 Intermixture, entanglement; त्रुट्यद्वितानतनिकाव्यतिषङ्ग- भाजः Śi.5.61. -3 Union, junction in general. -4 Fastening or tying together; तन्तुव्यतिषङ्गजनितो$यं तन्तु- व्यतिषङ्गविनाशात् तन्तुविनाशाद्वा विनश्यतीत्यवगच्छति ŚB. on MS. 1.1.21. -5 Hostile encounter; सेनयोर्व्यतिषङ्गेण जयः साधा- रणो भवेत् Mb.12.13.5. -6 Barter, exchange; अन्योन्य- वित्तव्यतिषङ्गवृद्धवैरानुबन्धः Bhāg.5.13.13. |
 |
vyatiṣañjanam | व्यतिषञ्जनम् Joining together; uniting; स्त्रीपुंसव्यतिषञ्जनं जनयतः पत्युः प्रजानामभूदभ्यासः N.15.88. |
 |
vyati | व्यति (ती) हारः 1 Exchange, barter. -2 Reciprocity, interchange; विक्रमव्यतिहारेण सामान्याभूद् द्वयोरपि R.12.93. -3 Exchange of blows, abuse, &c. |
 |
vyatihṛta | व्यतिहृत a. = विरहित q. v.; शून्यं प्रियव्यतिहृतं ददृशुस्त्रिलोकम् Bhāg.1.16.2. |
 |
vyākulayati | व्याकुलयति Den. P. To agitate, confuse, frighten. |
 |
vratayati | व्रतयति Den. P. 1 To observe a vow. -2 To fast in consequence of a vow. -3 To eat together. |
 |
śithilayati | शिथिलयति Den. P. 1 To relax, slacken, loosen; शिथि- लितमानग्रहणो वाति दक्षिणपवनः Ratn.1.14. -2 To give up, abandon; शिथिलय क्षणमात्रं बाष्पमोक्षम् Ve.5. -3 To lessen, allow to cool down; न सा इतोगतमनुरागं शिथिलयति V.2. |
 |
śucīyati | शुचीयति Den. P., -शुचीभू 1 P. 1 To become pure. -2 To be bright. |
 |
śravasyati | श्रवस्यति Den. P. 1 To wish for fame or glory. -2 To long for a sacrifice or oblation. |
 |
ślokayati | श्लोकयति Den. P. To celebrate or praise in song. |
 |
saṃyatiḥ | संयतिः Penance, self-castigation. |
 |
sakhīyati | सखीयति Den. P. To wish for a friend. |
 |
saṃketayati | संकेतयति Den. P. 1 To agree upon, appoint. -2 To fix by convention, lay down conventionally. -3 To invite, call. -4 To give a hint. |
 |
samānayati | समानयति Den. P. To make equal, equalise. |
 |
saṃbhālayati | संभालयति Den. To hear; विज्ञप्तिमन्तःसमयः स भैम्या मध्येसभं वासवसम्भलीयां (संभालयामास) N.6.76. |
 |
sīmantayati | सीमन्तयति Den. P. 1 To part as hair. -2 To part or mark by a line (in general); सेनां सीमन्तयन्नरेः Kīr. K.5.44. |
 |
sukhayati | सुखयति Den. P. Top give pleasure to, please, delight; पौरस्त्यो वा सुखयति मरुत्साधुसंवाहनाभिः Māl.9.25. |
 |
sutīyati | सुतीयति Den. P. 1 To long for progeny or son. -2 To treat like a son. |
 |
sūṣyati | सूष्यति A woman about to be confined, one who is parturient. |
 |
stomayati | स्तोमयति Den. P. To praise, laud. |
 |
sthūlayati | स्थूलयति Den. P. To become big or stout, grow bulky or fat. |
 |
spaṣṭayati | स्पष्टयति Den. P. To make clear, explain, elucidate. |
 |
srajayati | स्रजयति Den. P. To furnish with a garland. |