Plant winter cherry; Withania somnifera, syn. Physalis flexuosa.

star Beta Delphinium.

a geographical region in ancient India corresponding to present day Pakistan and Afghanistan.

1. a geographical region in ancient India corresponding to present day Afghanistan; 2. Plant ironweed plant, Veronia anthelminthica.

Go to maruva

wisdom tooth.

Plant marjoram, Origanum marjorana.

scholar of Hampi, the capital of Viajayanagara empire (14th – 15th Century ), author of Ayurveda sudhanidhi, the manuscript is not available.

khanijāṅgāraḥ   

saḥ aṅgāraḥ yaḥ khanijarūpeṇa labhyate।

bihāraprānte khanijāṅgārasya vipulatā asti।

madhyarātraḥ, ardharātraḥ, ardhaniśā, mahārātraḥ, mahāniśā, niśīthaḥ, sarvvāvasaraḥ, niḥsampātaḥ   

rātreḥ madhyam।

saḥ madhyarātre bhramati।

dhanikaḥ, dhanāḍhyaḥ, dhanī, dhanavān, sadhanaḥ, lakṣmīvān, śrīmān, dhaneśvaraḥ, lakṣmīśaḥ, ibhyaḥ, saśrīkaḥ, koṣavān, sampattimān, samṛddhaḥ, mahādhanaḥ, bahudhanaḥ, vittavān, vasumān, arthavān, arthānvitaḥ, sārthaḥ, dhanasampannaḥ, dhanasamṛddhaḥ, dhanavipulaḥ, khadiraḥ   

yaḥ dhanena sampannaḥ।

dhanāḍhyena paropakārāya phaladāyinaḥ vṛkṣasya iva bhāvyam।

mṛtyuḥ, maraṇam, nidhanam, pañcattvam, pañcatā, atyayaḥ, antaḥ, antakālaḥ, antakaḥ, apagamaḥ, nāśaḥ, nāśa, vināśaḥ, pralayaḥ, saṃsthānam, saṃsthitiḥ, avasānam, niḥsaraṇam, uparatiḥ, apāyaḥ, prayāṇam, jīvanatyāgaḥ, tanutyāgaḥ, jīvotsargaḥ, dehakṣayaḥ, prāṇaviyogaḥ, mṛtam, mṛtiḥ, marimā, mahānidrā, dīrghanidrā, kālaḥ, kāladharmaḥ, kāladaṇḍaḥ, kālāntakaḥ, narāntakaḥ, diṣṭāntakaḥ, vyāpadaḥ, hāndram, kathāśeṣatā, kīrtiśeṣatā, lokāntaratā   

bhavanasya nāśaḥ- athavā śarīrāt prāṇanirgamanasya kriyā।

dhruvo mṛtyuḥ jīvitasya।

mandaḥ, tundaparimṛjaḥ, ālasyaḥ, śītakaḥ, anuṣṇaḥ, śītalaḥ, kuṇṭhaḥ, mukhanirīkṣakaḥ, anāśuḥ   

avaśyakartavyeṣu apravṛttiśīlaḥ।

mandaḥ kimapi na prāpnoti।

strī, nārī, narī, mānuṣī, manuṣī, mānavī, lalanā, lalitā, ramaṇī, rāmā, vanitā, priyā, mahilā, yoṣā, yoṣitā, yoṣit, yoṣīt, vadhūḥ, bharaṇyā, mahelā, mahelikā, māninī, vāmā, aṅganā, abalā, kāminī, janiḥ, janī, joṣā, joṣitā, joṣit, dhanikā, parigṛhyā, pramadā, pratīpadarśinī, vilāsinī, sindūratilakā, sīmantinī, subhrūḥ, śarvarī   

manuṣyajātīyānāṃ strī-puṃrūpīyayoḥ prabhedadvayayoḥ prathamā yā prajananakṣamā asti।

adhunā vividheṣu kṣetreṣu strīṇām ādhipatyam vartate।

dhāneyam, āvalikā, chattradhānyam, tīkṣṇakalkaḥ, dhanikaḥ, dhanikam, dhānam, dhānakam, dhānā, dhāneyakam, dhānyam, dhānyā, dhānyakam, dhānyeyam, dhenikā, dhenukā, bhidā, vaṃśyā, vanajaḥ, vitunnakaḥ, vitunnakam, vedhakam, śākayogyaḥ, sucaritrā, sūkṣmapatram, sauraḥ, saurajaḥ, saurabhaḥ   

laghukṣupaḥ yasya parṇāni sugandhitāni santi।

dhāneyasya tiktikā apūpena saha rucikarā bhavati।

ghaniṣṭhatā, sāmīpyam, nikaṭatā, sānnidhya, samīpatā, sannidhiḥ   

ghaniṣṭhasya avasthā bhāvo vā।

tayoḥ madhye bahu ghaniṣṭhatā asti।

khanitram   

mṛdādīnāṃ khananārthe upayuktam upakaraṇam।

saḥ khanitrena kṛṣikṣetre khanati।

ākaraḥ, khaniḥ, khanī, khāniḥ, khānī, khanyākaraḥ, gañjaḥ, gañjā, gañjam, kulyā, yoniḥ   

ratnādyutpattisthānam।

ativṛṣṭyā aṅgārasya ākarasya jalapūrītatvāt tatra śatajanāḥ hatāḥ।

samṛddha, sampanna, sadhana, dhanika   

yaḥ dhanena dhānyena kalayā yogyatādibhyaḥ vā paripūrṇā asti।

saṃskṛtaḥ iti ekā samṛddhā bhāṣā asti।

adhaḥcaraḥ, apahārakaḥ, apahārikā, apahārakam, avahāraḥ, avāvan, avāvarī, ākhanikaḥ, ākhuḥ, āmoṣī, āmoṣi, kapāṭaghnaḥ, kapāṭaghnā, kapāṭaghnam, kambū, kalamaḥ, kavāṭaghnaḥ, kumbhīrakaḥ, kusumālaḥ, kharparaḥ, coraḥ, cauraḥ, corī, corakaḥ, caurī, caurikā, taḥ, takvān, taskaraḥ, tāyu, tṛpuḥ, dasmaḥ, dasmā, dasraḥ, drāvakaḥ, dhanaharaḥ, dhanahṛt, dhanahṛd, naktacāriḥ, naktacārī, nāgarakaḥ, parāskandī, parāskandi, parimoṣī, parimoṣiḥ, paṭaccaraḥ, pāṭṭacaraḥ, puraṃdaraḥ, pracuraḥ., pracurapuruṣaḥ, pratirodhakaḥ, pratirodhī, bandīkāraḥ, malimluḥ, malimluc, mallīkara, mācalaḥ, mīḍhuṣtamaḥ, mumuṣiṣuḥ, muṣkaḥ, mūṣakaḥ, moṣaḥ, moṣakaḥ, moṣṭā, rajanīcaraḥ, rātricaraḥ, rātryāṭaḥ, rikvān, ritakvān, ribhvān, rihāyaḥ, rerihāṇaḥ, laṭaḥ, luṇṭākaḥ, vaṭaraḥ, vanarguḥ, viloḍakaḥ, viloptā, stenaḥ, stainyaḥ, stāyuḥ, steyakṛt, steyakṛd, steyī, staunaḥ, styenaḥ, styainaḥ, srotasyaḥ, harikaḥ, hartā, hārakaḥ, hārītaḥ   

adatsya paradhanasya apahārakaḥ।

rakṣakaḥ corān daṇḍayati।

ūruḥ, sakthi, jaṅghā, bhaṣat, jāṅghani   

avayavaviśeṣaḥ, jānūparibhāgaḥ।

dhruvaḥ pituḥ ūrau upaveṣṭum aicchat।

khanijatailam   

khānyāt prāptaṃ tailam।

arabarāṣṭre khanijatailasya ādhikyaṃ vartate।

ṛṇapradātā, uttamarṇaḥ, kusīdaḥ, kusīdikaḥ, prayoktā, prayojakaḥ, vṛddhyājīvaḥ, vṛddhyupajīvī, dhanikaḥ, sādhu   

ṛṇadānajīvakaḥ dhanikaḥ yaḥ anyān ṛṇatvena dhanaṃ dadāti।

vayam uttamarṇāya ṛṇaṃ pratyarpayitum icchāmaḥ।

khanija-padārthaḥ   

khānyāt prāptaṃ vastu।

aṅgāraḥ iti ekaḥ khanija-padārthaḥ asti।

khanitram, khanitrakam, khātram, kaṭhinam, vaṇḍālaḥ, vaṇṭālaḥ, vaṇṭhālaḥ, kaṭhinakaḥ, phālaḥ   

ekam upakaraṇaṃ yena mṛttikādi unnīya anyatra sthāpyate athavā anyad kimapi vastuḥ tasmin pūrayate।

saḥ khanitreṇa aṅgāram unnīya kaṇḍole sthāpayati।

sadhanaḥ, dhanikaḥ, dhanāḍhyaḥ, dhaneśvaraḥ, lakṣmīśaḥ   

yasya samīpe pracuraṃ dhanam asti।

jagati dhanavatāṃ puruṣāṇāṃ nyūnatā nāsti।

yuvatī, yuvatiḥ, taruṇī, yūnī, talunī, dikkarī, dhanikā, dhanīkā, madhyamā, dṛṣṭarajāḥ, madhyamikā, īśvarī, varyā   

prāptayauvanā strī। (prāg yauvanā yuvatiḥ iti vātsyāyanaḥ।);

yo yaṃ vicintayati yāni sa tanmayatvam। yassmād ataḥ subhagayā iva gatā yuvatyaḥ॥

khanitram, khātram, ākhanikaḥ, ākhanaḥ, ākhanam, ākhaḥ, avadāraṇam, godāraṇam, stambaghnaḥ, ṭaṅkaḥ, ṭaṅgaḥ, viśikhā   

astraviśeṣaḥ, lohasya khananasādhanadravyam।

vṛkṣasya ropaṇārthe khanitrena bhūmim khanayati kṛṣīvalaḥ।

malāvarodhaḥ, baddhakoṣṭham, āmavātaḥ, viṣṭambhaḥ, gudgrahaḥ, malaviṣṭambhaḥ, nāhaḥ, ānāhaḥ, viḍgrahaḥ, vidsaṅgaḥ, nibandhaḥ, vibandhaḥ, koṣṭhanibandhaḥ, vegarodhaḥ, vegavidhāraṇam   

rogaviśeṣaḥ yasmin udare malasya avarodhanaṃ bhavati।

saḥ malāvarodhena pīḍitaḥ।

yuddhāvasānam, yuddhaviśrāmaḥ, yuddhanivṛttiḥ, avahāraḥ   

sā avasthā yasyāṃ dve athavā adhikāni rāṣṭrāṇi yuddhaṃ sthagayitvā śāntim icchanti।

ijarāila iti tathā ca pelesṭāina iti rāṣṭrayoḥ yuddhāvasānasya prayatnaḥ niṣphalaḥ jātaḥ।

khanija   

khaneḥ jāyati iti;

roganivāraṇārthe khanijāḥ upayuktāḥ

dhaniṣṭhā, śraviṣṭhā, vasudaivatā, bhūtiḥ, nidhānam, dhanavatī   

aśvinyādisaptaviṃśatinakṣatrāntargatatrayoviṃśannakṣatram।

pañcatārakāyuktaṃ nakṣatraṃ bhavati dhaniṣṭhā yat navasu ūrdhvanakṣatreṣu vartate।

dhaniṣṭhā   

saḥ kālaḥ yasmin candraḥ dhaniṣṭhānakṣatre vartate।

tasya dhaniṣṭhāyāṃ dhanaprāptiḥ abhavat।

śṛṅkhalā, pāśaḥ, nigaḍaḥ, lohakaṭakaḥ, lohapāśaḥ, lauhabandham, lohaśṛṅkhalaḥ, vīvadhā, anduḥ, andūḥ, andukaḥ, lauhanigaḍaḥ   

dhātoḥ anyonyeṣu saṃyuktānāṃ kuṇḍalānāṃ mālā।

paśuḥ rajvā vā śṛṅkhalayā vā badhyate।

ākarikaḥ, ākhanikaḥ   

yaḥ ākare kāryaṃ karoti।

ākarasya pṛṣṭhabhāgaḥ jalena āpūritaḥ ataḥ kecana ākarikāḥ bahiḥ āgamane asamarthāḥ।

khanijam   

saḥ prākṛtaḥ sajātīyaḥ akārbanikapadārthaḥ yaḥ rāsāyanikasammiśraṇarūpeṇa prāpyate।

khanijāt vividhāḥ rāsāyanikāḥ padārthāḥ labhyante।

pṛśniparṇikā, pṛśniparṇī, pṛthakparṇī, citraparṇī, aṅghrivallikā, kroṣṭuvinnā, siṃhapucchī, kalaśiḥ, dhāvaniḥ, guhā, pṛṣṇiparṇī, lāṅgalī, kroṣṭupucchikā, pūrṇaparṇī, kalaśī, kroṣṭukamekhalā, dīrghā, śṛgālavṛntā, triparṇī, siṃhapucchikā, siṃhapuṣpī, dīrghapatrā, atiguhā, ghṛṣṭhilā, citraparṇikā, mahāguhā, śṛgālavinnā, dhamanī, dhāmanī, mekhalā, lāṅgūlikā, lāṅgūlī, lāṅgūlikī, pṛṣṭiparṇī, pṛṣṭaparṇī, dīrghaparṇī, aṅghriparṇī, dhāvanī, kharagandhā, kharagandhanibhā, gorakṣataṇḍulā, catuṣphalā, jhaṣā, dhāvanī, nāgabalā, mahāgandhā, mahāpattrā, mahāśākhā, mahodayā, viśvadevā, viśvedevā, hrasvagavedhukā, ghaṇṭā, ghoṇṭāphala, gorakṣataṇḍula, gāṅgerukī, golomikā, dyutilā, brahmaparṇī, rasālihā, śīrṇanālā, sumūlā, khagaśatruḥ, śvapuccham   

auṣadhopayogī latāviśeṣaḥ।

pṛśniparṇikāyāḥ śvetavarṇayuktaṃ vartulākārarūpaṃ puṣpaṃ bhavati।

anyedyuḥ, divasāntare, anyasmin ahani, anyadine   

anyasmin dine।

anyedyuḥ kartavyam etad। / anyedyuḥ ātmānucarasya bhāvaṃ jijñāsamānā munihomadhenuḥ। [raghu.2.26]

lohadaṇḍaḥ, khanitraḥ   

lohanirmitaṃ daṇḍasadṛśam upakaraṇaṃ yena bhūmyādi khanyate।

gopālaḥ kīlārthe lohadaṇḍena khanati।

"sthapatiḥ, śilpī, vāstuvit, vāstuvid, gṛhanirmāṇādhyakṣaḥ, metā, gṛhādinirmāṇavidyājñaḥ   

bhavanādeḥ śilpakāraḥ।

tejomahālayasya anekeṣāṃ sthapatīnāṃ hastāḥ cheditāḥ iti kathyate।

garbhanirodhaka   

yad garbhādhāraṇāṃ prativārayati।

āpaṇe naikāni garbhanirodhakāni sādhanāni prāpyante।

vikṣārajalam, vikṣāraḥ, khanijajalam   

tat jalaṃ yasmin pācakāni khanijadravyāṇi nisargataḥ anuvilīyamānāni santi no cet tādṛśāni dravyāṇi śuddhajale kṛtrimatayā anuvilīya prāptaṃ jalam।

saḥ vikṣārajalaṃ pibati।

gṛhanirmita   

yad gṛhe nirmīyate।

gṛhanirmitāni miṣṭānnāni viśuddhāni bhavanti।

prabandhanideśakaḥ   

kasyāpi saṃsthāyāḥ saḥ adhikārī yaḥ saṃsthāyāḥ kāryādiṣu nirīkṣaṇaṃ karoti teṣāṃ prati uttaradāyī ca asti।

rāmasya pitā bṛhatyām udyogasaṃsthāyāṃ prabandhanideśakaḥ asti।

gṛhanirmāṇarājyamantrī   

gṛhanirmāṇavibhāgasya rājyamantrī।

gṛhanirmāṇarājyamantrī vṛttāntalekhakānāṃ praśnān pratyuttarati।

khanijatailamantrālayaḥ   

khanijatailasambandhikāryāṇāṃ mantrālayaḥ।

khanijatailamantrālaye vividhāḥ kṣepāḥ bhavanti।

khanijatailamantrālayaḥ   

khanijatailamantriṇaḥ kāryālayaḥ।

adya rameśaḥ khanijatailamantrālaye gataḥ।

ardhakuśala, ardhanipuṇa   

yaḥ pūrṇaḥ kuśalaḥ nāsti।

ardhakuśalebhyaḥ śramikebhyaḥ nyūnaṃ vetanaṃ prāpyate।

khanitraḥ   

ekaḥ rājaputraḥ ।

khanitrasya varṇanaṃ vāyupurāṇe vartate

dhanikaḥ   

ekaḥ ṭīkākāraḥ ।

dhanikasya ullekhaḥ daśarūpe vartate

pradohanaḥ, prādohaniḥ   

taulvalyādi gaṇeṣu ekaḥ puruṣaḥ ।

pradohanaḥ jñānaṃ yacchati

upajandhaniḥ   

ekaḥ puruṣaḥ ।

upajandhaneḥ ullekhaḥ skandapurāṇe asti

ālekhaniḥ   

ekaḥ śikṣakaḥ ।

ālekhanyāḥ ullekhaḥ koṣe asti

nāmasaṅagrahanighaṇṭuḥ   

ekaḥ śabdakośaḥ ।

nāmasaṅgrahanighaṇṭoḥ ullekhaḥ koṣe asti

nāmasaṅgrahanighaṇṭuḥ   

ekaḥ śabdakośaḥ ।

nāmasaṅgrahanighaṇṭoḥ ullekhaḥ koṣe asti